Alþýðublaðið - 02.04.1940, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞKIBUDAG 2. APRÍL 1#4#.
♦--------- AIÞÝÐUBLABIÐ ---------------
Ritstjóri: F. R. Valdemarsson.
í fjarveru hans: Stefán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (heima).
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Sellandsstíg 16. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H , ,F .
-----------—---*------------------------- ♦
Annaðhvort — eða!
------------4.
EF a tv i nnum á! a' áðherrarm, Ó!-
aíur Thors, mætti ráða, þá
yrði víst ekki mikið gert af því
opinbera til þess, að bæta úr at-
vimnuleysi þess fólks, sem undan-
fa in ár hefir haft atvimnu af salt-
fisksverkunmni, en nú stendur
uppi atvinnuíaust og allslaust af
því, að saftfisksvei'ðar togaranna
hafa fallið niður fyrir hiinum
miklu arðsamari ísfisksveiðum.
I umræðunum á alþimgi á
föstudaginn um, þingsályktuinar-
tillögu þeirra Emils Jónssonar og
Finns Jónssoinar þesis efnis, að
skora á ríkisstiórninia að hlutast
til um, að togararnir yrðu allir
látnir fara á saltfisksveiðar í
4—5 vikur til þess að bæta úr at-
vinnuieysinu í landi, talað'i at-
vinnu-málaráðherrann af furðu-
legri bjartsýni um atvinnuástiand-
(ið hér í Reykjavík og bar á mófi
þvx, að það væri eihs alvarlegt
og af væri látið. En að sjálfsögðu
er það mjög þægilegt fyrir sam-
vizku útgerðarmanna, eins og
hans, að geta litið svo björt-
um augum á ástandiÖ meðal
'pess fólks, sem isvipt hefir ver-
ið atvinnu sinini af saltfisksveið-
unum til þess að útgerðiarmennr
irnir gætu látið togarana stunda
hinar miklu gróðavæmlegri ís-
fíisksveiðar. En sú bjartsýni hefir
bara ekki við neitt að styðjast.
Að öðru leyti var ræða Ólafs
Thors um þetta mál lítið annað
en barlómur um það tap, sem
hann taldi verða mundu 'á togur-
unum, ef þeir væru látnir fara á
saltfisksveiðiar. Taldi hainn það
tap mundu nema 1600 krónum á
hverjum degi á hvern togara, ef
rniðað væri við aflamagn tveggja
undanfarinina ára og núverandi
verðlag, og reiknaði hann meðal
anmars kolatomnið á 160 krónur!
Emil Jónsson sýndi hins vegar
fram á það, hve fjarstæður slík-
ur útreikningur væri, þar sem
togararnir ættu kol, keypt fyrir
20—40 krónur toinnið, og ekki
einu sinni kolakaupmenn hér
heima seldu kolatonnið enn við
því verði, sem atvinnumálaráð-
Iherrann áætlaði í útreákningi sín-
um á afkomu togaranna á salt-
fisksveiðum. Og hann benii einn-
ig á það, að togararnir ættu salt
[frá því í fyrra til saltfisksveiða í
4 vikur, þannig, að ekki kæmi
hækkun á það.
Annars er þiað vitað, að bæjar-
útgerð Hafniarfjarðar hefir und-
anfarið gert einn togara út á
upsaveiðar, og það var upplýst
af Emii Jónssyni við umræðurn-
ar, að sú útgerð hefði borið sig
sæmilega með því verði, sem nú
væri á upsalýsi, Og að endingu
gat hann þess, að fyrir lægju
uppiýsingar frá sölusamibandi
íslenzkra fiskframleiðenda um að
óverkaður saltfiskur hefði nýlega
verið seldur tíl ítalíu fyrir 50°/o
hærra verð en áður, þannig, að
ekki ætti að þurfa að óttast, að
ekki fengist sæmilegt verð fyrir
fullverkaðan saltfisk.
