Vísir - 13.12.1947, Blaðsíða 2

8
V I S I R
Laugardaginn 13. desember lð47
Æö tjftsldtB hah £ ÆÆ:
Snætt með Steilln i isróðerrsl
ein sv® k©m@
9
Sr,
Það var hinn 3. júlí 1945, að James F. Byrnes tók
við embætti utanríkismálaráðherra Bar.daríkjanna. —
Þrem dögum síðar stigu hann og Truman forseti á
skipsf jöl á beitiskipir.u „Augusta“, er flutti þá til Evrópu-
ítáðstefnan í Potsdam hófst 17. júlí, og þar voru stigin
fyrstu sporin á hinúm ógreiðfæra vegi til friðarins. Það
er auðvelt aS vera viíur eftir á, segir Byrnes, en á þeim
tíma naut Rússland mikilla vinsælda í Bandaríkjunum,
ef til vill meiri en nokkurt ríki annað.
Þegar við iconuim til Bab-
elsberg, sem er ein aí' útborg-
um Berlínar og áður íbúðar-
bverfi þýzkra kvikmynda-
leikara, fengurn við að vita,
að Stalin marskállcur liafði
tafizt um einn dag. Þarna
fengum við tækifæri til þess
að skoða borgina svolítið.
Forselinn, Leaby flotaforingi
og eg ókum til Berlínar. Oklc-
ur rann til rifja að sjá langar
balarófur af fólki, sem ráf-
aði um göturnar. Mcst bar á
öldruðu fólki og barnabörn-
um þess, og svo virtist, sem
það bæri allar eigur sínar á
bakinu. Ekki vissum við,
hvert fólkið var að fara og
vafasamt er, hvort það befir
vitað það sjálft.
Þrátt fyrir allt, sem við
böfðum lesið um eyðilegging-
una í Berlín, fannst okkur
óskaplegt að sjá þessar
feikna rústir. Þarna fékk
maður skýra liugmynd um
þjáningar þær, sem hið al-
gera stríð leiðir yfir gamal-
menni, konur og börn ekki
síður en hermennina.
Stalin fær
nýjan titil.
Þegar Stalin var kominn
til Berlínar bafði hann sam-
band við Truman forseta. Nú
urðum við að muna eftir því
að nefna Stalin „generalissi-
mo“, en ekki marskálk, því
liann hafði tekið við þessu
sæmdarheiti í viðurkenning-
arskyni fyrir hina miklu
sigra rauða hersins. Þetta var
í fyrsta skipti sem þeir Iiitt-
ust, Truman i'orseli og Stal-
in marskálkur. Eftir vinsam-
legar og þægilegar gamræð-
ur spurði forsetinn þá Stalin,
Molotov og Pavlov, hinn
snjalla túlk Rússanna, hvort
þeir 'vildu snæða með sér
morgunverð. Þeir þágu boð-
jð. Samræður snerust um allt
milli bimins og jarðar og
voru binar hjartanlegustu.
Truman forseta gazt mjög
vel að Stalin, alveg eins og
verið bafði um mig í Yalta.
Er cg talaði um lieimsókn
okkar í Berlín, spurði eg
Stalin, bvérnig hann teldi, að
dauða Ilitlers befði borið að
höndum.
Taldi HÍtler
enn á Iífí.
Mér til undrunar svaraði
, hann, að hann teldi, að Hitl-
er væri enn á lifi og að bann
gæti verið annaðhvorl á
Spáíii eða i •Argeniinu. Tíu
! dögum siðar spurði eg liann
aftur hvort hanh væri sömu
skoðunar um þetta og játii
liann þvi.
Við morgunverðinn var
Stalin ræðinn, cins og liann
, var vanur að vera við slík
I tækifæri. Ilann hrósaði Tru-
nian forseta fyrir vinið, sem
borið var á borð. Forsetinn
| þakkaði honum, en Stalin
bað Filippseyjaþjóninn, cr
gekk um beina, um að taka
handþurrkuna af flöskunni,
til þess að’' hann gæti séð,
hvaða tegund þetta væri. —
j Þetta var Kaliforníuvín.
! í sumarhöll
i krónprinsins.
