Vísir - 01.10.1941, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
Kristján Guðlaugsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
31. ár.
Ritstjóri 1
Blaðamenn Sími:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri S Ifnur
Afgreiðsla
Reykjavík, miðvikudaginn 1. október 1941.
224. tbl.
Chnrchill boðar megin-
átðk næsta vor og snmar
Yfirlitsrseða í gær.
Winston Churchill, forsætisráðherra Breta flutti
ræðu í neðri málstofunni í gær og ræddi
horfurnar í styrjöldinni. Gat hann allítar-
lega um horfurnar á austurvígstöðvunum og styrjöld-
ina um Atlantshafið, og taldi, að meginátökin í styrj-
iðldinni myndi verða á næsta vori og sumri, — er vor-
aði myndi bardagar verða ógurlegri en nokkuru sinni,
og þrátt fyrir að dregið hefði úr skipatjóni banda-
manna í Atlantshafsstyrjöldinni, og tjón möndulveld-
anna aukizt, yrði alltaf að búast við, að styrjöldin um
Atlantshafið færðist stórlega í aukana, og innrásar-
hættan væri aldrei f jarri, en hún yrði þá meiri en nokk-
uru sinni.
Umræðurnar fóru fram um leið og þingið fékk til meðferðar
tillögur f jármálaráðherrans, að verja enn eitt þúsund milljónum
sterUngspunda til styrjaldarþarfa.
BBisrsaclaasraŒH* s&u’SBBafri Bs
Það vakti mikinn fögnuð
meðal þingmanna, er Churchill
lýsti yfir því, að skipatjón Breta
og bandamanna þeirra hefði
verið einum þriðjungi minna
seinustu þrjá mánuði en árs-
fjórðunginn þar á undan. En
seinustu þrjá mánuði hefir
skipatjón möndulveldanna, að-
allega við strendur meginlands-
ins og á Miðjarðarhafi, aukizt
svo, að það hefir sennilega aldrei
verið meira á neinu þriggja
mánaða tímabili öðru.
Churchill sagði, að fáum skip-
urn með „mikilvæg hergögn“
hefði verið sökkt í seinni tíð, og'
mikið af matvælum hefði verið
flutt til landsins og horfurnar
góðar að því leyli, að birgirnar
væri nú meiri en í stríðsbyrjun
eða fyrir 18 mánuðum, — og
yrði hægt að auka matvæla-
skammt til þeirra, sem vinna
erfiða vinnu við framleiðsluna,
og eins yrði aukaskammturinn
um jólin aukinn. En menn yrði
að hafa hugfast, að alltaf gæti
horfurnar breytzt til hins verra,
því að óvinirnir myndi án efa
herða sókn sína í styrjöldinni,
og yrði því að gæta allrar var-
úðar og forðast of mikla hjart-
sýni.
Churchill kvað það hafa leitt
af óheyrilegri framkomu óvin-
anna, að vinátta hinna frjálsu
þjóða í garð Breta hefði aukizt,
vér höfum eignazt öfluga vini
í austri og vestri, sagði hann. —
Bandaríkjamenn, Rússar og
Kínverjar berðist í rauninni allir
sömu baráttu, sem og fjöldi
annara þjóða. Mikill meirihluti
alls mannkyns stefnir að hinu
sameiginlega marki, sem er enu
fjarri, en þó ekki fjær en svo,
að það má eygja það.sagði hann.
Churchill vék nú að horfum
í styrjöldinni sjálfri og drap m.
a. á það, að sumir héldi því
fram, að gera ætti innrás á meg-
inlanfdið o. s. frv., en hann
kvaðst ekki geta rætt hernaðar-
fyrirætlanir, og bað þingmenn
að ætlast ekki til þess. Mikið
væéi í húfi. Með því að ræða
slíkt gæti óvinirnir fengið upp-
lýsingar, sem þeim mætti að
gagni koma, og myndi þeir ekki
endurgjalda neitt traust, sem
þeim væri sýnt óbeinlinis. Vissu
og Bretar ekkert um fyrirætlan-
ir Hitlers, sem enn ætti frum-
kvæðið í landhernaðinum, og
hefði ógrynnni. hers, sem hann
gæti beint að öðrum viðfangs-
efnum, ef hann kysi að berjast
víðar en á Rússlandi um skeið.
