Tíminn - 15.07.1954, Blaðsíða 5

155. blað.
TÍMINN, fímmtudagimi 15. júlí 1954.
9
Fiimtiiiul. 15. júli
„Á fáki fránm“
Á Þveráreyrum í Eyjafiröi,
þar sem þeir Þorgils, Þorvarö
ur og Sturla börðust forðum
við Hrafn og Eyjólf — en bar
dagi sá var einn hinn mesti
á Sturlungaöld — hefir nú
nýlega verið haldið laudsmót
hestamanna. Hér í blaðinu
hefir verið sagt frá kappreið-
um þeim, er þar voru háðar,
og úrslitum þar. Var mikil að-
sókn að> mótinu, og víöa að
af landtou, en talið er, að
um fimmtán hundrað hross
hafi verið á Þveráreyrum, þá
er flest var. Mörgum mun sú
sýn minnisstæð, er þar bar
fyrir augun.
Á vorri öld, þegar bifreiðar
hafa lagt undir sig þjóðveg-
ina, vekja atburðir sem þessi
margar minningar frá liðn-
um tímum. Óvíða í veröldinni
á hesturinn sér meiri eða
merkari sögu en á íslandi.
Hestlausir hefðu íslendingar
tæplega stofnað ríKi sitt á
Þingvelli árið 930. Allt fram
á 20. öld var hest'irmn eina
farartæki íslendinga á iandi.
Til hestsins var gripið í hvert
sinn, sem einhver þurfti að
flýta för sinni, komast yfir
vatnsföll eða ferðast um
langa vegi. Meirihátcar ferðir
fjölmennis til mannfunda eða
víga eru víða í íslendingasögu
nefndar „reiðir“. Til skarnms
tíma hafa allir landsmenn
skihð merkingu þess orðs þótt
framvegis. komi það stund-
um, að þurfa skýringa við.
En hesturinn hefir ekki að-
eins verið nauðsyniegur til
ferðalaga hér á landi. Hann
hefir jafnframt — á hverj-
um sveitabæ — veiáð mann-
ínum ómetanlegur styrkur
við hið daglega. starf. Hann
hefir verið „þarfasti þjónn-
inn“, gert bóndanum kleift
að nytja engjar og afia fóö-
urs handa búpeningi sínum,
flytja það, er flytja þurfti ac
og frá heimili, smala fé úr
afréttum o. s. frv. Og tii
skamms tíma hefir hann lagt
til úrslitaátakið við sléttuii
og stækkun túnanna, og ger-
ir svo víða enn í dag.
En hesturinn hefir verið
meíra en farartæki íslend-
ingsins og „þarfasti þjónn“.
Vit hestsins, skao og fjör
hefir löngum gert han nað
vini og félaga húsbónda síns.
íslenzkir hestamenn liafa
löngum unnað góðhestum
sínum, treyst þeim og átt
margar beztu stundir lífsins
þeim að þakka — stundum
lífið sjálft. Heaturinn hefjr
verið ótæmandi yrkisefni ís-
lenzkum alþýðuskáldum. ís-
lenzki hesturinn hefir lagt til
yrkisefnið í beztu listaverk ’s
lenzkrar tungu. Einar Bene-
diktsson kvaö:
„Sá drekkur hvern gleðinnar
dropa í grunn,
sem dansar á fáksspori yfir grund.
í mannsbarminn streymir sem
aðíallg-urtn
af afli hestsins og göfugu lund.
Maðurinn einn er ei nema hálfur,
með öðrum er hann meiri en
iiann sjálfur.
Og knapinn á hestbaki er kóngur
um stund,
kórönulaus á hann ríki og álfur.“
Enn er hrossaeign mikil
hér á landi, sem byggist að
nokkru á því, að hesturinn
var um skeið gerður að út-
flutningsvöru. Um þann kafia
ERLENT YFIRLIT:
Eyja vanillunnar
VertSm* Maelagaskar sií nySemla Frakka,
sem íyrst öðlast raimverulegt sjálfstæði?
í flestum nýlendum Frakka eykst myndi verða pýðingarmikil stöð i
nú mjög andstaða gegn þeim. Indó miðju Ind’.andshafinu. ef til þess
Kína virðast þeir þegar hafa tap- kæmi, að Súesikurðurinn lokaðist
að og vafasamt virðist, að þeim og allar samgönguæðar við Aust-
takist léngi enn að halda yfirráð- ' ur-Asíu yrðu að fserast suður fyrir
um sínum í Norður-Afríku. Sú ný- Afríku.
