Alþýðublaðið - 23.01.1944, Blaðsíða 6

JMJÞTOUBLAÐIÐ
Sunnudagur 23. |auúar 1944,
hinum langvarandi, hressandi áhrifum hins nýja, ljúffenga
og koffínauðuga
(OLUMBIA LUXUS
KAFFi
Kaffibætir er með öllu óþarfur með.þessu kaffi. Það er
aðeins Ijósara á lit í bollanum en venjulegt blandað kaffi,
en það er líka ferskt og ómengað. Columbía Luxus kaffi
fæst í öllum búðum.
ATH. Columbía Luxus kaffi er í umbúðum „Grænu könn-
unnar“ með álímdum miða með nafni tegundarinnar.
álvðndnn.
Frh. af 4. síðu.
þannig, að hásetarnir áttu all-
an steinbít, sem þeir drógu og
eins spreki, en þorsk ýsu, upsa,
löngu og keilu áttu þeir að
hálfu á móti eiganda skipsins.
Þá unir Jóhann Sveinsson því
ekki vel, að „fleirtöluorðið frá-
færur“ sé notað í eintölu. Eins
og Jóhann Sveinsson mun hafa
séð í Barðstrendingabók, er
orð þetta notað bæði í eintölu
og fleirtölu á Vestfjörðum. Hitt
virðist hann ekki vita, að Vest-
firðingar hafa svo sem ekki ver
ið einir um eintölunotkun ®rðs
ins. í Biskupa-annálum séra
Jóns Egilssonar stendur:
„Hann reið heiman um frá-
færu frá Reynistaðarklaustri.“
Nánar til tekið er þetta að
finna á bls. 78 í fyrsta bindi af
Safni til sögu íslands, og eng-
inn ómerkari en Jón forseti
Sigurðsson sá um útgáfuna. Þá
stendur í Biskupasögum Jóns
prófasts Halldórssonar, fyrra
bindi, bls 199:
„Er frá því sagt, að einn
tíma nálægt fráfærum um sum-
arið var einn hjá herra Oddi í
biskupsborðstofunni í Skál-
holti.“
Séra Jón Egilsson var fædd-
ur á Snorrastöðum í Laugar-
dal í Árnessýslu, og prestur var
hann einungis í Hrepphólum í
sömu sýslu, en dvaldi síðan
mörg ár í Skálholti. Jón Hall-
dórsson var fæddur í Reyholti,
var nokkur ár kennari 1 Skál-
holti, en síðan prestur og pró-
fastur í Hítardal. Þykir mér ó-
líklegt, að notkun þeirra nafna
á orðinu fráfæra verði eignuð
vestfirzkum áhrifum!
Jóhanni líkar illa, að skrifað
sé að fara á bjarg. Hann telur
þar réttara að skrifa í bjarg.
Nú er það sjálfsagt svo, að
Jhann Sveinsson sé ekki vanur
bjargferðum eða bjargsigum,
en samt þykir mér hann þarna
talsvert skilningssljórri en við
verði búizt af honum, manni
með háskólaprófi og ritdómara-
köllun. Sagt er að fólk fari á
bjarg, þegar farið er til eggja-
töku eða fuglaveiða, gengið er
tiltölulega greiðfærar brekkur
og síðan fram á brún bjargs-
ins. Því næst er farið í bjargið.
Á bjarg fer allt það fólk, karl-
ar og konur, sem fer til aðstoð-
ar fyglingnum eða sigmann-
inum — og á að bera heim
fuglinn —■ og á bjarg fara jafn-
vel börn, sem eru í förinni ein-
göngu sér til gamans — eða
vegna þess, að enginn er eftir
heima við til ; þess að gæta
þeirra. í bjargið fer svo einung-
is sigmaðurinn. Þetta virðist nú
vera nokkuð svona auðskilið
og eðlilegt mál.
Ljótt þykir Jóhanni orðið
hagfæringur — í staðinn fyrir
fjallslamb, hagalamb, eins og
hann segir. Jæja, svo er margt
sinnið sem skinnið. Á Yest-
fjörðum er hagfæringur al-
gengt orð, en stundum hefi ég
líka hér vestra heyrt lömb, sem
færð hafa verið frá mæðrum
sínum, nefnd fjallalömb, gras-
lömb eða fráfærulömb. Utan
Vestfjarða hefi ég einnig heyrt
menn segja fráfæringur og
hagalamb, en um fjallslamb
hefi ég aldrei heyt talað, og
ekki hefi ég séð þetta orð í
riti fyrr en nú í grein Jóhanns
Sveinssonar. Ég hefi flett upp
í orðabók Blöndals, og þar finn
ég fjalllamb, en fjallslamb
ekki. Þykir mér þetta orð ó-
liprast og óviðfeldnast allra
þeirra, sem koma í stað hagfær
ingsins vestfirzka, en bezt kann
ég aftur á móti við graslamb
og hagalamb. Samt þykir mér
hagfæringurinn bera af öllu,
vera geðþekkt orð og skynsam-
legt.