4TJær mótbárur virðast því ekki
hafa við mikið að styðjast, að
saltfisksveiÖar togaranna myndu
ekki bera sig. Hinu mun enginn
neita, að ísfisksveiðamar séu arð-
samari fyrir útgerðarmenin. En
spurningin er aðeins sú, hvort
hið opinbera getur þolað ]xað,
að atvinnu fjölmeninrar og fá-
tækrar stéttar í liandi sé fórnað
fyiir sérhagsmuni lítillar klíku út-
gerðarmiannia. Þegar togaraút-
gerðin var í vandia stödd, hljóp
þjóðfélagið allt undir bagga með
nenni, bæði með þvi að gera
hana skattfrjálsa og lækka gengi
krónunhar. En nú er það verka-
fólkið í landi, sem neyðin sverfur
að. Og það er ekki annað en
fullkomin sanngirniskrafa af
hálfu hins opinbera, að útgerðiar-
félögin geri nú sitt til að bæta
úr þeirri neyö, og það því held-
ur, sem þau hafa beinlínis skap-
að hana með því að láta salt-
fisksveiðar togaranna falla niður.
Það má að sjálfsögðu frá sjón-
armiði útgerðarmanna færa
margt fram á móti því, að tog-
ararnir s'éu látnir hætta ísfisks-
veiðum til þess, að fara á hinar
miklu óarðvænlegri saltfisksveið-
ar, þó ekki sé nema mánabartíma.
En um hitt verður ekki deilt,
að sérstakan skatt verði að öðr-
um kosti að leggja á togarafé-
lögin, til þess að afla fjár til at-
vinnubóta í landi, en eins og
kunnugt er, var það frá upphafi
varatilliaga Emils Jónssonar og
Finns Jónssonar. Það væri jafn-
vel hægt. að hugsa sér að láta
togarafélögin velja um það sjálf,
hvort þau vildu halda áfram is-
fisksveiðunum og greiða siiikan
skatt, eða láta togarana fara á
saltfisksveiðar. En annarshvors
verður að krefjast af þeim eins
og nú er ástatt. Hjá því verður
ekki komizt.

VerzlHnarskóla
fslanðs
taeldnr skemmtifnnd
í Oddfellowhöllinni í
kvöld (þriðjud.kvöld) kl. 9
Til skemmtunar:
Ræður. Söngur. Gaman-
vísur. Dans og fleira.
Aðgöngumiðar við inn-
ganginn.
STJÓRN N. V. í.
I--------------:---------♦
Drengjaföt, matrosföt, jakka-
föt, frakkar, skíðaföt. Sparta,
Laugavegi 10, sími 3094.
Umræður um lýðræði oq
ofbeldl á alþingi i gær.
: ---♦----
T vær þingsályktunartillögur fram komnar
A THYGLISVERÐAR UMRÆÐUR fóru fram í samein- ♦
uðu alþingi í gær. Þingsályktunartillagan um varnir
gegn starfsemi og undirróðri ofbeldisflokkanna var til um-
ræðu.
‘ Aðalflutningsmaður tillög-
unnar, Jónas Jónson, hafði
framsögu og rakti í stórum
dráttum ástæðurnar, sem
lægju fyrir því, að þessi tillaga
væri fram komin. Taldi hann
lýðræðisskipulagi þjóðarinnar
stafa mikil hætta af neðanjarð-
arstarfi ofbeldisflokkanna, og
reynsla annarra þjóða um þetta
efni ætti að nægja okkur íslend-
ingum, enda hefðum við og
varnaðinn í sögu okkar eigin
lands.
Stefán Jóh. Stefánsson talaði
næstur á eftir framsögumanni.
Hann sagði meðal annars:
Öllum er kunnugt, að nú
og á undanförnum tímum
hefir verið óvenju mikið
umrót innan þjóðfélaganna. —
Nýjar stefnur, nýjar lífsskoð-
anir flæða yfir. Við íslendingar
höfum með þjóðskipan vorri
kostað kapps um að tryggja
öllum þegnum landsins jafnan
rétt til áhrifa á májin, við höf-
um haft lýðræðið og frelsið í
hávegum, þó að mörgum finn-
ist að á ýmsu þessu sé nokkur
skortur. Lýðræðisþjóðskipulag-
ið byggist á því, að meirihlut-
inn ráði á hverjum tíma, og að
framkvæmdir löggjafarvaldsins
séu eins nærri vilja meirihluta
þjóðarinnar og auðið er. En
þrátt fyrir þetta höfum við lif-
að þá tíma, að lögin væru lítils-
virt og hnefarétturinn látinn
ráða mestu.
