Tíminn - 11.12.1948, Blaðsíða 5

274. blað
TÍMINN, laugardaginn 11. ðes. 1948.
Strandið undir Hafnarmúla

"jFrásögifi SssælsíarsiííB’ T3fioa*©ddseBa odalvlta
í Kvígfndisdal
Ltmgard. II. des.
Vegamálin
Fj ármálaráðherra Lslands
hefir boðað þjóð sinni í fjár
lagafrumvarpi ársins 1949, að
hún hafi ekki ráð á að halda
áfram að bæta vegakerfi sitt
í svipuðum mæli og verið hef
ir. Hann vill stórminnka fram
lög til vegamála. Jafnframt
boðar hann þá stefnu, að
vegaféð verði lagt eingöngu
í aðalvegi en ekki í hina
smærri vegi og hliðarálmur.
Úti um land eru slæmir veg
ir og engir vegir hindranir
góðrar afkomu. Bílstjórar
slíta sér og tækjum sínum
á því að brjótast með nauð-
synjar fólksins yfir vegleys-
urnar eða eftir niðurgröfn-
um ruðningsleiðum. sem
liggja undir vatnsgangi og
fyllast af snjó strax og fenn
ir. Bændurnir flytja afurðir
sínar með hestum langa og
erfiða leið, svo að þeir komi
þeim í verð og fólkið við sjó-
inn.fái matinn. sem það vant
ar.
Fjármáláráðherrann ís-
lenzki boðar þessu fólki þau
fræði, að þjóð þess hafi eng-
in ráð á að gera neitt til að
bæta vegina hjá því. Þá væri
gjaldþoli hins íslenzka mann
félags ofboðið. Það, sem lagt
verður til vega, á allt að fara
í aðalsamgönguæðarnar út
frá Reykjavík. Að snerta við
hliðarálmum er þjóðfélaginu
um megn.
Þetta ætlast fjármálaráð-
herrann víst til að almenn-
ingi þyki góð stjórnfræði, á
þeim sama tíma, sem ýms
launagjöld ríkisins eru stór-
aukin og eru áætluð miklu
hærri en nokkuru sinni
Fólkið, sem hugsar um at-
vinnumálin og afkomu þjóð-
arinnar í heild, veit betur en
þessi ráðherra. Það leggur
ekki eyrun að þeirri hag-
fræði, að þjóöfélagið, sem
telur sig hafa efni. á því að
auka stöðugt- skrifstofuhald
sitt og starísmannakostnað,
þurfi endiiega að spara öll
framlög til vegamála 1 héruö
unum. Þessí hugmynd verður
heldur ekki betri, þegar það
er athugað, að þjóöfélagið
virðist hafa nóg ráð á að láta
kaupmenn og aðra milliliði
sáfna ofsagróða til að
skemmta sér fyrir innan-
lands og utan.
Þó að vinnudagur bænd-
anna sé langur, munu þeir
hafa nógan tíma til að hugsa
um þennan boðskap fjár-
málaráðherrans og skilja
hann. Þeir sjá þá líka, að
það hefir verið farið öfugt
að, og þeir menn, sem valizt
hafa til forustu á surnum
sviðum, miða við annað en
það, sem fólkinu álmennt er
fyrir beztu.
Það eru einmitt þeir vegir,
sem atvinnulífið nauðsyn-
lega þarf með, sem eiga for-
gangskröfu til framlags af
almannafé. Verði að draga úr
framlögum til vegamála. verð
ur sá niðurskurður að koma
annars staðar niður og þá
fyrst og fremst á þeim veg-
um, sem eru ætlaðir fyrir
ferðamenn, en hafa minni
þýðingu fyrir atvinnulífið.
Allir þeir, sem gæta vilja
réttlætis og unna fólki í sveit
um og þorpum úti urn land
sæmilegra iífsskilyrða og þar
Tíminn hefir hitt að |
= máli Sigurvin Einarsson |
I framkvstj., en hann var 1
= staödur í Saurbæ á Rauða- |
i sandi í ofviðrinu 1. des., i
| þegar enski togarinn Sar- |
h gon fórst undir Hafnar- |
\ múla í Patreksfirði. Kom i
í Sigurvin suður með sömu |
\ fiugvél og skipbrotsmenn- |
H irnir. Spurði blaoið hann \
\ um strandið og björgun- i
Í ina. Kvaðst hann hafa í
l beðið Snæbjörn J. Thor- |
i oddséh oddvitá í Kvígindis |
= dal um skýrslu til birtingar i
Í um atburð þenna og varð |
i hann fúslega við því, en i
Í Snæbjörn var einn þeirra |
\ björgunarmanna.
i Fer skýrsla hans hér á \
I eftir.
