Tíminn - 29.05.1964, Blaðsíða 6

DTGEFANDI: SAMBAND UNGRA FRAMSÓKNARMANNA Ritstjóri: Elías Snæland Jónsson.
Lífeyriskerfi fyrir alla er baráffumál launþegaflokka á Norðurlöndum og víðar:
SANSKA LIFEYRISKERFID ER
FYRIRMYND MARGRA RÍKJA
Framsóknarflokkurinn hefur barizt fyrir því, bæði á Alþingi og annars staðar í mörg ár,
að komið verði á lífeyriskerfi fyrir alla landsmenn hér á íslandi. Þetta hefur þó ekki vakið
neinn áhuga stjórnarflokkanna, sem hafa látið álit nefndar þeirrar, sem skipuð var í sam-
ræmi við tillögu Framsóknarmanna, daga uppi á einhverri skrifstofunni í mörg ár. En
krafan um lífeyriskerfi er réttlát krafa allraí landinu, og mun Framsóknarflokkur-
inn halda áfram að berjast fyrir þessari stórmerku þjóðfélagsbót þar til hún er komin í
framkvæmd.
Framsóknarflokkurinn er ekki eini flokkurinn í heiminum sem berst fyrir þessu merka
máli. Verkamannaflokkarnir í Noregi, Svíþjóð og Danmörku eru að berjast fyrir sams kon-
ar umbótum f slfkum löndum, eða hafa nýlegakomið henni í framkv., því að þeir fara með
stjórnarvöldin og eiga því auðveldara með allar framkvæmdir heldur en Framsóknarflokk-
nrlnn. Norska ríkisstjórnin lagði nýlega framí Stórþinginu áætlun sína um nýtt lífeyriskerfi
sem ná á til allra landsmanna, — það sem þeir kalla „folkspensjon“. Þeirra kerfi er að
mlklu leyti byggt á sænska lífeyriskerfinu, sem fékk sitt núverandi form 1. janúar 1960.
Hefur þetta sænska kerfi qgynzt í alla staði mjög vel og orðið öðrum til fyrirmyndar. Þykir
1 því rétt að kynna í örfáum orðum sænska fyrirkomulagið.
Sænsika lífeyrisfeerfinu er
skipt niður í tvennt:
Ellitrygging (lögfest 1935), sem
allir, 67 ára og eldri, njóta góðs
af. Hún er vísitölutryggð og er
því breytileg frá einum mánuði til
annars. Við síðustu áramót voru
sænsku ellilaunin 283 sænskar
krónur fyrir einstaklinginn og 441
sænskar krónur fyrir hjón. En ef
framfærsluvísitalan breytist,
hækkar eða lækkar ellilaunaupp-
in að sama skapi.
Aukatryggingar fyrir alla lands
menn, sem oftast eru táknaðar
með skammstöfuninni A.T.P. —
þ. e. „almán tillágspensionering"
A.T.P. fá allir þeir, sem hafa
nægilega mörg starfsár að baki,
þegar þeir fylla 67 ára aldur. A.
T.P. er mismunandi há og fer upp
hæðin hverju sinni eftir meðaltal
imu af því tekjutímabili, sem lagt
er til grundvallar fyrir hvem ein-
stakling.
A.T.P. greiðir þrenns konar
tryggingar eftir vissum reglum, þ.
e. a. s. ellitryggingu, öryrkjatrygg
inu og hina svokölluðu fjölskyldu
tryggingu Til grundvallar við út-
reikninginn á A.T.P. er lögð viss
grundvallarupphæð, — basisbelopp
et“. Árið 1957 var sú upphæð
4.000 sænskar krónur og í fyrra
4.700 sænskar króhur með 1963-
gildi. Kerfið verkar síðan þannig,
að hver launþegi fær visst mörg
tryggingarstig fyrir þær tekjur
sem eftir eru, þegar grunnupphæð
in hefur verið dregin frá.
