Tíminn - 09.04.1964, Blaðsíða 9

Þá fór sm
ekki úr fötunum
rjár vikur
Svlpmynd.
Það er vor í lofti. Niður að
bakka fljótsins kemur kona ríð-
andi á dökkum jó og reiðir svein-
barn í kjöltu sér. Hún er ekki
ýkja há vexti, en situr vel í söðli
og ber undir jörpu hári þann and-
litssvip, sem glöggt má af ráða,
að hún lætur ekki undan síga við
fyrsta andbyr. Nú nemur hún stað
ar á fljótsbakkanum og gefur sig
á tal við lestamann, sem þar hefur
staldrað við til að virða fyrir sér
skolgrátt fljótið, áður en hann
ieggur af stað yfir. Þau skiptast á
orðum. Hún spyr, hvort honum sé
ekki að meinalausu þótt hún
komi í humátt á eftir honum yfir
fljótið. .
Hann hristir höfuðið, heldur, að
hann hafði nóg með sjálfan sig í
þessum leysingum, þótt hann fari
nú ekki að dragnast með kven-
mann í togi yfir þessa tvísýnu.
Hins vegar geti hún farið þarna
yfir að næsta bæ og fengið piltana
þar til að fylgja sér yfir.Síðan legg
ur lestamaður af stað út í móðuna.
En þessi kona býr yfir þeim
vilja, se n fátt fær bugað, hún vill
komast áfram með drenginn sinn,
og er þess albúin að bjóða nátt-
úruöflunum birginn. Og nú knýr
hún hest sinn, svo að hann lötrar
fram á bakkann og leggur í fljót-
ið, þvert ofan í vilja og ráð lesta-
manns.
Ferðin gengur vel, og þeg-
ar kemur á hinn bakkapn, fara
móðir og sonur af baki, en sá
dökki hristir af sér' vatnið og
byrjar að nasla grasið á bakkanum.
Móðirin tekur að gæla við dreng-
inn sinn, það eina, sem hún á, og
svara óteljandi spurningum þessa
skýreiga, fjögurra vetra hnokka.
En brátt er lagt upp á ný, þetta
var aðeins einn áfanginn í langri
ferð. Enn þá er áfangastaðurinn
langt undan og einhesta halda þau
áfram og þannig sér auga fljótsins
þau hverfa fyrir næsta leiti.
Siðan eru 76 ár
Síðan þetta gerðist eru nú liðin
76 ár. Hornafjarðarfljót klýfur
enn sem fyrr gráa sanda, þótt kon
an og lestamaðurinn hafi fyrir
löngu hlotið hvíld í mold feðra
sinna. En litli drengurinn lifir enn,
man og kann frá mörgu að segja.
Arin hafa að vísu breytt honum
og hárið er orðið grátt. en það er
enn þá spurn í augunum, spurn
hins leitandi manns, sem enn fýsir
að kryfja til mergar gátur lífsins
cg höndla svör við þeim.
Og þann 8. marz s.l., varð þessi
, litli drengur" áttræður og þá var
það, að þeim, er bezt til þekktu.
þótti hæfa að fá hann til að leysa
frá skjóðunni og rifja upp atyik
liðinna daga. Ekki þó vegna þess,
að það væri einsdæmi, að menn
yrðu áttræðir, heldur vegna þess,
að hann geymdi í fórum sínum I
ýmislegt það. er unga fóikið nú og i
á komandi tímum mun lítið skyn-
bera á, en hefði aftur á móti gott
af að kynnast.
Vordagur á vetri
Veðrið er eins og á sumardegi,
þö stendur almanakið á því fastara
en fótunum, að enn sé aðeins marz.
Vegirnir eru eins og á vordegi, vot-
i; og sundurgrafnir. Manni dettur
ósjálfrátt í hug, að höfundar daga-
ialsins hafi ruglazt eitthvað í rím-
inu og þar ætti að standa maí, en
ekki marz.
Við höfum Sveigt út af Vallaveg-
inum við Grímsá og höldum inn
Skriðdal. Til frekari skýringar fyr-
ir þá, sem ekki þekkja hér til ör-
nefna, erum við stödd á Fljótsdals-
héraði, og ökum nú eins hratt og
holur vegarins og lög landsins
leyfa, áleiðis upp að Haugum í
Skriðdal, því að við ætlum að hitta
„drenginn við fljótið“ að máli.
lirólfur Kristbjarnarson heitir
hann, kenndur við Hallbjarnar-
staði í Skriðdal, með átta tugi ára
að baki innan fárra nátta.