'm»niM»ii»i»minMi»nmiiMim»i*iHiiiiiii»iiiiiiiiiii»i»iiM
Laust eftir kl. 9 að kvöldi
hins 1. des. s.l. sá Einar Guð
bjartsson kaupfélagsstjóri á
Gjögri í Örlygshöfn að skip
fór þar innhjá mjög nærri
landi. Litlu síðar heyrði Ein-
ar langan, samfelldan eim-
blástur, sem hann ályktaði að
væri neyðarkall. Fór þá Ein-
ar þegar af stað áleiðis inn
að Hafnarmúla, en þaðan
heyrðist honum neyðarkallið
koma. Þegar Einar var kom-
inn alllangt inn eftir Tungu-
rifi, sér hann að flugeldum
er skotið og er hann þá strax
sannfærður um aö skip sé
strandað undir Hafnarmúla.
Hafnarmúli er allstört fjall
vestan Patreksf j arðar, s^m
gengur fram aö sjó suðaust-
anvert við Örlygshöfn. Fram
ariundir Hafnarmúla eru sæ
brattir klettar, sem þó all-
oftast er hægt að ganga und
ir. Fjaran þar er mjög óslétt
og stórgrýtt af niðurhrundu
grjóti úr Múlanum.
- m r- ■» : '^T: 'WM
Örlygshafnarmenn fara á
strandstaðinn.
Einar ákveður nú að fara
ekki á strandstaðinn heldur
fer hann heim að Tungu til i
þess að tilkynna hvernig
komið sé og fá fleiri menn
til hjálpar. Þá er kl. orðin
nær 11. Þegar Kvígindisdalur
er að taka veðurskeytið af
Hvallátrum, (rétt fyrir 11)
segir stöðvarstjórinn á Hnjóti
ofanritaöa frásögn Einars,
enda höfðu þeir þá verið að
tala saman um þetta. Fara
þá nokkrir menn af bæjun-
um í Örlygshöfn, ásamt Ein-
ari Guðbjartssyni á strand-
staðinn. Rétt í þessu heyrð-
ist til stöðvarstjórans á Pat-
reksfirði og segir hann að
enskur togari sé strandaður
einhversstaðar í Patreksíirði.
Símasamband er þá orðið
mjög slæmt og engar hring-
ingar heyrast á Patreksfjarð
arlínunni. Það er því afráðið
að við reynum að hafa -sam-
band meö því að koma öðru
hvoru inn á línuna og vera
þannig í símasambandi við
með forða Reykjavík frá þeim
vairda að taka á móti því
fólki, — skilja það, aö veg-
irnir hjá því, eru þjóðarnauð
syn. Og þaö er móogun við
allt það fólk, að ætia sér að
sbera framlög til þeirra vega
niður, án þess að sýna nokk
urn lit á að draga úr skrif-
stofukostnaði ríkisins.
i Patreksfjörð, en það litla sam
band, sem var, rofnaði svo að
ekki heyrðist til Patreks-
fjarðar alla þá nótt, þrátt
fyrir stöðugar tilraunir frá
báðum stööum. Patreksfirði
og héöan.
Flestir Útvíknamenn (þ. e.
frá Hvallátrum, Breiðuvík
og Kollsvík) voru nú staddir
í Kollsvík við kvikmynda-
töku. Var því samstundis tal
að við þá og þeir beðnir að
fara á strandstaðinn til
björgunar en þeir treystu sér
ekki í náttmyrkri, hriðarbil
og móti stórroki inn yfir
Hænuvíkurháls. Veöri var
þannig háttað, að allan síð-
ari hluta dags 1. des. var
blindhríðarbylur, skyggni 200
til 500 metrar, aust-norðaust
an 10 til 11 vindstig, mjög
miklll sjór og tveggja til
þriggja stiga frost. Þetta veð-
ur hélzt að mestu óbreytt
fram til kl. 8 að morgni 3.
des., voru þá samt enn 9 vind
stig.
Á strandstaðnum.
Kl. pitt um nóttina frétt-
ist það frá strandstaðnum,
að togarinn reyndist vera
undir Hafnarmúla utanverð-
um. Framstafn þess í suð-
suðaustur. Virðist því skipið
hafa haldið nokkuð beina
stefnu inn Patreksfjörðinn
vestanverðan og mjög nærri
vesturlandinu, unz það lend-
ir þarna nokkuð fyrir kl. 10
um kvöldiö, eða nálægt því
tveimur stundum eftir flóð.