„Hitler fer nú að skorta flugvél-
ar, en vor flugvélaflotj heldur á-
fram að aukast, og vér verðum
að halda áfram að leggja hart
að okkur, einbeita kröftunum
að viðfangsefnunum og alltaf
vera glaðvakandi á verðinum.*'
Að svo búnu ræddi Churciil
nauðsyn aðstoðarinnar við Rúss-
land, og ráðstefnuna í Moskvu.
Bretar verða að fórna miklu
vegna þessarar aðstoðar, sagði
liann. Það, sem erfiðast væri og
allt yrði að lokum, að miðast við,
því að undir því væri allt Icomið,
væri flutningamálin, að koma
hjálpinni til Rússa. Churchill
kvað Breta ekki geta haft eins
mikinn her og meginlandsstór-
veldin, en þeir hefði vandað sem
hezt til hans og húið liann ný-
tízku hergögnum. Bretar yrði
jafnan að vera við því búnir að
verja land sitt, og undir því væri
allt komið fyrir þá og samherja
þeirra líka.
Churchill svaraði allítarlega
gagnrýni þeirri, sem, stjórnin
hafði orðið fyrir, og kvað hana
bafa verið vel á verði,' og henti
til þess, sem gerzt liefði í Sýr-
landi, írak og Iran, máli sínu til
sönnunar o. fl. Brezka utanrik-
isráðuneytið hefði aldrei undir-
búið og unnið glæsilegri sigur
en í Iran.
Ræðu Churchills var vel tekið
yfirleitt af öllum, sem til máls
tóku, og í hlöðum i morgun fær
hún mjög góðar undirtektir.
jarnasir
rai
Tveir mánuðir án loft-
árása á London.
Eins og i fyrrinótt fóru brezk-
ar sprengjuflugvélar í nótt sem
leið til loftárása á Stettin og
Hamborg.
Þjóðverjar játa í tilkynning-
um sínum, að fjölda margar ó-
vinaflugvélar hafi verið yfir
Helgolandflóa og Eystrasalts-
ströndum í nótt og hafi brezkar
flugvélar komizt til Berlínar, en
verið hraktar á flótta. Játað er,
að tjón hafi orðið mikið, en
ekki hernaðarlegt að neinu ráði.
Loftárásir Þjóðverja á Bret-
land virðast vera að yrja að fær-
ast i aukana. Sprengjum var
Það eru víðar flutningsdagar en hér á íslandi og þessi mynd
er frá Stokkhólmi, að því er segir í textanum, sem með henni
fylgir. Maðurinn á þrihjólinu er raunverulega bílstjóri, en hann
fær svo lítið benzín, að þegar sæmilega mikið er að gera, endist
það ekki út mánuðinn og þá tekur hann fram hjólið sitt. Gallinn
er hara sá, að það er svo erfitt að sjá fram fyrir sig, þegar há-
fermi er á hjólinu.
Hvað verður gerf við það,
sem eftir er af hlufleysis-
lögum U. S. A.?
Roosevelt forseti ræddi í gær við Cordell Hull utan-
ríkisráðherra óg nokkura helztu ráðherra sína aðra og
Wallace varaforseta, um hlutleysislögin. Eins og kunn-
ugt er er mikið deilt um hlutleysislögin vestra og for-
setinn hefir jafnan orðið að heyja harða baráttu til þess
að knýja fram breytingaw á þeim. Nú virðist spurning-
in þessi: Ber að gera breytingar á lögunum enn einu
sinni eða á að fella þau alveg úr gildi. Einangrunar-
stefnumenn telja hvorttveggja liættulegt og afnámið
raunverulega striðsyfirlýsingu. Aðrir skiptast í tvo
flokka og innan stjórnarinnar er nokkur ágreiningur
um málið. Sennilega tekur Roosevelt ákvörðun sina í
dag. . .. .. ! -tTiail
Frank Knox flotamálaráð-
herra er einn þeirra, sem vill, að
lögin séu felkl úr gildi, en aftur
hefir Cordell Hull utanríkisráð-
lierra nýlega lýst yfir því, að
hann aðhyllist breytingu á lög-
unum aðeins og sennilegt er,
að lieppilegra sé fyrir Roose-
velt að fá lögin raunverulega
afnumin með þessu smátt og
smátt, heldur en að leggja út í
liarða orustu um þau nú. Því að
]iegar athugað er hvernig hlut-
leysislögin voru upphaflega úr
garði gerð kemur í ljós, að ef
Roosevelt fær því framgengt,
sem hann nú hefir mestan á-
liuga fyrir, fer að verða lítíð
eftir af lögunum. En það, sem
Roosevelt mun vilja fá fram-
gengt nú er, að felld verðí úr
varpað á nokkra staðí í norð-
austurhluta landsins í nótt og
lauk laust fyrir miðnættí. Nokk-
urt tjón varð.