Leiftur frá liðnum dögum
Og inni í stofu á heimili Jóns
Hrólfssonar í Haugum og hans á-
gætu konu, hefjast nú viðræður
milli þess, er hér heídur á penna
og sögumanni okkar, sem gegnir
að að loknu erfiðu lífsstarfi, afa-
hlutverki á heimili sonar síns og
tengdadóttur. Hann er samt ekKi
búinn að leggja erfiðið á hilluna,
því að úti í hlöðu var hann, þegar
okkur bar að garði og, þangað mun
hann efalaust fara aftur, þegar við
ökum úr garði. „Það eru ekki of
margar hendurnar í sveitunum í
dag“, varð honum einmitt að orði,
þegar hann kom inn í stofuna . . .
— Segðu mér annars, Hrólfur.
hvaða ferðalag var annars á ykkur
mæðginum þarna við Hornafjarð-
arfljótið vorið 1888?
en þið komust alla leið á Reyðar-
fjörð?
— Já, og fórum fyrst að Selja-
teigshjáleigu, en þar voru þá
Katrín, amma min, og Sveinn,
móðurbróðir minn.
— Og þar með varst þú orðinn
Austfirðingur?
— Já.
— Og hvernig urðu nú fyrstu
kynnin?
— Þau voru nú ekki slæm. Rétt
eftir að ég kom austur, voru þau
Friðrik Möller, kaupmaður á Eski
firði, og kona hans gestkomandi í
Seljateigshjáleigu. Þau voru for-
eldrar Ólafs ritstjóra Friðriks
sonar sem allir kannast við, og
eitthvað voru þau venzluð Guð-
rúnu, konu Bjarna Eiríkssonar,
bónda í Seljateigshjáleigu. Kona
Möllers vildi víst endilega fá , að
sjá litla ferðamanninn, sem lá
sofandi og hvíldi lúin bein. Ég
vissi því fátt um þetta og varð
þar af leiðandi ekki lítið undr-
andi ,þegar mér barst í hendur
böggull utan af Eskifirði. Bögg-
ull sá var frá frú Guðrúnu Möller,
og sendi hún mér þar alklæðnað,
yzt sem innst. Þú getur ímyndað
þér hrifninguna. Ég man enn
eftir gylltu hnöppunum.
— Já, gylltir hnappár hafa
löngum þótt virðingarmerki. En
hvernig var það, eyddirðu síðan
bernskuárunum í Reyðarfirði?
— Já. Nokkru síðar fór móðir
•mín vinnukona að Sléttu þar í
sveit og ég með henni. Næsta ár
héldum við síðan að Borgargerði,
en þaðan hélt móðir mín aftur
suður á æskuslóðir sínar í Meðal-

'Hrólfur á Hallbjarnarstöðum.
— Já. Sveinn átti nokkrar eig l — Jú, það held ég. Ég var
ur. Mamma ráðstafaði þeim | smali á sumrum Það var nú ekki
þannig, að þær gengu til mín, það beinlínis þrældómur. En á Kolla-
litla sem það var.Ég fékk að halda | leiru var ég látinn hirða bæði kýr
nokkru af þvi, ég fékk rúmið og'og hesta og bera til þeirra vatn í
— tvær fcindur —. Séra Lárus tók
mig, hérna Halldórsson, hapn var
þá fríkirkjuprestur og bjó á Kolla
leiru.
Ég man vel eftir því, þegar
Sveinn fell frá Það var á þorra.
Líkið fannst samt ekki fyrr en um
vorið, og þá átti að leyna mig því,
þegar hann var jarðaður. Ég var
sjö ára gamall og komst að því,
hvað um var að vera, og hvarf
að heiman frá bænum. Þegar far-
Rabbað við Hrólf Kristbjarnarson
á Hallbjarnarstöðum, áttræðan
Hann svarar ekki strax, heldur
horfir á spyrjandann, enda búinn
að margspyrja sjálfur, hvort það
svari kostnaði að vera að þessu.
En síðan kemur svarið, og úr því
ickur hvað annað, sagt fram mcð
þessum gamla íslenzka frásagnar-
máta, mælgislausum og sagnræn-
um.
— Þú spyrð, hvaða ferðalag hafi
verið á okkur? Við vorum jú á
ferð sunnan úr Meðaílandi austur
á Reyðarfjörð. Við vorum einhesta
og leiðin löng og erfið. Ég man nú
fátt úr ferðinni, eitt atvik held ég
rnig þó muna. Hesturinn hrasaði
einhvers staðar og við móðir mín
lentum bæði af baki. Þá varð mér
það á að marghnýta saman blóts-
yrðum og enda á því að segja:
„Stattu á bölvuðum býfunum, klár-
íjandi". Móðir mín sló mig utan
undir, og sagði, að ég mætti alls
ekki tala svona ljótt. „Já, en hann
Páli í Hörgsdal sagði alveg það
sama við hestinn, þegar hann datt
með hann“ varð mér aftur að orði.