ienda þeirra, þar sem þeir eru nú j Ef til þessa kæmi, myndi Mada-
einna traustastir í sessi, er eyjan gaskar liggja á krossgötum Aust-
Madagaskar. Þar bar að vísu nokk ur-Afríku, Ástralíu og Suðaustur-
uð á andstöðu gegn þeim fyrir fá- Asíu. Þá er hún hsldur ekki ijngt |
um árum, en nú virðisfc haía dregið frá Suðm'heimskautslaridinu, eink
úr henni og allgott samkomulag um frönsku landsvæðunum þar. j
ríkjandi milli Prakka og heima- Ef til ófriðar drægi í Asiu, liggur
manna, enda hafa Prakkav fallizt eyin á skiþaleið frá Evrópu austnr
á að veita þeim aukna sjálfstjórn þangað, og skipa’ægið Diego-Suar-
með það fyrir augum, að þsir fái es á norðurhluca eyjarinnar er ör-
STORT OG SMATT:
Ungir menn í
prestastétt
fullt sjálfstæði síðar.
Sennilega er Madagaskar í röð
þeirra landa, sem einna minnst eru
þekkt og sjaldnast eru nefnd í
heimsfréttunum. Ekkert er frá
uggasta iiöfnin á allri þe.ssari leið,
enda ein af bækistöðvum franska
flotans.
Loftsamgönguv á eynni eru xr'eð
ágætum og eru ekki færvi en k9
henni sagt í fornum rit'.im, en þó , flugvellir, þar sem scórsr sprcngju-
komu Arabar þangað á miðöidum 1 flugvéiar geta setzt.
og kölluðu hana E! Komr eða j
Mánaey. í byrjun 16. aidar komu nárnur.
Portúgalir þangað og gerðu síðan'
ýmsar tilraunir -til að ná þar íót-
festu, en þær misheppnuðust. Á
17. öld reyndu Frakkar að koma
Það mun hafa vakið at-
hygli margra, sem voru við
útför biskupsins sáluga í
fyrra og biskupsvigslu herra
Ásmundar Guðmundssonar,
hve margir ungir menn eru
nú í prestastétt hér á iandi.
Enn bættust nokkrir við á
þessu vori. Má vænta, að þess
sé nú skammt að bíða, að öll
lögboðin prestaköll fái sér-
staka prestsþjónustu. Á þeim
válegu tímum, sem nú eru í
„ . .veröldinni, er ástæða til að
Guy Mollet, leiðtogi franskralf er un ir menn ra
jatnaðarmanna, er mjog hef | Tr,x blVI,Jn „„ triof_
Jr látið nýlendumál
taka.
til sín
sem þekkja til peninga og myntar.
Lífskjör eru yfirleitt betri en ann-
ars staðar í Afríku.
Bændafélög.
Erfiðlega hefir gengið að fá bænd
urna til að taka upp nytí/.kulegri
vinnubrögð við framleiðslu sína.
Líkt og í mörgum frumst.vcum
Auk þessa, er getið hefir verið
um samgöngumíkilvægi eyjarinn- j löndum halda þeir f.ast við sínar
ar, er hún 'auðug af námum. Kola-
námur eru þar í stórum stii
þar upp nýlendu, en sú tilraun mis gkammt ff. haXna,borg á
heppnaðist. Frakkar misstu hms j
vegar ekki áhugann fyrir Mada-
gaskar, en fyrir alvöru byrjuðu þeir
ekki að brjótast þar til valda fyrr
en á 19. öld. Það var þó ekki fyrr
en um seinustu aldamót, er þeir
fengu Madagaskar viðurkennda
sem nýlendu sína.
í frásögn þeirri, sem hér fer á
eftir, er stuðzt við grein, er nýlega
birtist í Christian Science Moni-
tor:
suðvesturströndinni, er koianáma,
er taiið er, að g'feymi þrjár billj-
ónir tonna.
Auk kolanna finnast þar verð-
mæt jarðefni, svo sem grafít, mica,
„gömlu og góðu“ venjur. Þó hafa
á síðustu árum venð stofnuð mörg
bændafélög til ið vinna að auk-
inni tækninotkun við landbúnað-
inn.
Þessi félög geta fengið að láni
vélar, sáðkorn og fjármagn hjá
sérstakri stofnun, sem einnig veitir
þéttbýlu löndum
Iandshaf.
„Rauða eyjan.“
Hin lítt þekkta ey, Madagaskar,
er nú ekki lengur nema stutfca flug
leið bæði frá Suður-Evrópu og N.-' 22 kynþættir.
kvarz, beryl og ýmis gelslavirk þeim tæknilegar æiðbeiningar.
efni. Vinnur franska atómrann-1 Höfuðborg eyjarinnar er Tan-
sóknaráðið að rannsókn á vinnslú anarive og búa þar um 18C.OOO
þessara efna. | manns. Aðaltorgið nefnist zoma.
