Tíminn - 01.02.1964, Blaðsíða 9

nýja stjómin gæti orBlð réttnefnd
heimastjórn óháð Dönum 02 dönsk
um áhrifum svo sem framast
mætti verða.
ísafold tók fregninni hins veg-
ar með dræmingi og kvað ekki
alla ánægða með ráðherravalið, en
svo mundi hafa orðið, hver sem
valinn hefði verið og skyldu menn
ekki kippa sér upp við það, þótt
andmæli heyrðust. Hitt væri rétt
að viðurkenna, að Hannes Haf-
stein hefði marga góða hæfileika
sem vonandi fengju að njóta sín
fyrir óboðnum ráðgjöfum, ótíma-
bærum andróðri og úreltum flokka
ríg.
Svo leið tíminn fram til 1. febrú-
ar 1904, Hannes vann að þeim
breytingum, sem nauðsynlegar
voru og hafði komið mörgum
þeirra í kring 1. febrúar. Stjórn-
arskiptaathöfninni sjálfri hef-
ur verið lýst hér að framan með
orðum Kristjáns Albertssonar. Um
kvöldið var efnt til samkvæmis í
Iðnaðarmannahúsinu, bæði til þess
að kveðja fráfarandi stjórn, lands
höfðingjann, og heilsa hinni nýju,
ráðherranum ,og samstarfsmönn-
um hans.
,,ÉG HEF VERIÐ
KONSERV ATIV“.
í kvöldveizlu þessari flutti Magn
ús Stephensen, hinn síðasti lands-
höfðingi á íslandi, merkilega ræðu
— sem bregður ljósi á gerð þessa
sérkennilega manns og birtir
mannkosti, sem virðast allsjald-
gæfir, heiðarleika í hugsxm og
samvizkuvitund gagnvart þjóð
sinni. Hann sagði:
„Þegar landshöfðingjaembættið
losnaði fyrir 18 árutn, og mér var
boðið að verða eftirmaður Bergs
Thorbergs, var ég í miklum vafa
nm, hvort ég ætti að taka því
boði. Ég hafði aldrei haft ágirnd
á því embætti, bæði af því að ég
fann mig ekki mann til að þjóna
því, og af því að mér hafði alltaf
fundizt, að landshöfðinginn — ef
ég mætti svo að orði kveða — væii
eins og lús á milli tveggja naglá,
naglarinnar á Alþingi og naglarinn
ar á stjóminni . . . Það er alls
ekki nóg til að vera nýtur lands-
höfðingi, að vera þolanlega hæfur
,,administrativ“ — embættismað-
ur, að geta leyst viðunanlega af
hendi hin daglegu embættisstörf,
það er heimtað meira af lands-
höfðingjanucn, einkum þegar ráð-
gjafinn er danskur maður, ókunn
ugur landinu, ókunnugur meinum
þess og þörfum, og þess vegna
ófær um að finna hin réttu ráð
til að bæta úr þeim. Þetta hef ég
fundið mjög vel, en það, sem
mig hefur vantað sérstaklega, það
er ,,initiativ“ (frumkvæði) skap-
andi hugsjónir og aðrir hæfileik-
ar til að ryðja nýjar framfara-
brautir. Ég hef verið lítið, sjálf-
sagt of lítið, fyrir miklar breyting
ar, ég hef verið konservativ, sjálf
sagt of konservativ. Ég vona, að
ég hafi ekki gert mikinn beinlín-
is skaða, en vitanlega mikinn ó-
beinlínis skaða með því að gera
ekki það, sem heimta mátti af mér.
Ég hef viljað reyna að vera rétt-
látur og óhlutdrægur í úrskurðum
mínum og tillögum til yfirboðara
minna . . . Ég hef haft augun op-
in fyrir ýmsum helztu þörfum þjóð
arinnar, en ég hef ekki getað
fundið hin réttu ráð til þess að
ráða bót á þeim . . . En þrátt fyr-
ir allt þetta dirfist ég að hafa þá
ímyndun, að ég sé eins góður ætt-
jarðarvinur eins og hver óvalinn
íslendingur. Þess vegna gleðst éfy
af því, að stjórn landsins er nú
komin í hendur þess manns, sem
hefur þá hæfileika, sem mig hefur
vantað, til að efla heill þjóðarinn-
ar og ryðja nýjar framfarabraut-
ir og þar að auki hefur það vald,
sem útheimtist til að koma sínum
hugsjónum til framkvæmdar".
