Alþýðublaðið - 29.11.1946, Blaðsíða 3

Föstudagur, 29. nóv. 1946.
ALI»ÝÐUBLAÐ8Ð
3
BÓKMENNTAVERÐLAUN
NÓBELS komu að þessu
sinni í hluit Hermanns Hesse,
sem áratugum saman hefur
staðið. fremst í fylkingu rit-
höfunda í Mið-Evrópu, en
ská'ldsögur hams, ljóð og rit-
gerðir hafa aflað honum mik
illar viðurkenningar frjáls-
lyndra og víðeýnna bók-
menntafræðinga og ritskýr-
enda, sér í ilagi í Sviþjóð og
á Bretiandi.
Hermann Hesse er maður
hniginn á efri ár. Hann fædd
ist 2. júli árið 1877 í Calw
í Wiirttemberg á Þýzkalandi1,
sem er iðnaðarbær með um
5500 íbúa. Faðir hans, Jo-
hannes Hesse, var frá Eist-
■landi, en móðirin frönsk og
fædd á Ind'landi. Var faðir
hans ritstjóri að trúmála-
íblaði í Calw, en gerðist síðar
svissneskur rikisborgari.
Hermann Hesse fluttist til
Sviss árið 1912 og hefur ver
ið búsettur þar siðan. En rit
sín hefur hann öilíl skrifað á
þýzku og ber tvimælalaust
að skipa honum i sveit
þýzkra rithöfunda.
Foreldrar Hesse ætluðust
til þess, að hann lærði til
prests, enda nam hann um
skeið við þýzkan skóla, er
bjó verðandi klerka undir
lifsstarf þeirra. Hésse átti tiil
trúaðs fódks að telja í báðar
ættir og hlaut mjög svo kristi
legt uppeldi. En hann var
ekki við eina fjöl fel'ldur
fram eftir aldri, og hann
fékk íljótllega ímugust á guð
fræðinni og gerði uppreisn
gegn þeim vilja foreldra
sinna, að hann yrði klerkur.
Síðar meir kom þó í ljós, að
Hesse hafði fengið. trúar-
hneigðina að erfðum, þótt
frúrækni hans birtist með
öðrum hætti en til hafði ver
ið ætlazt í æsku hans.
Hermann Hesse var um
skeið bóksali í Basel í Sviss
en flutti þar jafnframt fyr-
irílestra um bókmenntir og
listasögu. Síðar settist hann
áð í Gainhofen skammt frá
Radolfzell við jBodenvatn,
og giftist konu, er var niu
árum eldri en hann og gædd
var ríkri tónlistargáfu. En
hjónaband þeirra varð gæfu
snautt, þegar frá leið, og
skildu þau samvistum. Nú
um langa hríð hefur,, dvalar-
staður Hesse verið í Lug-
anohéraðinu.
Tvær fyrstu bækur Hesse
voru ljóðabækur, „Roman-
tische Lieder“, sem kom út
árið 1899, og „Gedichte11,
er kom út árið 1902. Vöktu
iljóð ’hans athygli og færðu
Hesse viðurkenningu, en
fyrsta stórsigur sinn sem rit-
höfundur vann hann með
skáldsögu sinni „Peter Cam-
enzind“, er kom út árið 1904.
Skáldsaga hans ,,Demian“
kom út árið 1919 og gætir
þar áhrifa frá Nietzsche,
Dostojevsky og Freud. „Pet-
er Camenzind“ var óður í
óbundnu máli til átthaga og
náttúru, en" í „Demian“ hef-
ur lifsskoðun og heimssýn
höfundarins tekið miklum og
ró'ttækum breytingum, enda
hafði heimsstyrjöldin fyrri
stórfelld áhrif á Hesse. Síðar
■lagði Hesse stund á indversk
trúarbrögð og kínversk fræði
og tókst ferð á heudur aust-
ur til Indlands arið 1911 og
Stokkseyringafélagið í Reykjavík
Iieldtir
Hermann Hesse
ritaði bók um þá fö.’ sína, er
kom út árið 1913. Þessara
nýju áhrifa gætir í síðari
skáldsögum Hesse jafnframt
þeirra skoðana og lifsvið-
horfa, er hann tileinkaði sér
efitir heimsstyrjöldina fyrn,
en jafnframt fer hann að
dæmi Gottfried Kellers um
ljóðrænar náttúrulýsingar
og geðþekka kímni. I skáld-
sögum hans slíkum, sem
„Siddhartha“, „Der Steppen-
Wolf“, „Narziss und Gold-
mund“ og „Das Glasperlen-
spiel‘ö er kom út árið 1944
og er óbrotgjarn bautasteinn,
sem Hesse hefur reist sér í
elli sinni, gætir auk fyrr-
greindra eiginda austur-
lenzkrar dulúðar, ríkrar ger-
hygli og næmrar trúar á
mannkynið.