Loks er þess að geta, ao um sjö- _ Þar bjóða bændur úr nágrenninu
undi hluti eyjarinnar er enn órækt hl sölu aflurð’.r sínar, sæt jaið-
aður, og bjóðast þar miklir mögu- j epli og ávexti. í höfuðborginni koma
leikar fyirr fólk frá hinum geysi- . út fimm dagblöð (eins og í Reyxja
■vík), sem ritúð eru á frönsku og
tungu eyjarskeggja.
umhverfis Ind-
Sennilega hat'a eftirtektarverð-
ustu framfarírnar á síðustn árcm
þjónustu við kirkju og krist-
indóm að ævistarfi sínu. Ef-
laust hafa hinir ungu menn
gerf sér ljóst, að sjaldan hef-
ir verið eins mikill vandi að
gegna prestsstarfi og nú á
tímum. íslenzkum prestum á
síðari hluta 20. aldar mun
ekki af því veita að standa
föstum fótum í íslenzkri
mold og njóta þjóðlegra
menningarerfða i starfi. Af
ríkisins hálfu hefir verið' séð
svo um, að mikill hluti presta
stéttarinnar á kost góðra bú-
jarða, þar sem fyrirrennarar
þeirra á liðnum tímum hafa
víða gert garðinn frægan, og
endurhýsing prestssetra í
sveitum er vel á veg komin.
Þessi aðstoð getur áreiðanlega
verið mörgum hinum ungu
íslenzku prestum mikill styrk
ur, ef þeir hafa tök á að hag-
nýta sér hana.
*
Iþrótt íþróttanna
Starfsíþróttahreyfingin, er
hafin er hér á lanði, verð-
skuldar þjóðarathygli. Von-
andi er sá tími ekki langt
undan, að allur vinnandi
gift til sanns vegar færa, þvi a5 og svo virðist sem eyjarskeggjar j i öllum stærri bæjjm, og í Tanana-
stór landsvæði eru þakin rauð- ! lifi þar nú í sátt og samlyndi við rive er starfandi lækaaskóli.
steini. Madagaskar er undir yfir- j hina frönsku inn£!ytjendur, er |
Ameríku. Af ’andsmönnum sjálf-1 í stjórnmálalífinu er nú fremur! orðið á sviði menntamála. Baina- (æskulýður, læri að meta gildi
um hefir Madagaskar hlotið nafn- rólegt á Madagaskar. Upphlaupin skólar hafa venð' otofnaðir um þeirrar íþróttar, sem hann
ið „Rauða eyjan“, og má þá nafn- j frá 1947 hafa hjaðnað niður, og j landið allt. Gagnfræðaskóiar cru sjátíur stundar dag hvern og
hefir því betri skilyrði til að
þjálfa sig tii þroska í, en í
nokkurri íþrótt annarri. í
sambandi við þetta gagn-
merka nýmæli hyllir undir
nýja hugsjón, hugsjón hins
fullkomna starfs. þar sem
saman fer fegurð starfsins og
afreksmáttur. Einhverntíma
bann að koma sú stund, að
afrek í starfi verið talið glæsi
legra og hrífi fjöldann meira
en afrek í leik. Vel sé ung-
mennafélögum íslands fyrir
að hafa gerst brautryðjandi í
þessu máli.
ráöum Frakka, ,em einnig ráða: byrjuðu að koma þangað fyrir 60
yfir austurströnd Suður-Afríku.1 árum. Sérstakt ráðgjafarþirig situr
Eyin er fjórða stærsta eyland i þar, og víða hafa bæjarstjórnir
heimi og er 227.678 fermílur að verið settar á laggirnar. íbúarnir
stærð eða stærri en Frakkland, sem 1 eru á hinn bóginn af hinum sund-
er 212.655 fermílur.
Landfræðilega skiptist
j urleitustu kynþáttum. Hafa flutzt
hún í ^ til eyjarinnar menn bæði yfir Moz-
Trú á framtíö Madagaskar.
Um langan tími hafa Banda-
ríkin verið aðalviðskiptaland
Madagaskar. Úfcflutningsvörur eyj-
arskeggja þangað eru einkum kaffi,
tóbak, sísalhampur og tapioka-
hveiti. Auk þessara algengu hita-
þrjá hluta. Austurströndina, sem ambiquesundið frá Afríku og aust (beltisafurða framleið'a eyjarskeggj-
er 40 mílna breitt landsvæði milli an um Indlandshaf á flekum. Eru ar fjölmargar aörar vörur, sem
Indlandshafs og hálendisins. Þar búsettir á eynni a. m. k. 22 kyn- Banadríkin skort.r. Má. þar fyrst
þvo regnhvolfur jarðveginu og felli þættir, en íbúafjöldinn er um
byljir æða um gróskumikinn hita- j 3.900.000. Eini óblandaði afrikanski
beltisgróðurinn. AðalframJeiðsIu- kynþátturinn er Antondray, sem
vörurnar eru kaffi, ýmsir rótar-: býr á suðurhluta eyjarinnar og
ávextir og vanilla. telur um 250 þús. manns. Á miðri
Þá kemur nálendið, sundurskor- j eynni býr Betsileokynþátfcurinn, en
ið af eldfjallagígtun og stöðuvötn- hjá honum viðhelzt enn sú venja,
um. Þar er loftslagið heilnæmara að uxaþjófnaður þykir lofsvert af-
og lífskilyrði hentugri fyrir Evropu rek. Betsileostúlka
búa.