Öllum er það líka ljóst, að í
ýmsum löndum er það ekki
vilji fjöldans eða meirihlutans,
sem ræður. í þessum löndum er
ekki lýðræði. Meðal þessara
þjóða hafa komið upp flokkar
og stefnur, sem sigrað hafa í
krafti ofbeldisins og hneppt hafa
fjöldann í fjötra. Þessir flokkar
og þessar stefnur hafa notað þá
aðstöðu, sem lýðræðið hefir
gefið þeim, til að grafa ræturn-
ar undan því og eyðileggja það
að síðustu gersamlega. Þessir
flokkar ríkja víðast í krafti
hervalds og þeir stjórna með
hnefaréttinum. Þeir hafa drep-
ið allt frelsi og kæft öll mann-
réttindi.
Hér er aðallega um tvær
steínur að ræða og þær berj-
ast hatrammri baráttu í flest-
um löndum gegn lýðræðinu og
mannréttindunum.
Það er eðli lýðræðisins, að
allir hafi jafnan rétt til að
hugsa og tala og skrifa. Þessi
réttindi lýðræðisins nota of-
beldisstefnurnar út í yztu æsar
til að eyðileggja þau. Lýðræðið
ver sig með sínum eigin aðferð-
um, en sérstaklega í seinni tíð,
um leið og ofbeldisstefnunum
vex ásmegin, finnst beztu lýð-
ræðisþjóðunum, sem sömu lin-
kind megi ekki sýna ofbeldis-
flokkunum og áður hefir verið
gert. Það var sagt um þýzka
lýðveldið, að það hefði tortímt
sjálfu sér með því að sýna of
mikla linkind 1 baráttu sinni við
öfgarnar. í helztu embættum og
æðstu stjórnum hermálanna
sátu fjandmenn lýðræðisins og
hugsuðu um það eitt að finna
leiðir til að tortíma lýðræðinu
Ég fullyrði, að einmitt þetta
var ekki minnsta ástæðan til
falls Weimarlýðveldisins.
Þetta ætti að hafa skapað
góða reynslu fyrir lýðræðis-
sinna og það hefir það líka
gert. Menn sjá, að það nær
ekki nokkurii átt að lýræðið
næri fjandmenn sína, að það
efli og styrki þá í viðleitni
þeirra til að bana því. Litlu
þjóðirnar, sem bezt hafa búið
við lýðræðið, hafa séð þetta og
lært af því. Daglega berast
okkur fregnir af því, hvernig
þessar þjóðir búast nú til varn-
ar gegn ofbeldisstefnunum. Síð-
ustu fregnirnar berast frá Sví-
þjóð. Þar er nú beitt öflugum
varnarráðstöfunum gegn mold-
vörpustarfseini kommúnista og
nazista.
Ég vil minna á það við þetta
tækifæri, að um það leyti, sem
þau tíðindi gerðust, að eitt
mesta herveldi heimsins, eitt
ofbeldisríkið réðist á litla frið- t
sama lýðræðisþjóð, þá var svip-
ur alþingismanna og allra
sannra íslendinga á þá lund, að
auðséð var að mönnum fannst
sem mikil og ill tíðindi hefðu
gerzt og að það væri illt að
þola, ef smáþjóðin yrði undir
í þeirri viðureign. Ég vil líka
minn á það, að 1 20 ár hafði
verið kallað frá Finnlandi til of-
beldisríkisins um að það skipti
sér af málum þess, kæmi kom-
múnistunum til hjálpar. Kall-
inu var hlýtt á eftirminnilegan
hátt. Víðar er kallað í sama dúr
og austur í Moskva er hlustað
á þessi köll.
4. desember í haust gáfu
þingmenn yfii'lýsingu, þar sem
þeir lýstu því yfir, að þeir
teldu virðingu alþingis ósam-
boðin þingseta kommúnista. Sú
tillaga, sem hér liggur fyrir, er
beint framhald af þessari yfir-
lýsingu næstum alls þingheims.
Þetta er hið nýja viðhorf, sem
skapast hefir hjá litlu lýðræð-
isþjóðunum. Hættan stafar inn-
an að með aðstoð utan frá.