Aðrar ljóðabækur Hesse
en þær, sem þegar haía ver-
ið taldar, eru „Trost der
Nach;t“, sem kom út árið
1927, „Neue Gedichte“, er
kom út árið 1937 og „Zehn
Gedichte", sem kom út með-
an heimsstyrjöldin síðari
geisaði. Hesse hefur ritað
margt smásagna og getið sér
mikinn orðstír fyrir þá list-
grein. Úrval smásagna hans
kom út árið 1939. Þá hefur
hann og skrifað mikinn
fjölda ritgerða, fyrst ög
fremst um bóbmenntir og
menningarmál, tvær stuttar
ævisögur, aðra um heilagan
Frans af Assisi, hina um
Boccaccio, svo og ferðaminn
ingar þær frá Indlandi, er
fyrr getur.
Hermann Hesse hefur á-
vallt verið mikill hugsjóna-
maðuf, og bera sbáldsögur
hans ljóð og ritgerðir því
glöggt vitni. Hann hefur um
langan aidur verið í tölu á-
kveðnustu málsvara og bar-
áttumanna frelsisins í bók-
menntum Evrópu. Hann hef
ur barizt eindregið og vægð-
arilaust gegn hvers konar
villimennsku og öfgum.
Hann hóf upp raust sína
gegn hinni þýzku hernaðar-
stefnu og hinum þýzka þjóð-
ernisrembingi árin fyrir
heimsstyrjöldina fyrri, og
rödd hans, sem boðaði þýzku
þjóðinni varnað og hvöt,
varð ekki þögguð, þótt hann
sætti miskunnarlausum árás
um, jafnvel ofsóknum. Gagn
vart nazismanum var af-
staða hans hin sama og gagn
vart hernaðarstefnu Þjóð-
verja á vaildadögum Vil-
hjálms keisara. Hesse hefur
verið fyrirmynd margra ann mæli vitna í senn um fá-
arra skeleggra rithöfunda,
sem barizt ihafa gegn stríðs-
aésingum og einræðisdýrkun
og öfgaitrú í stjórnmálum og
menningarmálum. Sama er
að segja um áhrif hans og
fordæmi sem skállds og rithöf
undar. Skáidsögur hans eru
byggðar með þérstæðum
hætti og bera oft skýran svip
ritgerðarinnar. Að þessu
Ieyfi svipar Arthur Köstler
mjög til Hesse.
En þrátt fyrir viðurkenn-
ingu þó, sem Hermann Hesse
hefur notið, hefur staðið
meira en lítili styr um skáld-
skap hans og 'bókmennta-
störf. Hesse ritaði um skeið
greinar í sænska bókmennta
timaritið Bonniers litterára
magazin um þýzkar bók-
S menntir, en hætti þvi vegna
á-rása þeirra, er hann sætti
af hálfu nazista og kommún-
ista. Nazistar sóttu hann til
saka fyrir að teilja Gyðinga
og flóttamenn til þýzkra
skálda, cg bommúnistar
töldu hann ssnngjarnan um
of í dómum sínum um rit-
höfunda úr hópi nazista.
Árásarefnið var raunveru-
lega hið sama af beggja
hádfu, þóitt einkunn£.\litur
annars aðilans væri brúnn
en hins rauður.
■ Sex af bókum Hermanns
Hesse hafa verið þýddar á
ensku og tvær á dönsku, en
ellidáð Hesse, „Das Glasper-
Henspiel“ mun koma út í
danskri þýðingu á þessu
hausti. Kunnastur erlendis
mun þó Hesse í Sviþjóð,
enda hefur hann verið í nán-
um tengslum við sænska
menningarfrömuði og meðal
annars skrifað bókmennta-
greinar í Bonniers litterára
magazin eins cg áður segir.