„Rangt mál er“, segir ritdóm
arinn, „að fuglinn sé orpinn.“
En mér fáfróðum er spurn: Er
þá ekki jafnrangt: ærin er bor-
in, kýrin er borin, tíkin er got-
in, hryssan er köstuð? Sá spyr
sem ekki veit.
Loks er svo það, sem Jóhann
Sveinsson kveður vera alrangt
— að festa kippum. Segir hann
þarna koma fram hina miklu
, Jþágufallssýki“ ‘ V estfirðinga.
„Festa stýrir þolfalli“, stendur
skrifað. Én hér á Vestfjörðum
stýrir festa ýmis þolfalli eða
þágufalli, og eftir því hvernig
á stendur. Ég festi bátinn undir
bryggjunni, þýðir allt annað en:
ég festi bátnum undir bryggj-
unni. Hið fyrra þýðir, að ég
hefi orðið fyrir óhappi. Bátinn
hefir borið undir bryggjuna,
síðan hefir fallið meira og
meira og meira að, og loks þeg-
ar ég fer að athuga um bátinn,
er hann orðinn fastur undir
bryggjuskrambanum, og það
Höfuðplága Reykvíkinga:
Yfirráð íhaldsins og sleifarlagsins í
bæjðrmálum höfuðstaðarins
Rangfærslum Morgunblaðsins hnekkt
AÐ VAR látin ótalin
stærsta plága Reykvík-
inga hér í blaðinu í fyrradag.
Sú plága er yfirráð afturhalds-
ins í bæjarmálum Reykjavík-
ur? fjötur sleifarlagsins, sem
ávallt hefir staðið í vegi fyrir
öllum framfaramálum bæjar-
búa og aldrei verður aflétt fyrr
en kyrrstöðuöflunum er óstætt
vegna ofurþunga almennings-
álitsins.
Hitt var aftur nokkuð rakið,
hvílíkar búsifjar Reykvíking-
um eru búnar vegna skorts á
helztu og frumstæðustu nauð-
synjum: Rafmagni, vatni, góðri
mjólk og mjólkurafurðum og
loks á hita, eftir að bæjarfélag-
ið hefir tekið að sér að uppfylla
þarfir bæjarmanna um upphit-
un híbýla þeirra.
Viðbragð Morgunblaðsins,
höfuðmálgagns sleifarlagsins og
afturhaldsins, við réttmætri
gagnrýni Alþýðublaðsins á
stjórn þessara mála, sýnir bet-
ur en nokkuð annað, hvílíkan
málstað það hefir tekið sér fyr-
ir hendur að verja. Tveggja
dálka andsvar Mbl. við þessari
gagnrýni er einvörðungu byggt
á fölsunum og ósannindum, en
forðast er að ræða kjarna máls-
ins.'
Morgunblaðið segir að Al-
þýðublaðið hafi kallað hitaveit-
una og Sogsvirkjunina „plágur
Reykvíkinga“. Jafnvel Mbl.
hefir aldrei tekizt að segja
meira ósatt í nokkru máli en
hér er gert. Alþýðublaðið átaldi
sleifarlagið og skammsýnina, er
ráðið hefði í framkvæmd þess-
ara nauðsnnleciu oq óhjákvæmi
legu stofnana. Álþýðublaðið
gerir kröfu til hvorstveggja:
að notaðir séu allir möguleikar
landsins, s. s. orka fallvatnanna
og hitinn í iðrum jarðar, til að
búa börnum þess betra líf og
meiri þægindi en þjóðin hefir
nokkru sinni haft af að segja;
og hins, — að í stofnsetningu og
rekstri þeirra fyrirtækja, sem
sett eru á laggirnar í þessu
skyni, sé gætt þeirrar framsýni,
árvekni og skyldurækni, að
þau verði almenningi ekki
hefndargjöf.