Nokkrir menn sáust þarna á
hvalbak skipsins, sem var að
miklu leyti yfir sjó,' en ólög-
in gengu annars fram eftir
öllu skipi. Þeir, sem gátu
misst sig af bæjunum í Ör-
lygshöfn voru á strandstaðn
um alla nóttina og var það
mjög mikið á sig lagt og mik
il mannraun í slíku ofveöri,
enda sumir þeirra mjög hætt
komnir vegna sj ávargangs
undir kinttunum. Milli kl. 3
og 4 um nóttina tókst þeim
að skjóta línu til skipsins og
kom hún á ágætan stað á
skipinu, en vegna náttmyrk
urs og veðurofsans gátu skip
brotsmenn ekki náð línunni,
enda ekki víst að þeir hafi
séð hana, því skipið var Ijós-
laust og engin tæki til að
lýsa það upp, einnig varla
líkiegt, aö björgun hefði tek-
izt bá um nóttina.
Útvíknamenn koma á
strandstaðinn.
Stráx með birti/gu leggja
Útvíknamenn af stað frá
Kollsvík. Var þá rokið að-
eins sljárra, hríðarbylurinn
minni og dagsbirtan í hönd.
Þeir komu á strandstað rétt
fyrir kl. 10 og hálf og sam-
tímis komu menn frá Kvíg-
indisdal. Voru þá mættir á
strandstað 24 menn, að með-
töldum þeim Hafnarmönn-
um, sem höfðu verið þar alla
nóttina. Þá gekk sjór enn í
fast berg nokkuð fyrir innan
togarann, enda þótt tveir
tímar væri fallnir út. Menn
sáust þá engir á hvalbak
skipsins, en einstaka sinnum
sást manni bregða fyrir í
stjórnpalli. Þá gengu öll ó-
lög yfir skipið og fram af því.
Var nú farið að undirbúa
björgun, en með því að talið
var að fjara yrði ekki fyrr en
milli kl. 2 og 3 var ékveðið
að bíöa eftir því að sjó grynnti
bétur, svo að björgun yrði
auðveldari. Sárt furidu björg
unarmenn til þess, að geta
ekki verið í talsambandi viö
tvö skip frá Patreksfirði, sem
voru rétt fyrir framan strand
staðinn, og biðja þau að hella
olíu eða lýsi í sjóinn til þess
að lægja brimið, en til þess
höfðu þau ágæta aðstöðu.
Björgunin.
Um kl. 11.30 var skotið til
skipsins, en skotið fór of
lágt, kom um miðjan bóg
þess. Næsta skot tókst prýði-
lega, kom rétt fyrir framan
forvantinn og barst líflínan
aftur um brúarvang skipsins
bakborðsmegin. Það hefði því
verið auðvelt að ná henni
þar, ef sjálfbjarga menn
hefðu verið í brúnni, en síð-
ar reyndist að svo var ekki.
Kom nú maður undan hval-
bak, fór upp í vantinn og
tókst að ná líflínjZmi, komu
svo fleiri honum til að>toðar
og tókst þeim að gjöra það,
sem gjöra þurfti frá þeirra
hencí-l til þesö að björgun
gæti hafist. Þegar klukkuna
vrintsjli 15 mílnútuj’ í tólf
komst fyrsti maðurinn upp
í fjöruna, en um kl. 12.30 var
lokið björgun á þeim sex
mönnum, sem lifandi voru í
skipinu. Fimm af þessum
mönnum höfðu haldist við
undir hvalbak skipsins en að
eins einn í brúnni. Sá skip-
brotSmanna, sem fyrstur
komst í land, sagði skipverja
alls 17 og alla lifandi, en
þegar samband náðist við
þann eina mann, sem lifandi
var af þeim, sem haldist
höfðu við í brúnni, upplýst-
ist að 10 menn voru dánir í
skipinu og skipstjórinn sagð
ur týndur. Þetta sýnir,að sam
band hefir ekki verið milli
þeirra, sem voru í brúnni og
hinna, er héldust við undir
hvalbak, enda munu þeir
hafa getað haldist við í há-
setaklefa fram eftir nóttu og
sennilega haft þar yl, þvi
þeir, sem voru á strandstaðn
um um nóttina töldu sig sjá
neistaflug frá eldavél eða
ofni í lúgar fram eftir nótt-
inni. Skipbrotsmenn voru
þjakaðir mjög og kaldir, en
hresstust furðu fljótt við að
færast í þurr föt og fá hress-
andi inntökur.
Vegleysið.