Móðir mín hafði keypt klárinn af
Páli í Hörgsdal.
— Já, því læra börnin málið .. .,
landinu, vistaðist þar ráðskona
hjá Eyjólfi bónda Eiríkssyni á
Steinsmýri Hann hafði misst
konuna og stóð einn uppi með
kornung börn Móðir mín hafði
verið hja honum áður, og nú
skrifaði hann austur og bað hana
að hlaupa undir bagga með sér.
— Og þá skildu leiðir ykkar
mæðginanna?
— Já, eg fór aftur yfir að Selja
teigshjáleigu. Sveinn móðurbróð-
ir minn tók mig að sér. Móðir
mín ílentist aftur á móti syðra
og þar bjuggu þau Eyjólfur, með-
an kraftai entust. En á elliárun-
um kom móðir mín hingað austur
aftur og hjá mér dó hún árið
1912.
Hjá vanda'lausum
— Hvernig fór um þig, eftir að
móðir þín var farin?
— O, misjafnlega. Ég var tvö
ár í Seijateigshjáleigu, og fyrra
arið dó amma mín þar, en seinna
árið varð Sveinn frændi minn úti
hrna á Stafsheiðinni, sem liggur
milli Skriðdals og Breiðdals.
— Og þar með hefur þú staðið
einn uppi?
ið var að leita, fannst ég liggj-
andi milli tveggja þúfna Það var
vinnukona á Kollaleiru, Þórunn
Vigfúsdóttir síðar í Freyju ’ í
Fáskrúðstirði, kem fann mig. Hún
tók mig að séi og reyndist mér
eins og oezta móðir, meðan leið-
ii okkar lágu saman. En leiðir
okkar skiidu, og upp frá því átti
ekki fyrir okkur að liggja að sjást
aftur. En árin liðu, og þá var
það eitt sinn er 50 ár voru liðin,
frá því er Þórunn fór frá Kolia-
leiru, að ég var staddur niðri á
Fáskrúðsfirði.Þar rakst ég á mann
og þóttist þekkja á honum svip-
inn Ég fór að spyrja hann um
ættii*, og kom þá í ljós, að hann
var sonur Þórunnar minnar.
Hann bauð mér heim með sér.
Þar héngu.myndir uppi á vegg, og
þar rak.st ég aftur á Þórunni,
þekkti strax aftur myndina af
henni, þott hálf öld lægi á milli
síðustu funda okar. Svona geym-
ist nú vei það góða, sem mönnum
er gert á barnsaldrinum.
Fældust fermingarkostnaðinn
— Þú hefur nú fengið að púla
á þessum árum?
þungum tréskjólum. Handlegg-
irnir bíða þess sjálfsagt aldrei
bætur.
Þegar ég átti að fermast, vildi
helzt enginn taka mig til þess að
þurfa ekki að borgá bæði ferm-
ingarfötin og fermingartollinn.
Að síðustu lenti ég þó til séra
Jóhanns Lúthers Sveinbjarnar-
sonar á Hólmum upp á það, að
hann fermdi mig og skaffaði mér
termingarföt í staðinn skyldi ég
yinna hjá honum kauplaust að
oðru í eiti ár Það tók mig sem sé
árið að vinna fyrir því, að kom-
ast í kristinna manna tölu. Um
sumarið tór ég til hans og bað
hann láta mig fá tvær krónur, svo
að ég gæti fengið mér utan um
ekki hægi — ég var búinn að fá
svo mikið En Guðmundur. bróðir
séra Jóhanns sem þarna var
vinnumaður, komst að þessu og
gaf mér verið
„Sólartítið'- sumar
— Fimmtán ára gamall len1
ég upp fjrir fjall, upp í Þuríðæ
staði sem smali
En ég var líka látinn vinna me
smalastarfinu Eg held, að þett
sumar nafi ^erið það versta, ser
ég hefi lifað
— Ert'ittV
—Já, ég þurfti að gæta ánna o
standa aak þess við slátt me
Halldóri sem var dugnaðarmaðu
Gg vildi að aðrir ynnu líka Ung
íngai hefðu ekki látið bjóða sé
það nú til dags Ærnar á Þuríí
arstöðum voru látnar liggja úl
yfir nóttir.a og ég fór ekki úr föl
um i þrjái vikur eftir að frfáfæi
urnar hófust. lagði mig aðeins dú
og dúr úti um hagann. Einu sinn
1 stórrigningu iét ég ærnar im
í húsin, porði nú samt ekki a
sofna, hélt ég svæfi þá of leng
En Halldór rakst seinna á skítim
i húsunum og varð fokvondur yfit
Framhald á 13. sfSu
T í M I N N, fimmtudaginn 9. aprfl 1964.