Hinum menningarsnauða ill-
yrðavaðli Mbl. út af þeim orð-
um Alþýðublaðsins, að þegar
fólk sitji skjálfandi í íbúðum
sínum í 12—17 stiga frosti, þá
óski það „þess í hjarta sínu, að
aldrei hefði verið ráðizt í annað
eins glæfrafyrirtæki og hita-
veitu fyrir Reykjavík,“ þarf
ekki að svara. Sérhver vitibor-
inn maður skilur, að þar er átt
getur vel farið svo að hann
sökkvi. Hið síðara þýðir, að ég
hefi farið. með bátinn undir
bryggjuna og gengið þar þann-
ig frá honum, að hann eigi ekki
að geta farið út. Þegar ég festi
bátinn, er hann þolandi, en þeg
ar ég festi bátunum, er hann
þiggjandi. Hér er um mismun-
andi merkingu að ræða, en ekki
hina illræmdu „þágufallssýki,"
og man ég eftir svipaðri notk-
un annarar sagnar. Við skulum
leggja bátnum á höfninni, segj-
um við, og þetta þýðir: við skul
um leggja bátnum við akkeri
— eða stjóra. En svo tökum t.
d. við kempurnar, ég og Jó-
hann Sveinsson, bát, sem stend
ur í flæðarmáli, og berum hann
á milli okkar undan sjó. Svo
segir Jóhann Sveinsson:: Við
skulum leggja bátinn hærra á
við þetta: Ef jafn sjálfsögð fyr-
irtæki til almenningsheilla og
hitaveita fyrir Reykjavík, tak-
ast á þá lund að þau uppfylli
ekki ætlunarverk sitt, þá er
það fullkomið hneyksli.
Með stofnun hitaveitu er létt
af almenningj þeirri kvöð,- að
hver maður skuli hita sitt hús,
og menn eru ekki lengur við
því búnir að þurfa fyrirvara-
laust að taka upp fyrri hætti í
þeim efnum. Ef almenningsfyr-
irtæki, sem tekið hefir að sér að
bæta úr þessum þörfum borgar-
anna, er þess ómegnugt og
reynist þannig ekki vaxið ætl-
unarverki sínu, þá er það
„glæfrafyrirtæki". Það er hins
vegar ekkert ,,glæfrafyrirtæki“
að virkja jarðhitann á íslandi
til upphitunar húsa — en það
er bara ekki sama, hvernig
framkvæmdirnar fara úr hendi.
Þetta ætti jafnvel „vitsmuna-
veru“ Morgunblaðsins ekki að
vera ofvaxið að skilja.
Margendurteknum ósannind-
um Morgunblaðsins um fjand-
skap Alþýðuíblaðsins í garð
þeirrar hugmyndar að hita
Reykjavík upp með heitu vatni
gerist heldur ekki þörf að
svara. Þær einu hindranir, sem
verið hafa í framkvæmd þessa
máls, voru hátterni kyrrstöðu-
aflanna, sem stjórna Reykja-
vík. íhaldsmeirihlutinn í bæj-
arstjórn Reykjavíkur fór alltaf
með þetta mál sem pukursmá.l
og ætlaði að hagnast á því póli-
tískt. Það var forðast að hafa
um það samráð og samstarf við
aðra flokka. Þess vegna dróst
árum saman að hrinda málinu í
framkvæmd, og loks þegar það
tókst, var fyrirtækið ekki að-
eins orðið 3—4 sinnum dýrara
en upphaflega áætlað, heldur
er útkoman þessi: að fólk verð-
ur öðru hvoru að sitja í ískulda
í íbúðum sínum.
Þ a ð er sök afturhaldsins,
höfuðplágunnar, sem Reykvík-
ingar verða að búa við eins og
nú standa sakir.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐINT
naumast orðið önnur en sú, sem
hér var lýst, ef ekki verður innan
skamms breytt um stefnu."
Nei, það er engin ástæða til
að bregða bréfritaranum um
neina bölsýni. Hann veit vel,
hvernig flokkur hans sjálfs hef-
ir hegðað sér undanfarin ár.
Eða við hverju er að búast, þar
sem stærsti flolckur landsins er
svo blindaður, að taka beinlínis
höndum saman við upplausnar-
flokkinn og gerast handbendi
hans, eins og Sjálfstæðisflokk-
urinn hefir gerzt hjá Kommún-
istaflokknum hér?!
sandinn.