Þegar að loknum morgun-
vcrði var ekið um 5 km. leið
til Potsdam, til Cecilienliof-
hallarinnar, en þar voru
fundirnir haldnir. Rússar
stóðu þar fyrir framkvæmd-
um og höfðu, samkvæmt
venju, dyttað mjög að húsa-
kynnuni. Cecilienhof var áð-
ur sumardvalarstaður Vil-
lijálms fyrrverandi krón-
hprins og var hinn ákjósanleg-
1 asti fundarstaður. Þetta er
: fagurt, tvílyft hús, byggt úr
| brúnleiti’i steintegund, við
1 Greibnitzvatn. Fjórar álmur
1 hússins mynda ferhyrning
log er búsagarður í miðju, en
! þar liöfðu liðsmenn úr rauða
j hernum myndað stjörnu úr
rauðum blómum. Stjórnar-
forsetarnir fengu margar
vistarverur bver til einkaaf-
nota og liver sendinefnd
Iiafði silt fundarherbergi og
loks fengu herforingjarnir
herbergi fyrir fylgdarlið sitt.
Sjálfur fundarsálurinn var
stór og glæsilegur, málaður
ljósum og þægilegum litum.
Á öðrum enda bans var
geysistór gluggi, sem náði
frá gólfi til lofls, fullar tvær
hæðir, svo að birta var ágæt
og dásamlegt útsýni yfir
blómagarðana umbverfis
höllina.
Ráðstefnar,
hefsí.
Fundarmenn
settust við
eikarborðið stóra kl. 17.10
liinn 17. júní. Viðstaddir
voru, auk forsetans og mín,
Joseph E. Ðavics, fyrrv.
sendiherra, Leaby flotafor-
ingi og Chij) Bolilen frá
sendiráði Bándaríkjanna.
Churchill forsætisráðherra,
Anthony Eden utanrikisráð-
lierra, Clement R. Altlee, Sir
Alexander Cadogan og túlk-
ur, frá Bfetlandi. Frá Rúss-
landi: S talin „generalissimo“,
Molotov utanríkismálaráð-
lierra, Vishinsky, Andrei A.
Gromyko, er þá var sendi-
herra Rússa í Bandaríkjun-
um, F. T. Gusev, sendiherra
Rússa í Bretlandi og Pavlov
túlkur.
Það var' mikið happ, að
fundarsalurinn skyldi veva
svo stór, því að liver send-i-
nefndanna hafði með sér all-
Imarga starfsmenn og ráðu-
nauta. Af Bandaríkjamönn-
um voru þarna, auk þeirra,
sem þegar liafa verið nefnd-
ir, Averill Harriman sendi-
herra, William L. Clayton
aðstoðarutanrikismálaráð-
herra, Edwin W. Pauley
skaðabótafulltrúi, Ben Colien
ráðgjafi, James C. Dunn rit-
ari og Doc Matlbews.
Rússum lá
ekkert á með
Þýzkalandsmálin.
Eftir tillögu Stalins gerðist
Truman fundarstjóri á ráð-
stefnunni og hann lagði þeg-
ar fram nokkurar tillögur, er
við höfðum undirbúið um
borð í beitiskipinu „Au-
gusta“. Það var bersýnilegt,
að þeir Stalin og Churcbill
kunnu að meta, að forsetinn
skyldi bafa tillögur tilbúnar
til að leggja fyrir ráðstefn-
una.
Ben Coben og eg undir-
bjuggum ráðagerðina um að
lcoma á fót ráði utanríkis-
málaráðherranna. Er eg lagði
þær fyrir Truman forseta
grunaði okkur, sem og kom
á daginn síðar, að Rússar
kærðu sig ekkert um að liafa
hraðan á, livað snerti friðar-
samninga við Þýzkaland.
Við vissum, að vegna hinna
mörgu vandamála, cr ræða
þurfti og vegna þess, að eng-.
in þýzk stjórn var til, myndu
tafir verða óhjákváeniilegar.
En við álitum, að þegar bæri
að liefjast handa og sú
reynsla, cr við böfðum af
samingum við ítalíu og Balk_
anríkin, átti að auðvelda
samkomulag okkar um
Þýzkalandsm álin.
Hlutverk
utanríkis-
ráðherranna.
