Tíminn - 27.02.1943, Blaðsíða 3

24. hlað
TÍMEVN, laugardagmn 27. fehr. 1943
Jén
Jakob Kristinsson:
Robert Falcon Scott
«1. Dahlmann
Ijósmyndari
Hann leitaði ieyndardóms heimskautsins.
Hann fann leyndardóm guðs.
Hinn 14. febrúar síðastliðinn
varð Jón J. Dahlmann, ljós-
myndari, sjötugur. Er hann
fæddur í Vík í Lóni í Austur-
Skaftafellssýslu árið 1873.
Jón hefir alla ævi verið bók-
hneigður og fróðleiksfús og
vaknaði snemma hjá honum
löngun til þess, að aíla sér
menntunar og frama. Hafði
hann einkum í hug að komast
í Latínuskólann í Reykjavík, én
þröngur fjárskortur varð tor-
færa á vegi, eins og oft vildi
verða í þá daga. En um 1890 var
talsvert rætt um það, að gera
Möðruvallaskólann að undir-
búningsskóla Latínuskólans, og
með það íyrir augum, að af
þessu yrði, fór Jón í Möðru-
vallaskóla haustið 1893 og út-
skrifaðist þaðan eftir tveggja
vetra nám með hárri 1. eink-
unn. En ekki varð af sambandi
milli Möðruvallaskóla og Lat-
ínuskólans eins og Jón hafði
búizt við, og mun það einkum
hafa valdið því, að skólanám
hans gat ekki orðið lengra.
Jón minnist jafnan náms-
dvalar sinnar á Möðruvöllum
með mikilli ánægju. Þótti hon-
um mikið koma til skólastjórn-
ar og virðuleika Hjaltalíns
skóiastjóra og kennarahæfi-
leika, mæisku og glæsimennsku
Stefáns kennara. Var þar og
þessa vetur margt ágætra gáfu-
manna i ílokki skólapilta, eins
og oftar, t. d. Ingimar Eydal,
ritstjóri, Þóröur Sveinsson, pró-
fessor, Karl Finnbogason, skóla-
stjóri, o. fl. Munu þeir, er nú
voru nefndir, hafa verið efstir
í bekknum, en Jón jafnan á
næstu grösum við þá og hefir
þeim, er þetta ritar, verið tjáð,
að hann hafi veriö mestur
dönskumaður allra þeirra, er' þá
voru i skólanum.
Þegar Jóni brugðust allar
vonir um það, að geta farið
beint úr Möðruvallaskóla í Lat-
ínuskólann, tók hann að stunda
Ijósmyndanám hjá Eyjólfi Jóns-
syni, ljósmyndara á Seyðisfiröi,
er síðar varð bankastjóri þar.
Lauk hann námi þessu 1897, og
varð ljósmyndasmiðin jafnan
síðan aðalstarí hans. Var hann
vandvirkur mjög og þótti hinn
bezti ljósmyndari; starfaði fyrst
ianga hríð á Akureyri, en seinna
mörg ár í Reykjavik og ávallt
viö góðan orðstír.
Árið 1897 kvæntist Jón Ingi-
björgu Jónsdóttur frá Strönd á
Völlum á Fljótsdalshéraði, góðri
konu og gjörfilegri. Hún andað-
ist 13. júní 1940.
Þau Jón og Ingibjörg eignuð-
ust sjö börn, og eru fjögur
þeirra á lífi: Sigurður, póst- og
símastjóri á ísafirði, kvæntur
Guðlaugu Jónsdóttur frá Tann-
staðabakka í Hrútafirði; Karó-
lína, gift Erik Rasmussen, vél-
fræðingi í Kaupmannahöfn;
Dagmar, ógift, vinnur hjá Sam-
bandi íslenzkra samvinnufélaga
í Reykjavík; og Ásta, gift Agli
Sigurgeirssyni, hæstaréttarlög-
manni í Reykjavík. En dáin eru
þrjú systkinanna: Jón, andað-
ist 1911, Ingibjörg, dáin 1930
og Axel, héraðslæknir á Hest-
eyri; hann andaðist 1941.