1 liðlega tvo mánuðí eða 65
nætur hafa ekkí verið géfin
hætlumerki vegna loftárása í
London. En skotliríð hefir
Iieyrst úr fjarska endrum og
eins.
lögunum sú grein, sem bannar
stjórninni að vopna kaupför og
sú, sem bannar Bandaríkjaskip-
um að sigla um svæði þau, sem
forsetinn hefir lýst bannsvæði
og einnig vill Roosevelt fá heim-
ild til þess, að Bandarikjaskip-
um verði leyft að sigla til hafna
styrjaldaraðila. En af Öllum
þessum breytíngum leíðír vit-
anlega að sú hætta eykst, að tíl
árekstra komí, sem af leiði, að
Bandaríkin takí algeran þátt í
styrjöldínní.
Til þessa hefir lögunum verlð
hreytt eftir þörfum smátt og
smátt og upphaflega voru þau
þannig úr garði gerð, að ekki
mátti lána styrjaldarþjóð fé til
styrjaldarþarfa, eða selja henni
liergÖgn, og var þessu svo breytt
þannig, að styrjaldarþjóðum
var leyft að kaupa hergögn i
Bandaríkjunum, ef þær
greiddi út í hönd og flytti þau
í eigin skipum. Að eins Bretar
og Frakkar gátu notað sér þetta.
Síðar voru gerðar stórbreyting-
ar á lögunum og með hverju
nýju skrefi (láns og leigulögin
o. fl.) hefir virzt svo sem Banda-
ríkin færðist nær algerri þátt-
töku í styrjöldinni.
Eussar Iistfáa yfirgfeflð Poltavsa og:
Finiiar Siafa tckfð FetroKavdov§k.
Rússar hafa tilkynnt, að þeir hafi yfirgefið Poltava
i Ukrainu eftir harða bardaga. Þjóðverjar eiga nú eftir
ófarriar 88 enskar mílur til Kharkov, miðstöðvar þunga-
iðnaðarins í Austur-Ukrainu.
Þjóðverjar segja, að ]>eir liafi
tekið Poltava 20. sept. en Rússar
hafi ekki viljað viðurkenna það
fyrr en nú. Lozovsky, talsmaður
rússnesku stjórnarinnar, sagði í
gærkveldi, að i Ukrainu verði
háð hreyfistríð, og hefði báðir
aðilar mikla möguleika til þess
að ná árangri.
Rússar munu hafa eyðilagt
allt það, sem Þjóðverjar gátu
haft liernaðarnot af í Poltava.
Það er kunnugt, að Rússar
liafa sent mikið lið til varnar
Kharkow. Þar eru meðal ann-
ars skriðdrekaverksmiðjur, ein-
hverjar hinar mestu í Rúss-
landi.
Á Perekoveiði og við Odessa
hefir herjum möndulveldanna
ekki orðið neitt ágengt.
A miðvígstöðvunum hefir
Timochenko orðið frekar á-
gengt og sigrað tvær herdeildir
úr 268. herfylki (fótgönguliðs)
og var manntjón Þjóðverja,
fallnir og særðir um 1800.
Finnar tilkynna, að þeir hafi
telcið Petrozavdovslc við Onega-
vatn. Sú fregn er. ekki staðfest
annarstaðar.
Fréttaritari United Press sím-
ar frá Moskva, að farið sé að
snjóa að næturlagi, en snjóinn
taki fljótt upp. I september hafa
verið miklar úrkomur og kalsa-
veður. Er þetta einhver hrá-
slagalegasti septemher, sem
lcomið hefir í Rússlandi um
mörg ár.