Á leiðinni heim til mín af
strandað 2. desember varð
mér hugsað til þess ástands
í samgöngumálum, sem við
Rauðsendingar búum við, og
mundi ég þá allt í einu eftir
því, þegar ég í fyrsta sinn
kom á Þingvöll. Það var einn
ig um mánaðamót nóvember
og desember. Skafhríð var og
frost yfir Mosfellsheiði. Við
sátum þar 5 eða sex í upphit-
uðum bíl og hlustuðum á ís-
lenzka újtvarpið þó aö úti
K^sá'i skfthríðrjfa s\<o ’að
stundum varð að hægja
ferðina í dimmustu rokun-
um: Manni var kennt að bera
ekki kjör sín saman við kjör
þeirra, sem betur eru settir
í lífsbaráttunni. Of mikið má
samt af því gjöra að vera á-
nægður aðdáandi en standa
samt sjálfur að mestu leyti
í sporum föðurs eða jafnvel
afa.
Allir Útvíknamenn vissu
um skipsstrandið um kl. 11
um kvöldið, en sakir nátt-
myrkurs, stórhríðar og stór-
roks treystu þeir sér ekki til
þess að leggja á veglaust og
hættusamt fjall og bera tó
og önnur björgunartæki,
enda hefðu þeir orðið ör-
magna að berjast áfram með
byrðar, undir þeim kringum
stæðum sem hér var um að
ræða. Hefði hér verið um ak
færan veg að ræða og gott
farartæki, er ekki ólíklegt að
björgunarsveitin hefði verið
komin á strandstað um kl
eitt til tvö um nóttina. Hefði
þá talsstöð verið við hend-
ina má líklegt telja að náðst
hefði til skipa, sem voru á
Patreksfirði, og þá hefði ver-
ið hægt að fá þau nærri
strandstaðnum, lýsa upp
strandaða skipið og fjöruna
og einnig lægja sjóinn með
olíu eða lýsi, og er þá ekki
ólíklegt að björgun hefði get
að farið fram á næturfjör-
unni, í stað þess að bíða varð
til næstu dagfjöru.
Vega- og símabætur betri
en heiðursverðlaun.
Okkur vantar síma á fleiri
bæi í hreppnum. Okkur vant
ar að minnsta kosti eina góða
talstöð á einhvern góðan
stað vestan Patreksf j arðar
eða í Útvíkum. Síðast en ekki
síst vantar okkur góðan ak-
veg, að minnsta kosti um all
ar Útvíkur og strandlengj-
una meðfram vestanverðum
Patreksfirði. Björgunarsveit
Bræðrabandsins vantar létta
tálstöð, sem hægt væri að
nota sérstaklega á strand-
stað.
Ég skil mjög vel þann góð-
hug og það mat á unnum af-
rekum, sem liggur að baki
þeim heiðursverðlaunum, sem
veitt hafa verið hingað í
byggðarlag og víðar, og vel
ann ég þeim að njóta, er
fyrir því verða, enda eru þeir
vel að sæmdinni komnir, en
meiri alþjóðarheill stæði af
því, ef þeir, sem verðlaunin
veita, beittu sínum góðu á-
hrifum og aðstöðu til þess að
bæta björgunarsveitum að-
stöðu sína til þess að inna
björgunarstarfið af höndum
og þá 'sérstaklega með bætt-
um samgöngum. Alþingi
sýndi skilning sinn á þessu
máli með þvi að heimila rík-
isstjórninni að veita Bræðra
bandinu kr. 100.000,0/ til
samgöngubóta um Útsveitina
og ríkisstjörnin með því að
nota heimildina og er þetta
mjög þakkavert, en þetta fé
nær skammt.
Lög, sem þurfa að breytast.
Ég get ekki látið vera að
minnast þess hér, að eitt út-
gerðarfélag hefir gefið kr.
20.000,00 eingöngu til kaupa
á beltisdráttarvél til vega-
lagningar hér um hi jppinn.
Þessi gjöf sýnir ágætlega
hversu góðhugur og höfðings
lund gefendanpa er mikil, en
hún sýnir líka, að þeir hafa
opin augu fyrir því, hvers
okkur er vant. Mættu fleiri
fara að dæmi þessara góðu
manna. En ennþá hefir okk-
ur ekki tekist að fá tilskil-
in leyfi til þess að mega
kaupa þessa vegýtu og held-
ur ekki höfurn við getað náð
henni án þessara leyfa. Ef
kaupa á slíka vegýtu á grund
velli vegalaga verða kaupin
(Framhald á 6. síðu).