Þessi hætta er fyi'ir hendi hér
og ég sé ekki annað, en að
sjálfsagt sé að lýðræðið snúist
til varnar og beiti þeim vopn-
um, sem það ræður yfir, vopna-
burður andstæðinganna skapar
fordæmið. Það dugir ekki að
fljóta sofandi að feigðarósi. Við
skulum varast að fá sömu
reynslu og aðrar þjóðir, sem nú
liía í andlegri áþján.
Að lokum sagði St. J. St. að
aðalatriði fyrir sér væri það, að
lýðræðið snérist til varnar gegn
ofbeldisstefnunum, en kki það,
að tillagan væri*samþykkt að
öllu óbreytt.
Næstur talaði Vilmundur
Jónsson. Hann andmælti þings-
ályktunartillögunni og kvað
hana flausturslega orðaða og
ekki hæfa jafn alvai'legu úi'-
lausnarefni og því, hvernig lýð-
ræðið og sjálfstæði landsins
skuli varið gegn aðsteðjandi
hættum. Það hefði alltaf verið
aðalsmerki lýðræðisins, að það
tryggði minnihlutanum þau
mannréttindi, sem það hefði
borið fram til sigui’s. En hér
væri alþingi boðið upp á að
samþykkja ályktun, sem stefndi
bei'lega að því, að afnema þessi
réttindi lýðræðisins. Það væri að
vísu sagt, að tillögunni væri
stefnt gegn kommúnistum og ef
I til vill nazisturn. En hver væri
[ öruggur fyrir því, að verða
Hijðmleikar Nargrét-
ar Eirfksdóttnr í
fiamla Bíó f kvðld.
Margrét Eiríksdóttir.
Ungfrú Margrét Eiríksdóttir
píanóleikari heldur hljómleika
í Gamla Bíó í kvöld. Hún er
reykvískum tónlistarvinum að
góðu kunn fyrir athygli, er hún
vakti á nemendahljómleikum
Tónlistarskólans, en hún er ein
af fyrstu nemendum þeirrar
stofnunar og útskrifaðist þaðan
með ágætum vitnisburði. Hún
hefir stundað framhaldsnám við
konunglega hásjtólann í London
um 2V2 árs skeið. í kvöld mun
hún leika verk eftir Beethoven,
Brahms, Chopin, Debussy og
Hallgrím Helgason.
Tónlistarvinir fjölmenna á
hljómleika Margrétar í kvöld.
ekki stimplaður sem kommún-
isti, ef á lægi að ýta við honum?
Það væi'i ekki lengra en síðan í
vetur, að aðalflutningsmaður
tillögunnar gaf í skyn, að ekki
aðeins ræðumaðurinn (V. J.) og
háttv. 9. landkjörinn þingmað-
ur (Árni Jónsson) væru, ef ekki
kommúnistar, þá að minnsta
kosti þeim mjög nærri stand-
andi, heldur og margir aðrir
þingmenn, þar á meðal meira að
segja háttv. 4. þingmaður R.-
víkur, Pétur Halldórsson.
Ræðumaðurinn kvaðst ekki
vilja gera lítið úr þeirri hættu,
sem lýðræðinu stafaði af
mönnum, sem fylgdu ofbeldis-
isflokkunum, staðráðnir í því, að
kollvarpa því. Það væri hart,
að horfa upp á slíka menn nota
sér þau réttindi, sem lýðræðið
veitti þeim, til þess, að grafa
ræturnar undan því. En með
þingsályktunartillögunni væri
bara stefnt að því, að skapa kom
múnismanum tilverurétt með
því að láta lýðræðið afnema
sjálft sig. Það hlyti að vera hægt
að fara hér meðalveg, og í því
skyni bæri hann ásamt háttv.
9. landkjörnum þingmanni,
Árna Jónssyni, og hv. þing-
manni Barðstrendinga, Bergi
Jónssyni, fram svofellda breyt-
ingartillögu við þingsályktunar-
tillöguna:
.,Alþingi ályktar að fela rík-
isstjórninni að láta fara fram at-
hugun á því, hvernig hið ís-
lenzka lýðræði fái bezt fest sig
í sessi og varist jafnt áróðri sem
Frh. á 4. síðu.