58 niii tekiiir af 1
l lékkiu , Tékkar svara
með allsherjarverkfalli
Frá Bérlín er simað, að til-
kynnt hafi verið, að herréttur í
Prag hafi siðastliðinn þriðjudag
úrskurðað, að 58 menn skyldu
teknir af lífi, og hafi hinir dóm-
felldu menn verið líflátnir.
Fregnir frá Mosltva herma,
að leyniútvarpsstöð i Tékko-
slovakiu hafi í nótt hvatt menn
til þess að vínna að þjóðlegri
einingu og svara ofsóknum
Þjóðverja með allsherjarverk-
falli.
Breytlng á syningarfyr-
trkomnlagl i Gamla Bíö.
Gamla Bíó ætlar framvegis að
sýná tvöer myndir á dag og
breyta jafnframt sýningarfyrir-
komúlaginU.
Verður fyrri myndin sýnd frá
kl. 3.30—6.30, án nokkurs hlés,
og geta áhorfendur farið inn
hvenær er þeim dettur í hug og
setið, þangað til sýningin er á
enda. Sæti verða ótölusett og
kosta kr. 1.50 niðri, en kr. 2,00
uppi. •
Sýningum síðari myndarinn-
ar — kl. 7 og 9 — verður hagað
eins og venjulega, en aðgöngu-
miðaverð hreytist í kr. 1.25 og
2.25 niðri, kr. 2.50 uppi og kr.
3.00 í dtúkum.
Sendiherra U.S.A.
hjá ríkisstjóra,
Ríkisstjóri veitti móttöku i
dag, 30. sept. 1941, fyrsta sendi-
herra Bandaríkjanna á Islandi,
Mr. Lincoln Mac Veagh.
Móttakan fór fram í móttöku-
sal ríkisstjóra í Alþingishúsinu.
Ríkisstjóraritari sótti sendi-
herrann í sendiráð Bandarikj-
anna, og fylgdi honum þangað
aftur.
I móttökusal rikisstjóra voru
fyrir rikisstjóri og utanríkisráð-
herra. -*<
Sendiherra afhenti rikisstjóra
umboðsskjal sitt frá Roosevelt
Bandaríkjaforseta og flutti uin
leið stutt ávarp, sem ríkisstjóri
svaraði.
Forsætisrádherra
býöur blaðamönnum
til kaífidrykkju.
Forsætisráðherra og frú hans
buðu í gær amerískum, brezk-
um og íslenzkum blaðamönnum
til kaffidrykkju á heimili sínu.
Auk þess voru þar sendiherra
Breta og starfslið hans og ame-
ríski konsúllinn.
Þangað var einpig boðið ýms-
um opinberum embættismönn-
um, aulc blaðamannanna.
Von er á hópi sjö blaðamanna
frá Bretlandi þá og þegar. Mun
það vera hópur sá, serp vonast
var eftir um líkt leyti og þeim,
sem verið hefir hér um nokkurt
skeið, ferðast norður í land og
víðar. Sá hópur, sem hér hefir
verið að undanförnu, mun nú
bráðlega á förum heim.
I STUTTU MALI
i
Fregn frá Ankara hermir, að
Sarajoglu utanríkisráðherra
Tyrklands hafi tilkynnt brezka
sendiherraniim, að brezka
stjórnin geti litið svo á, að við-
skiptasamkomulag Breta um
kaup á öllu chrome, sem fram-
leitt er í Tyrklandi,. hafi verið
framlengt. Eins og. kunnugt er
af fyrri fregnum hefir .dr. CIo-
dius verið að vinna að því að
undanförnu, að sanikomulag
næðist milli Þjóðverja og
Tyrkja um kaup á chrome.
Vichyfregnir herma, að Pe-
tain marskálkur hafi skipað
Pierre Gouton aðmírál yfir
fimm manna ráð, sem á að hafa
með höndum yfirstjórn eftir-
lits með embættismönnum, og
koma í veg fyrir, að nokkur
embættismaður misbeiti að-
stöðu sinni og stuðli að því, að
skemmdarverk séu unnin í
landinu. Ráðið hefir heimild til
þess að víkja opinberum starfs-
mönnum frá tafarlaust.