Ekki hefir Jón Dahlmann
haft mikil afskipti af opinber-
um málum, en mun þó jafnan
hafa veitt þeim athygli og
venjulega tekið ákveðna af-
stöðu til þeirra. Hann hefir
helgað börnum sínum, heimili
og einkaiðju sinni krafta sína
alla, og er það ekki ómætara
en hitt, að starfa á opinberum
vettvangi. Eins og að líkum læt-
ur hefir Jón nú lagt niður starf
sitt.1 Dvelur hann á ísafirði hjá
Sigurði syni sínum. —
Jón Dahlmann er ekki hár
maður vexti, en þrekinn og hef-
ir orðið holdugur nokkuð með
aldri, vel limaður og fríður sýn-
um. Hann er greindur vel, minn-
ugur og fróður, gamansamur og
fyndinn og hinn mesti æringi í
vinahóp. Hann er vel hagmælt-
ur, og svo var hann hraðkvæð-
ur, er hann vildi það við hafa
og gállinn var á honum, að hann
gat ort langa hríð látlaust af
munni fram, hverja vísuna á
fætur annarri, án þess að reka
nokkurn tíma í vörðurnar. Og
oftast nær var eitthvað smell-
ið eöa skringilegt í hverri vísu.
Bar þá stundum við, að hann
ýtti svo undir þá, er við voru
staddir, með vísum sínum og
gáska, að þeir fóru að freista
þess að yrkja líka, og varð af
öllu þe§su hin mesta skemmtun
og gaman. Hafa vinir Jóns not-
ið margra slíkra stunda með
honum og munu þeirra lengi
minnast.
Ekki væri það ólíklegt, að
síðastliðin ár og sár ástvina-
míssir hefði deprað glaðlyndi
Jóns og gert honum stirðara
um gamanstefin. En hversu,
sem því er nú farið, er hitt víst,
að æðrulaust hefir hann mætt
elli og þungum harmi og er enn
‘óbeygður, ungur í anda og hinn
ernlegasti. Mun og vinum Jóns
Dahlmanns torvelt að hugsa sér
hann með öðrum hætti.
Nokkur tímarit
FREYR, mánaðarblað um
landbúnað. Febrúar—marz-
heftið er komið út. í því er
framhald af grein Árna Eylands
um framræslu með skurðgröf-
um. Er þar sagt frá helztu á-
veitufyrirtækjum hér á landi,
hvernig verkið hafi unnizt og
hver kostnaður hafi orðið.
Fylgja greininni margar mynd-
ir til skýringar, og er hún bæði
fróðleg og læsileg. Framhald
hennar mun koma í næsta
hefti. Margir bændur og bú-
fróðir menn telja skurðgröf-i
urnar hina nytsömustu jarð-
ræktarvél, sem hér hefir verið
reynd á síðari árum. Stórfelld
ræktun verður ekki fram-
kvæmd með öðru móti en því
að þurrka stóra mýrafláka.
Má óhikað benda bændum og
bændaefnum á að kynna sér
þessa grein Árna Eylands ræki-
lega.
Gunnlaugur Kristmundsson
skrifar þarfa hugvekju um
Landið og búpeninginn, þar sem
hann bendir á þá hættu að of
margt fé sé sett á beitilöndin,
svo að bæði eyðist gróður og
fénaðurinn verði arðlítill.
Ýmsar fleiri greinar og fróð-
leikur er í heftinu.
Freyr er ekki aðeins fróðlegt
tímarit og nauðsynlegt þeim,
er landtiúnað stunda, heldur og
snoturt og læsilegt öllum al-
menningi.