Hannes Hafstein hinn nýi ráð-
herra flutti einnig ræðu, hógværa,
einlæga og sáttfúsa, þó að hún
væri ekki krýnd þeirri kórónu
lítillætis í sjálfsmati, sem hæst
ber hjá Magnúsi Stephensen“.
„Ég vil stuðla að því, að allir
kraftar leggist á eitt um að hag-
nýta stjórnarbótina sem bezt, —
sagði Hannes.
Ég hef yfirleitt átt mjög góðum
Framhald á 13. síSu.
MINNING
Fritz Weisshappel
í dag fer fram frá Dómkirkjunni
útfór Fritz Weisshappel, píanóleik
ara, er lézt hinn 28. f. m. eftir
erfiða sjúkdómslegu.
Fritz Weisshappel fæddist í Vín
arborg árið 1908. Hann stundaði
tónlistarnám í heimaborg sinni, en
19 ára gamall réðst hann til ís-
lands til tónlistarstarfa. Ekki mun
hann hafa hugsað til langrar dval
ar hér, en þó fór svo, að hann
dvaldi hér alla tíð síðan, og hér
vann hann sitt ævistarf. Hahn
skaut hér djúpum rótum og var
trúr og traustur þegn síns nýja
heimkynnis, er hann hafði sjálfur
valið sér.
Árið 1935 kvæntist hann eftir-
lifandi konu sinni Helgu Waage
Weisshappel. Eignuðust þau hjón
þrjú mannvænleg börn, sem öll
eru nú uppkomin. Á fegurra fjöl-
skyldusamband en var milli þeirra
hjónanna og barna þeirra verður
vart kosið.
Fritz var vinmargur maður, enda
vinur vina sinna. Óvini hans þekki
ég enga, enda í langri viðkynningu
ekki vitað hann nokkurs manns
óvin.
En einn er þó sá hópur, er dýpra
mun snortinn við fráfall Fritz
Weisshappel en flestir aðrir. Það
er hópur íslenzkra söngvara. Við
munum fá í þeim hópi, sem ekki
höfum átt við hann langt og ó-
metanlegt samstarf, sem seint
verður fullþakkað. Til hans var
gott að leita og á hans hjálp var
ætíð hægt að treysta. En þó mun
mörgum okkar kannski lengst í
minni sú hlýja hönd, er hann rétti
fram til stuðnings, er við stigum
okkar fyrstu spor á langri og erf-
iðri braut.
Við kveðjum góðan listamann,
góðan vin, góðan dreng.
Minningarnar um hann eru all-
ar ljúfar.
Þorsteinn Hannessou
250 miSIJ. kr. eða
hús fyrir ekkert
SÍÐASTLIÐINN mánudag fluttl SIGURÐUR JÓNASSON erlndi
í útvarpið, f þættlnum „Um daglnn og veginn", þar cem hann ræddi
viðhorfið til ráðhúss borgariinnar. Kom hann fiam með þá hug-
mynd, að borgin ætti að reisa það 'tóra byggingu á einum stað, að
þar kæmist öll stjórnsýsla borgarinnar fyrir. Ekki væri séð fyrir
allri þörf stjórnsýslunnar í fyrlrhuguðu ráðhúsi, og yrði eftir sem
áður að fara vítt um bæinn að reka erlndi f hinum ýmsu skrifstof-
um borgarinnar. f erlndi sfnu taldl Slgurður mlklar líkur fyrlr þvf
að Reykjavfkurflugvöllur yrði lagður niður f náinr.i framtfð og
opnuðust þá möguleikar á nýrri skipan miðbæjarlns. Með tilliti til
þeirra breytinga valdi Sigurður húsi borgarinnar stað sunnan
Tjarrsarinnar, öðru hvorum megln við Hringbraut. Sá hlutl erindis-
ins, sem fjallaði um ráðhús borgarinnar fer hér á eftir með leyfi
höfundar.
Fjárlögin 1964 gera ráð fyrir
rúmlega 10 millj. kr. kostnaði við
rekstur Reykjavíkurflugvallar, en
tæplega 6 milljóna króna kostnaði,
sem íslendingar þurfa að greiða á
Keflavíkurflugvelli fyrir flugum-
forðarstjórn þar o. s. frv. Nú eru
áætlaðar á fjárlögum 1964 15
milljónir til flugvallargerðar og ör
yggistækja. Hluti Reykjavíkur-
flugvallar af þessari upphæð
myndi sennilega verða 2—3 millj.