Eg lýsti fyrir honúm vérk-
efni ráðsins með þessum orð-
um: Ráðið ætti f\Tst að fjalla
um samninga við Italíu og
óvinaríkin á Balkanskaga,
vegna þess að auðveldast
væri að ná samkomulagi um
þau. Utanrikismálaráðherr-
arnir ættu að koma sér sam-
an um viss grundvallaratriði.
og fela síðan fulltrúum sín-
uni að gera friðarsamninga,
cr byggðir væru á þessum
grundvallaratriðum. Síðan
ættu utanríkisráðberrarnir
að fjalla um friðarsamning-
inn við Þýzkaland, ákveða
landamæri og stjórnir i liin-
um ýmsu landshlutum og
síðan lilncfna fulltrúa til að
„gera Þýzkalánd úpp“. Loks
ætli að leggja friðarsámn-
ingana fyrir „Hinar sanlein-
uðu þjóðir“ til íhugunar og
endurbóta, á sama hátt og
Ðumbarton Oafcs-tillögúlnar
voru ræddar á San Francisco-
fundinum. Á svipaðan hátt
ætíi að fara með málefni Jap-
an, er þar að kæmi.
Bólar á
alvarlegum
ágreiningi.
Er forsetinn bafði kynnt
scr þessar ráðagerðir, féllsf
hann á þær. Þetla var
skömmu áður en eg gerðist
utanríkismálaráðlierra. For-
setinn scndi þessi frumdrög
okkar til utanríkisráðuneyt-
isins til þess, að þar væri
hægt að gera atliugasemdir
við þau. Embættismenn
ráðuneytisins böfðu ræjt þau
frá sama sjónarmiði og við
féllumst á þau.
En í einu hafði mér skjátl-
azt. Eg bafði talið, að eftir
styrjöldina myndu allar þjóð-
ir, sem einhuga befðu barizt
saman, eiga svo innilega ósk
um að lifa i vinsamlegri sam-
búð bver við aðra, að unnt
yrði að jafna ólijákvæmileg-
an ágreining á auðveldan
hátt.
Það er rétt. að eftir Yalta-
fundinn vorum við dáhtið
vonsviknir. :— Sanmingsrof
Rússa varðandi Pólland og
Rúmeníu voru okkur aðvör-
un iim, að í framtíðinni
mætti reikna með alvarleg-
um, ágreiningi og fortryggni,
sem yrði að sigrast á.
En okkur var enn í fersku
minni síðasta orðsending
Roosevelts til Churchills for-
sætisráðlierra, er byggðist á
reynslu þeirri, er hann hafðL
liaft af Rússuni um, að slíkan
ágreining mætti jafna.
Vinsældir Rússa
í Bandaríkjunum.
Það er auðvelt að segja í
dag, að ráð forselans og á-
ætlanir okkar hafi ekki
staðizt. Orðtakið „Það er
auðvelt að vera vitur eftir á“
er orðið slitið. En þeir, sem
tóku eftir framkomú Banda-
ríkjamanna gagnvart fulltrú-
imi Russa eftir að Þjóðverjar
böfðu gefizt upp, munu vera
mér sammála um, að Rússar
nutu meiri vinsælda í Banda-
ríkjunum en nokkur önnur
þjóð vegna sameiginlegra
fórna og þjáninga í styrjöld-
inni. Það er hörmulegt,
hvernig Rússar liafa misnot-
að þessar vinsældir, með því
offorsi, er þeir liafa sýnt und-
anfarið 2% ár. Trú okkar á
því, að við gætum unnið
saman og þolinmæði okkar í
þeim tilraunum, réttlætir þá
feslu, er við nú sýnum.
I næstu grein fjallar
Byrnes um viðræðurnar í
Potsdam um Austur-Evr-
ópu og framtíð hennar.
Oft eru tilsvörin bitur og
Stalin fer ekki í launkofa
með, að hann „kunni ekki
við starfsaðferðir Byrnes“.
Yalta-samkomulagið um
frjálsa Evrópu, sem stað-
fest var í febrúar 1945,
reyndist illframkvæman.
legt í veruleikanum í júlí-
mánuði.
TILKYMIMIMG
frá Meistarafélagi járniðnaðarmanna:
Vegna ríkjandi ástands sjá vélsmiðjurnar í Reykja-
vík sér ekki mögulegt að halda áfram lánsviðskiptum.
Verður því hér eftir efni) og vinna aðeins selt gegn
staðgreiðslu, nema öðruvísi sé umsamið, áður en vinnan
er framkvæmd.
Reykjavík, 11. desember 1947.
Meisíarafélag járniðnaðarmanna, Reykjavík.
Matsveief
09
vantar strax á M.s. Ingólf G. K. 96.
Uppl. um borð í skipinu við Faxagarð (Löngulínu)
í dag.
im m maím i mi