ÁRSRIT Ræktunarfél. Norð-
urlands og skýrslur búnaðar-
sambandanna í Norðlendinga-
fjórðungi 1941—1942. 38.-39.
árgangur.
Ræktunarfélag Norðurlands
var stofnað af áhugamönnum
og Ársrit þess mun hafa vakið
meiri áhuga og jafnvel bjart-
sýni um garðrækt og trjárækt
hér á landi en marga grunar.
Á síðari árum hafa sprottið upp
allmargar tilraunastöðvar og
verkum verið skipt meira en átt
gat sér stað um þær mundir
sem Gróðrarstöðin á Akureyri
hóf starf sitt. Nú eru elztu trén
í Gróðrarstöðinni orðin áð
„skógi“, sem hefir útrýmt gras-
gróðri við rætur sínar og mynd-
að „skóglendi".
í þessu hefti eru, aúk reikn-
inga félagsins, skýrslur Ólafs
Jónssonar framkvæmdastjóra
um tilraunir hans, sem einkum
hafa beinzt að áburðarnotk-
un, sáðskiptum og forræktun á
nýbrotnu landi. Áburðartil-
raunir sýna m. a., að heppi-
legast er að bera mykju á að.
(Frarríh. á 4. síOu)
Ég veit enga sögu hetjulegri, áhrifaríkari né sorglegri en sögu
Robert Falcon Scotts, mannsins, sem var annar í röð þeirra, sem
komust til Suður-heimskautsins. Frásagan um það, er Scott og
tveir félagar hans létu lífið á Ross Ice Barrier, mun seint falla í
fyrnsku.
Fregnin um fráfall Scotts barst til Englands á góðviðriskvöldi
í febrúarmánuði árið 1913. Blóm voru tekin að festa rætur í
Regent Park. — Það þyrmdi yfir brezku þjóðina, svo að slíks
voru eigi dæmi, frá því að Nelson féll við Trafalgar.
Tuttugu og tveim árum síðar stofnaði brezka þjóðin heim-
skautasafn til minningar um Scott. — Það var fyrsta heim-
skautasafn í heimi. Heimskautafarar hvaðanæva að voru við-
staddir vígslu þess. Á framhlið hússins, sem hefir safn þetta að
geyma, getur að líta áletrun á latínu, sem þýða mætti á þessa
lund: — Hann leitaði leyndardóms heimskautsins. Hann fann
ie*yndardóm guðs.
Scott lagði upp i heimskautaför sína í Terra Nova, og allt frá
því að hann lagði úr höfn var gæfan honum andhverf.
Risavaxnar öldur skullu á skipinu. Farm tók út af þilfarinu.
Sjórinn fossaði niður í farmrúmið. Eldarnir undir gufukötlunum
slokknuðu. Dælurnar stífluðust. Dögum saman hrakti skipið
stjórnlaust um hafrótið.
En raunum Scotts var ekki þar með lokið.
Hann hafði tekið með sér lágvaxna hesta, sem voru vanir
kuldum af sléttum Síberíu. En þeir reyndust mun verr en vonir
stóðu til. Þeir brutust um í fönnunum og fótbrotnuðu, svo að
það varð að bana þeim.
Tveir hundar hans ■— sem kynjaðir voru frá Yukon — trylltust
og fóru sér að 'voða.
Þar kom að lokum, að Scótt og hinir fjórir félagar hans lögðu
upp í síðasta áfangann til heimskautsins og höfðu sleða með-
ferðis, sem vóg þúsund pund. Dag eftir dag brutust þeir yfir
ísauðnirnar. Liðan þeirra félaga getur maður ímyndað sér,
þegar að því er gætt, að þeir voru staddir níu þúsund fet yfir
sjávarmáli.
Þó hraut ekki æðruorð af vörum þeirra. Þegar þessari þrauta-
göngu, hinni mestu, sem nokkur maður hafði tekizt á hendur,
var lokið, beið sigurinn — heimskautið leyndardómsfulla. Raunir
og þrautir fararinnar voru vissulega bættar að fullu, ef leiðar-
enda yrði náð.