Loks er vesturströndin, sem er
nær óbyggt landsvæði, þar sem
ieirug stórfljót renna til sjávar um
óurið land, er enn bíður ræktun-
ar.
vill
Mikilvæg lega.
Síðustu atburðir í Austurheimi og
Indíalöndum hafa dregið athygli
ráðamanna að Madagaskar, sem
ogjarnan
stolið
lofast pilti, sem ekki hefir
uxa.
Flestir fást eyjarskeggjar við um Frakka, sem íyrst takist cð
til nefna vanillu, sem segja vná, að
eyjarskeggjár hafi á eins konar al-
heimseinokun. Aí jarðefnum, er
þeir flytja út Ul Bandaríkjanna
má einkum nefna mica, grafít og
nokkur önnur.
Menn snúa bjartsýnir frá Atada-
gaskar. Fjárhagskerfi landsins tr
heilbrigt og hagur armenr.iugs eí-
batnandi: Benda allar líkur til, að
Madagaskar verði sú a£ nýlend-
landbúnað. Rækta þeir hrísgrjón
í dölunum og hlíðum þeirra. Af-
urðum sínum verzla þeir við kín-
verska kaupmenn, er selja þeini
í. staðinn málmvörur, olíutampa og
baðmullarklæði. Einungts einn tí-
undi hluti íbúanan býr í bæjum,
og þeir eru einu eyjarskeggjarnir.
í sögu íslenzka hestsins skal
ekki rætt nér, enda að ýmsu
leyti sárt að minnast þeirra
örlaga, sem um skeið voru
búin íslenzkum útflutningfs-
hrossum. Er þess að vænta, að
notkun hesta aí íslandi, ef
út verði fiutt framvegis, verði
með öðrum hætci en stund-
um áður. Komi útflutningur
ekki til greina, má gera ráð
fyrir að hrossum fari fækk-
andi hér á landi. En þótt véla
öld sé gengin i garð í ír.lenzk
um landbúnaði, mun holíc að
gera ráð fyrir því, að þjón-
usta hestsins geti enn um
langt skeið orðiö hagkvæm
við búrekstur hér á landi a.
m. k. víða um landið. Og hér
eftir sem hingað til mun is-
lenzki hesturinn með því, sem
honum er „af guði gefið“,
geta veitt þeim mönnum
gleði, sem hennar kunna áð
njóta.
skapa traust
skipulag.
lýðræðisiegt þióð-
Póststjórnin gefur
út ný loftbréf
Blaðinu hfir boerist eftir-
farandi fréttatiikynmng frá
póst- og símamáiastjórninni,
þar sem skýrt er frá því, að
Skrökvar að sjálf-
um sér — og trúir!
Einhvern tíma í vor bjuggu
Þjóðviljapiltar til þá sögu, að
dr. Kristinn Guðmundsson
utanríkisráðherra hefði sagt,
að hann þyrði ekki að birta
gildandi reglur um hinar nýju
og strangari takmarkanir á
ferðum varnarliðsmanna af
því að hann óttaðist, að þær
kynnu að mælast illa fyrir
hjá varnarliðsmönnum. Auð-
vitað hefir utanríkisráðherr-
ann aldrei sagt þetta, en það
er auðsætt síðustu dagana, að
Þjóðviljamenn eru farnir a®
trúa sinni eigin skröksögu!
hún hafi gefið út ný loftbréf: Þeir halda að utanríkisráð-
Hinn 15. júní 1954 verða|herra hafi raunverulega kom
gefin út ný loftbréfsemni.
Loftbréfin má senda flug-
leiðis til allra landa innan
alþj óðapóstsambandsins, sem
ist svo að orði og að þessi
ummæli hans hafi birst f
Tímanum. Þetta dæmi sýnir,
að ósannsöglir menn, sem
flugferðir eru til, án sérstaks jafnframt eru trúgjarnir eina
fluggjalds. I og kommúnistar yfirleitt.
Bréfsefnin verða til sölu á þurfa að gjalda varhug við
pósthúsunum og kosta kr. 2. að trúa sjálfum sér!