Hefur sænska skáldið og rit-
höfundurinn Johannes Ed-
-fedt riitað um hann og bækur
hans iðulega i hið fyrr-
greinda sænska bókmennta-
tímarit, og í Europas littera-
turhistoria 1918—1939 skrif-
ar Edfelt ýtar-Iega grein og
snjallla um þýzkar bókmennt
ir, þar sem Hesse er að miklu
getið. Þá hafa þeir Edfelt og
Ánders Österling þýtt sitt-
hvað eftir Hesse á sænska
tungu, svo og Erik Blomberg
og Gunnar Mascoll Silfver-
stolpe. Á íslenzku mun
smákvæði eftir Hesse hafa
birzt i þýðingu Magnúsar
Ásgeirssonar.
Þeim, sem lesið hafa um-
mæili þau, e-r Johannes Ed-
'felt hefur látið falla um Her-
mann Hesse, og fylgzt hafa
með því, hvílíkrar viður-
kenningar hann nýtur meðál
bókmenntamanna, skálda og
rithöfunda í Svíþjóð, kemur
það vax-ila á óvart, að Ilesse
hefur orðið fyrir vali hiixs
bókmenntalega hæstai’éttar
þar í landi, sem annast úthlut-
un Nóbelsverðlaunanna. Hér
á landi hefur Hei’mann Hesse
verið kynntur lesendxxm
eins 'dagblaðs höfuðstaðariixs
i tilefni af úthlutun Nóbels-
verðlaunanna með þeim ein
staka hæt'ti, að hann sé ó-
þekktur maður og þeir, er
verðlaununum ráðstafa, ein-
staklega fundvísir á skáld bgi
rithöfunda, sem liðnir xnegi
heita, þótt lífs séu. Slík'um
í Tjarnarcafé í kvöld, föstud. 29. nóv. kl. 20,30.
Fjölbreytt skemmtiskrá: kvikmyndasýning,
upplestur og fleira. Dansað til Id. 2.
Aðgöngumiðar seldir hjá Stefaníu Gísladóttur,
Hverfisgötu 37, Sturlaixgi Jónssyni, Hafnar
stræti 15. Verzluninni Þverá, Bergþórugötu 23.
Félagar mega taka með sér gesti. Fjölmennið.
SKEMMTINEFNDIN
frá félagi íslenzkra hljóðfæraleikara.
Frá og með 1. des. 1946 og þangað til öðruvísi
verður ákveðið, verður kauptaxti Féiags ís-
lenzkra hljóðfæraleikara sem hér segir:
Tímakaup kr. 12 á klst., grunnlaun. Kaup
reiknist í síðasta lagi frá kl. 22. Önnur ákvæði
fyrri taxta standa óbreytt.
STJÓRNIN
1
Hér með tilkynnist að þeir, sem sótt hafa
um síma í Reykjavík fyrir 1. jan. og ekki fengið,
þurfa fyrir 7. desember næstkomandi að endur-
nýja pöntun sína, sem annars skoðast niður fall-
in. Eyðúblöð undir endurnýjáða pöntun fást í
skrifstofu bæjarsímans í Landssímahúsinu. Er
þetta nauðsynlegt bæjarsímanum til leiðbeining-
ar, en þýðir þó ekki það, að nú þegar sé hægt
að setja upp umrædda síma.
Hvíti maðurinn.
Ferðasaga eftir heimsfrægan ferðalang og
rithöfund.
Kabloona hefur komið út á fjölmörgum þjóð-
tungum og hvarvetna átt miklum vinsældum að
. fágna,- enda opnar hún lesandanum nýjan og
frámáhdi héím. Bókih er mýndum skfeytt og mjög
vönduö að öllum . frágangi, en þó ódýr.
Þetta er bók handa eiginmanninum.
Fæst hjá bóksölum.
Bókaútgáfa Guðjóns Ó. Guðjónssonar.
Sími 4169.
fræði og illvilja og verða að
teljast furðixleg umsögn, sér
í lagi, þegar að því er gætt,
að ritstjóra umrædds blaðs
hefur af háðskum 'manni eða
misvitrum verið valið hið ó-
verðskuldaða tignarheiti „litt
eratui'historiker“ á máli
þeirra Edfelts og Arturs
Lundkvists. En ef til vill geld
ur Hermann Hesse þess, að
•háTin eir Ólíklegur tiil að forj-
dæma snillinga vegna ellii-
glapa eða telj-a kalkvisti lif-
andi tré.
Helgi Sæmundsson. :