Á fjórtánda degi náðu þeir til heimskautsins — en til þess
eins að verða íyrir sárustu vonbrigðum. Þegar þeir nálguðust
hið þráða takmark, gat þar að líta stöng, og á henni blakti dula
í svalvindinum. — Þetta var fáni — norski fáninn. Norðmaður-
inn Roald Amundsen hafði orðið þeim fyrri. Þeim var það ljóst,
að erfiði þeirra allt var unnið fyrir gýg og sigurinn genginn þeim
úr greipum.
Bugaðir menn héldu þeir heim á leið.
Barátta þeirra við að hverfa aftur til þess heims, sem þeir
voru úr komnir, mun lengi verða í minnum höfð. Hörmungar
þær, sem náttúruöflin færðu þeim að höndum, uröu nú meiri en
nokkru sinni fyrr. Þeir örmögnuðust óðum, og dauðinn var á
næsta leiti. Fyrstur þeirra lét Perry Evans, sem talinn hafði verið
hraustastur þeirra félaga, lífið.
Skömmu síðar veiktist Oates. Hann hafði kalið á fótum. Hann
gat vart gengið. Hann vissi, að hann var félögum sínum til
trafala. Þá kaus Oates þann kostinn, sem hann taldi beztan.
Hann hvarf á náttarþeli út í hríðina til þess að deyja í því skyni,
að félögum.hans mætti verða lífs auðið.
Hann mælti aðeins þessi orð til þeirra félaga, áður en hann
lagði upp í hinztu för sína: — Ég ætla að bregða mér frá. Ef til
vill dvelst mér dálitið. Hann kom aldrei aftur. Lik hans fannst
aldrei. En nú hefir verið reistur minnisvarði á stað þeim, sem
hann hvarf frá. Á hann eru þessi orð letruð: — Hér lét sann-
nefnt göfugmenni lífið.
Scott og hinir tveir félagar hans héldu förinni áfram. Allur
mannsbragur virtist af þeim horfinn. Nef þeirra, fingur og fætur
voru helkalnir. Á nítjánda degi febrúarmánaðar árið 1913, fimm-
tíu dögum eftir að þeir lögðu upp frá heimskautinu, tjölduðu
þeir í hinzta sinni. Þeir höfðu það mikið af eldsneyti með-
ferðis, að þeir gátu hitað te einu sinni enn, og matarforði þeirra
mundi endast þeim til tveggja daga. Þeir töldu sig hólpna. Þeir
áttu aðeins ellefu mílur ófarnar til forðageymslu sinnar. Þangað
áttu þeir að geta náð í einum áfanga.
En skyndilega bar slys að höndum:
Það skall á stórhríð og hvassviðri. Engri lifandi veru var unnt
að leggja út i slíkt fárviðri. Scott og menn hans urðu að hafast
við í tjaldinu í ellefu daga, meðan hríðin geisaði. Vistir þeirra
voru þrotnar. Þeim var það ljóst, að andlátsstund þeirra var í
nánd.
Það var aðeins eitt ráð fyrir hendi. — Þeir höfðu gnægðir af
ópium meðferðis. Ef þeir neyttu væns skammts af þeim, gátu
þeir allir lagzt fyrir og notið dýrlegra drauma og þurftu aldrei
að vakna aftur.
En þeir hurfu frá þessu ráði. Þeir ákváðu að horfast í augu
við dauðann sem sönnum Englendingum sæmdi.
Á síðustu stundu ævinnar ritaði Scott herra James Barrie bréf,
þar sem hann lýsir lokaþætti lífs þeirra. Vistir þeirra voru þrotn-
ar. Þeir voru að bana komnir. Eigi að síður ritar Scott á þessa
lund: — Þér myndi hlýna um hjartarætur, ef þú heyrðir til
okkar, þar sem við í tjaldinu syngjum fagnaðarsöngva.