króna á árinu. Myndi þessi upp-
hæð og nokkur hluti reksturskostn
aðarins við Reykjavíkurflugvöll
því sparast við flutninginn suður
á Keflavíkurflugvöll. Vegna þess
að mjög miklar líkur eru fyrir
því, að Reykjavíkurflugvöllur
verði lagður niður innan mjög
fárra, ára, opnast möguleikar fyrir
nýtt skipulag Reykjavíkurborgar á
öllu svæðinu frá Melunum austur
að Fossvogskirkjugarði. Kemur þá
sérstaklega til greina að athuga
þetta mál í sambandi við stað-
setningu á „administrations“- eða
stjórnsýslubyggingu fyrir Reykja-
víkurborg. Borgarstjórn Reykja-
víkur hefur sem kunnugt er sam-
þykkt tillögu ráðhússnefndar sinn-
ar um að byggja ráðhús fyrir
Reykjavíkurborg fyrir hvorki
meira né minna en 120 milljónir
króna og skuli það standa úti í
Tjörninni sunnan Vonarstrætis. Þá
er gert ráð fyrir að kaupa 15 hús
og lóðir (bærinn á að vísu eitt
þeirra sjálfur) og rífa öll húsin,
sum þeirra stór steinhús til þess
að fá myndarlegan hlaðvarpa fyr-
ir ráðhúsið. Hús þau sem kaupa
skal og rífa eru að brunamótamati
24 milljónir og 260 þús. krónur,
en lóðir þær sem kaupa skal eru
samtals 6673 fermetrar. Þessar
lóðir myndu kosta nú, ef miðað er
við kaup Þjóðbankans 1961 á lóð
við Lækjargötu, samtals rúmar
60 milljónir króna. Óvíst má telja,
að bærinn geti fengið keypt húsin
15 fyrir brunabótamat og einnig ó-
víst, hvort dómstóll myndi meta
þau svo lágt þótt til eignarnáms
kæmi. En þó svo færi, myndi vart
of lágt áætlaður kostnaður við nið-
urrif húsanna og umbætur á lóð-
unum á 15—16 milljónir króna. —
Væri þá kostnaður við húsakaupin
orðinn 40 milljónir króna en við
lóðakaupin 60 milljónir króna og
því samtals kostnaður við kaupin
á húsum þessum og lóðum 100
milljónir króna. Nú gerir ráðhús-
nefndin sjálf ráð fyrir 120 milljón
króna byggingarkostnaði ráðhúss.
ins en sú áætlun mun hafa verið
gerð í ársbyrjun 1963. Varla mun
byggingarkostnaður hafa hækkað
minna, þegar byrjað verður á bygg
ingunni, en 25% og myndi því ráð
húsið varla kosta minna en 150
milljónir króna, enda þótt byrj-
að yrði að byggja það í ár. Kostar
þá allt ævintýrið þegar kostnaður
við húsa- og lóðakaup er talinn
með samtals 250 milljónir króna.
Til samanburðar má geta þess, að
upphaflega útsvarsálagningin í
Reykjavík árið 1963 var 260 millj-
ónir króna. Til þess að leggja út í
að byggja þetta mikla og fjárfreka
fyrirtæki á borgin 3 milljónir í
sjóði og ætlar auk þess að taka 5
SIGURÐUR JÓNASSON
milljónir af tekjum sínum á þessu
ári, sem skal leggja til byggingar
ráðhússins. Þessar 8 milljónir
munu hrökkva skammt, og er því
vandséð hvaðan féð á að koma til
byggingarinnar, nema ætlunin sé
að leggja stórfenglegt aukaútsvar
á gjaldendur Reykjavíkurborgar
ofan á þær 60 til 70 milljónir, sem
útsvörm í ár verða' hærri en í
fyrra. í þessu sambandi væri fróð-
legt að heyra hve miklu fé hefur
þegar verið varið í teikningar og
annan kostnað við að fullgera ráð-
húsplanið. Heyrzt hefur að þessi
kostnaður sé orðinn á fimmtu
milljón króna. Fjórir arkitektar
og þjónar þeirra hafa unnið að
teikningunum síðan 2. júlí 1957,
meira að segja með erlendri að-
stoð um skipulagið. Tveir af arki-
tektunum fjórum eru í bygging-
arnefnd Reykjavíkur og sá þriðji
var í nefndinni til skamms tíma.