Um hina hvimleiðu „þágu-
fallssýki“ er það að segja, að
hún mun ekki vera sér-vest-
firzkt fyrirbæri. Þegar , ég
var að alast upp notuðu Vest-
firðingar ekki , þágufall rang-
lega svo að ég muni, nema í
tveim samböndum. Þeir sögðu:
„Ég þori því ekki,“ og „ég vil
taka því fram.‘“ Þágufallssýk-
inni kynntist ég fyrst á Suður-
landi, en nú er hún víst orðin
eins og landafjandi um allar
byggðir og þorpagrundir, og
mér dreymir og henni langar
jafnt í dagblöðunum eins og á
götum Reykjavíkur, ísafjarðar
og Siglufjarðar. Og mörg er
sýkin, en sú þó kannske verst
að hafa áleitna tilhneigingu til
þess að snúa réttu í rangt.
Guðmundur G. Hagalín.
Samkór Rvíkur:
Fyrsfi samsöngur ungs
söngfélags
AÐ er æskulétt söngfylk-
ing, sem myndar Samkór
Reýkjavíkur, og jafnvel í byrj-
un þorrans slær sólstöfum á
söngpall miðnæturhljómleik-
anna, er hinir bjartskrýddu
söngálfar svífa fram á sviðið.
Og þeir hefja upp þýðar raddir
sínar og kveða ljúflegan óð um
sænskt sumarkvöld og þýzka
jólanótt með grönnum æsku-
hreim sextíu kórradda. Hinn
viðkvæmi persónustíll Schu-
manns hæfði mjúklegum tök-
urn kórsins mjög vel, en víxl-
verkanir og hraður talsöngur-
Karls Kunolfssonar í hinu æv-
intýralega og hárómantíska
sagnkvæði „Förumannaflokkar-
þeysa“, virðast eindregið hæfa
upprunalegum flutningsaðila
bezt — vígreifum karlakór..
Samkór Reykjavíkur er rétt-
nefni þessa kórfélags vegna
þess, að hann er tvíþættur,
blandaður kór og karlakór, og
syngja þar í rauninni tveir
kórar saman. Annars er næsta.
óeðlilegt, að ósamkynja raddir
skuli mynda samkór, en sam-
kynja raddir ekki. Karlakórinn
„Érnir“ er því aðeins hluti af
blandaða kórnum, og mátti
glöggt finna það, er yfirradd-
irnar höfðu látið hann einan
hasla sér völl. Kom hér vel
fram munurinn á réttilega þjálf
uðum og samsungnum karlakór
og kóristum, sem til tilbreyting
ar taka sér karlakórslag í
hönd. Að síðustu söng blandaði
kórinn létt lög með líflegum
skemmtiblæ við lipurlegan pí-
anóundirleik Önnu Sigríðar
Björnsdóttur. Jóhann Tryggva-
son stjórnaði hvorumtveggja
kórunum með rösklegum en
nokkuð yfirdrifnum tilvísunum,.
og hafði hann þar að auki radd-
sett tvö laganna fyrir blandað-
an kór.
Áheyrendur klöppuðu óspart
lof í lófa þessum lofsverða ný-
græðingi í kórlífi Reykjavíkur,
þessari virðingarverðu tilraun
til að veita æskunni starfandí
hlutdeild í ástundun tónlistar.
H. H.
LeyniheriBD franski
Frh. af 5. síðw.
— Ekkert tóbak tii. Þið erucS
ekki þeir fyrstu.
— Jæja, hveitipípur þá.
-— Ég á bara þrjú kíló.
— Láttu okkur fá þau og eitt-
hvað af aldinmauki.
—- Hver borgar? spurði kon-
an.
— Hugsa þú ekki um það.
Meðan tveir setja umbúðir
um úttektina, skrifar sá þriðji
eftirfarandi orð á blað.
Úttekt á eftirtöldum vörum:
(hér voru vörurnar taldar upp)
skrifist hjá leynihernum og.
greiðist, þegar de Gaulle og
Giraud hafa tekið völdin.
Hungur, kuldi og njósnarar í
þjónustu lögreglu Vichystjórn-
arinnar og Þjóðverja eru verstut
óvinirnir. Bændur og þorpsbú-
ar veita leynihermönnunum
hins vegar allt það lið og braut-
argengi, sem þeir mega. Og
lögreglumenn þorpanna og bæj
anna úti á landsbyggðinni eiga.
það jafnvel til að veita leyni-
hermönnunum og stuðnings-
mönnum þeirra lið með ýmsum
hætti.
Minningarathöfn
um skipverjana, sem fórust með
Max Pemberton, fer fram 3. febrú-
ar næstkomandi.
Betanía.
Samkoma í kvöld kl. 8.30. Ingv-
ar Árnason og Ólafur Ólafsson
tala. „j