Átta mánuðum síðar, þegar heimskautasólin sendi ylgeisla
sína til jarðar, fann leiðangur, sem gerður hafði verið til þess
að leita þeirra, lík Scotts og félaga hans.
Þeir hlutu hinztu hvílu á sama stað og þeir létu lífið. Kross
gerður úr tveim skíðum var reistur á gröf þeirra. Á hann voru
skráð þessi fögru orð Tennysons:
One equal temper of heroic hearts
Made weak by time and fate but strong in will
To strive, to seek, to find, but not to yield.
HKinkaskiiiii
'.i-i&'.r- ■ 1 ' ’
Þeim, sem eiga minkaskinn og y2—% silfurrefa-
skinn, er ráðlagt að koma þeim strax til vor.
Söluhorfur, sérstaklega fyrir minkaskinn, hafa
stórum batnað.
SKINNASALA L. R. í.
TÍMIIVX er víðlesnasta auglýsingablaðið!
Æ

ir i / xi « s
Satnband ísl. ,
Kaupfélög!
axidt iaiixljjjJo'iqi i gBO x xaxoxi
■ XJoq oiíij oxiiíioxix 1 .'Uxíioaaiuaja
ívxjcX’í,9íí x xiui'aoíal tí uxx xbííoíx
.ÍÓUXÍBxíiXJxi
Kynnið ykkur reglugerð Lífeyrft§roðS*'íí?1f,11§:?msu'J
TTHiá ■ Dmji.LtfOii JiOxU
Nokkur félög hafa þegar tryggt starfsmeun sína. ,q
ÍÖÍiííí Öi*l9V fíl9ti
i iOílLU
T tugxiinaoii
CVÍO <s
'Uiaiil
HIGLINkAR
milii Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip i förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Culiíford’s Assocíated Lines, Ltd.
26 LONDON STREET,
FLJEETWOOD.
H ö fi u m opnað
nýtízku prentmyndastofu í húsi Ofnasmiðjunnar Einholti 10,
undir nafninu:
Prentmyndastofan „Lítróí“
Við höfum eingöngu nýtízku tæki og framleiðum
' /
Allskonai* myndamót
í einum eða fleiri litum, fyrir bækur, tímarit, bókband o. s. frv.
Megináherzla lögð á fljóta og góða afgreiðslu.
Fymuiidiir Magnússon. Ingimiindur Eyjúlfssuu.
Orðiendlng
frá Timanum.
Innbermiumenn og kaupend-
ur TÍMANS eru hér með al-
varlega minntir á, að á næst-
unni verður hætt að senda
blaðíð til peirra, sem ekki
hafa greítt árgranginn 1942.
IJTSÖLLSTADIK TÍMANS t REYKJAVÍK
Verzluninn Vitinn, Lauganesvegi 52 ................ Sími 2260
Þorsteinsbúð, Hringbraut 61,....................... — 2803
Flöskubúðin, Bergstaðastræti 10 ................... — 5395
Leifskaffi, Skólavörðustíg 3 ...................... — 2139
Bókaskemman, Laugaveg 20 B.........................
Bókabúð KRON, Alþýðuhúsinu ........................ — 5325
Söluturninn, Hverfisgötu .......................... — 4175
Sælgætisbúðin Kolasundi ...........................
Verzlunin Ægir, Grófinni...........................
Bókaverzlun Finns Einarssonar, Austurstræti 1 ..... — 1336
Bókastöð Eimreiðarinnar, Aðalstræti 6 ............. — 3158
Ólafur R. Ólafs, Vesturgötu 16 .................... — 1754
Konfektgerðin Fjóla, Vesturgötu 29 ................ — 1916
Jafet Sigurðsson, Bræðraborgarstíg 29 ............. — 4040
Gleymið ekki að borga
T í m a n n.