Auk þess er framkvæmdastjóri
nefndarinnar, sem sjálfur er arki-
tekt, einnig í byggingarnefnd. í
sjálfu sér vantar fullnægjandi skýr
ingu á því, hvers vegna samkeppni
var ekki látin fara fram hér og er-
lendis, t. d. á Norðurlöndum, um
uppdrætti að ráðhúsinu. Fyrir
nokkrum dögum samþykkti svo
borgarstjórnin tillöguna um ráð-
húsbygginguna, að heita mátti
mótmælalaust og með aðeins 1
mótatkvæði. Sannaðist þar það
lögmál Parkinsons, að auðvelt sé
að fá samþykkt nálega hvaða mál
sem er, ef fjárhæðin sem málið
varðar er nógu há. Staðurinn, sem
ráðhúsinu hefur verið valinn, 'er
að margra áliti ekki sem heppileg-
astur. Margir álíta þetta fyrirhug-
aða ráðhús alltof stórt fyrir stað-
inn, sem valinn var, bæði vegna
umferðar og annars. Ætlunin mun
vera að leggja niður Vonarstræti
sem umferðargötu og flyzt þá um-
ferðin norður í Kirkjustræti, sem
þá yrði að breikka upp að fótstall-
inum á líkneski Jóns Sigurðsson-
ar og þannig skerða mjög Austur-
völl. Á hinn bógin er það talið
mikils til of lítið til þess að full-
nægja öllum þörfum borgarinnar
fyrir skrifstofupláss o. s. frv. Þá
er sú tillaga vægast sagt allundar
leg að rífa upp veginn og brúna
yfir tjörnina til þess að vega upp-
á móti því plássi sem ráðhúsið legg
ur undir sig í tjörninni norðan til.
En hvers konar bygging er svo
þetta ráðhús- Ekki á þetta að
verða „administrations" eða stjóra
sýslu bygging, sem fullnægi öll-
um þörfum borgarinnar. Hjá
Reykjavikurborg vinna nú á skrif-
stofum um 300 manns en ráðhús-
inu er ekki einu sinni ætlað að
taka við Ys hluta þess fólks- þeg-
ar yfirstjórn borgarinnar, borgar-
stjóri, borgarráð og borgarstjóm
eru ekki talin með. Einn af ókost-
unum við þessa ráðhúsbyggingu
verður því að hún stendur í vegi
fyrir, að hægt sé að skipuleggja
alla skrifstofustarfsemi borgarinn-
ar á einum stað í framtíðinni.
Skrifstofuplássið í ráðhúsinu er
því ekki mikið, þótt sumar skrif-
stofurnar séu allstórar, svo sem
skrifstofa borgarstjórans sjálfs,
sem á að vera 45 fermetrar að
stærð. Hitt plássið eru gríðarmikl-
ir salir m. a. ráðhússkáli svokall-
aður yfir 600 fermetrar að stærð
sem er ætlaður fyrir veitingar og
veizlur. Ráðhúsinu er því að
nokkru leyti ætlað að vera veizlu-
salir borgarinnar. En er Reykja-
víkurborg nokkur þörf á dýram
veizlusölum? Á síðustu áram hef-
ur borginni bætzt hver veizlusal-
urinn öðrum meiri og dýrlegri og
virðist borgin vel geta notað þá
fyrir veizlur sinar a. m. k. þang-
að til hún hefur leyst önnur hús-
næðisvandamál sín á viðunandi
hátt.
Það sem Reykjavík þarf og á að
gera í þessum efnum, er að byggja
á einum heppilegum stað, og þá
líklega sunnan Tjarnarinnar, öðru
hvoram megin við Hringbraut eina
allsherjarbyggingu fyrir allt skrif-
stofuhald sitt og önnur nauðsyn-
leg salarkynni, svo sem borgar-
stjórnarsal og smærri sali fyrir
fundahöld nefnda borgarstjóraar.
í Ameríku mun vera áÚtið að
5 til 7 fermetrar sé nægilegt rúm
á mann í skrifstofubyggingu. Hér
á landi mun þessi tala vera hærri,
eða 12—15 fermetrar á mann,
vegna þess að vér vinnum ógjarna
í stórum opnum skrifstofum. Fyrir
þá 300 starfsmenn sem vinna á
skrifstofum Reykjavíkurborgar
ættu því’ 4500 fermetrar að duga
vel. Ef svo er bætt 60% ofan á
þessa tölu vegna fundarsala borg-
arstjórnar og annarra nauðsyn-
legra salarkynna, þó ekki veizlu-
sala, sem ég tel óþarfa, verður
fermetrafjöldinn um 7200 samtals,
og þó að allt sé ríflega reiknað,
ætti rúmmál þessarar byggingar
ekki að fara vfir 30.000 rúmmetra
Framhald í 13. s(5u.
TÍMINN, laugardaginn 1. (ab>úar 1964 —
9