DÆMI: Sture Petersson þénaði
20.000 krónur árið 1963. Þá veið
ur hans A.T.P. reiknuð út á eftir
farandi hátt: 20.000 mínus 4.700
=15.300. Síðan er grundvallar-
upphæðinni, 4.700 deilt I 15.300, og
kemur þá í Ijós, að hann hefur
3.26 tryggingastig fyrir árið 1963
A.T.P. er gefin fyrir tekjur, sem
eru allt að IVi sinnum grund-
vallarupphæðin, en tekjur, sern
fara yfir það hámark, fá engin
tryggingastig. Það þýðir t. d., að
árið 1963 gáfu tekjur, sem voru
allt að 35.250 sænskar krónur
tryggingastig, en tekjur þar fyrir
ofan gáfu ekkert stig.
Réttindin til að fá A.T.P.-elli-
laun fær launþeginn, þegar hann
nær 67 ára aldri, en þó er hægt
að fá hluta af ellilaununum fyrr,
ef nauðsynlegt reynist. Upphæð
A.T.P.-ellilaunanna við 67 ára ald-
ur, er 60% af grundvallarupphæð
inni í þeim mánuði, sem um ræðir
margfölduð með meðaltali þeirra
tryggingastiga, sem viðkomandi
launþegi hefur fengið. 15 beztn
tekjuárin eru lögð til grundvallar
útreikningunum á meðaltali trygg
ingastiganna, en ef viðkomandi
hefur fengið tryggingastig fyrir
færri en þrjátíu ár skal draga 1/30
frá ellilaunaupphæðinni fyrir
hvert ár, sem á vantar. Fyrst um
sinn hefur þó árafjöldinn verið á-
kveðinn einungis 20 ár i stað 30
og þýðir það, að maður, sem fædd
ur er árið 1914 eða seinna getur
unnið sér inn fuli A.T.P.-elIilaun,
en þeir, sem eldri eru, fá ein-
ungis hluta þeirra. Og þar sem
grundvallarupphæðin er eitt af
undirstöðuatriðunum í útreikn
ingnum á A. T. P., þá verða elli-
launin af sjálfu sér vísitölutryggð-
Reglurnar um öryrkjatryggingu
Friöarsveitir
Eltt þelrra atriða, sem vel hafa
gefizt í sambandi við hiálp þróaSra
rjkja við vanþróuð lönd, eru hinar
svokölluðu frlðarsveltlr.
Frlðarsveitirnar voru upphaflega
hugmynd John F. Kennedy fyrr-
verandi forseta Bandaríkjanna.
Byggjast þær á þvf, að þjálfa fólk
í hlnum elnstöku iðngreinum, 01
þess að dvelja um nokkurra ára
skelð í einhverju vanþróuðu landi
og kenna fbúunum þar Iðngrein
slna. Verða þelr, sem í friðarsvelt-
unum eru, að lifa vlð sömu lifskjör
og íbúar þess lands, sem þeir dvelj-
ast I.
Þessi hugmynd hefur reynzt mjög
vel í framkvæmd og hafa fleiri
lönd farlð að dæmi Bandarlkja-
manna í þessu.
Við íslendingar höfum vissuiega
margt ungt fólk, sem værl vel til
þess fallið að starfa á þessum grund
velli i vanþróuðum löndum. Það
væri vlssulega þess vlrðl, að gaum
gæfilega yrði athugað, hvort ekki sé
orðið tímabært að koma slikrl frið-
arsveit á stofn hér.
Samningarnir |
Þegar þetta er skrifað, fara fram
samningaviðræður milli 24 verka-
lýðsfélaga á Norður- og Austurlandi
og atvinnurekenda, og er enn ekkl
Ijóst hvernig þelm viðræðum lýkur.
Það er mjög gleðilegt, að sam-
staða skuli hafa fengizt milli svo
margra félaga um samelginlegar
samningavlðræður. Og félögin fyrir
norðan og austan hafa algjörlega af
hjúpað málgögn ríkisstjórnarinnar
sem ósannindablöð, þegar þau hvað
eftir annað fullyrða, að verka-
lýðslireyfingln sjái ekkert anna'S,
og vilji ekkert annað en kaup-
hækkanir.
Félögin fyrir norðan og austan
lögðu fram fyrir nokkru kröfur sfn
ar og viídu þar fá ýmsar kjarabæt-
ur og leiðréttingar á samningum sín
um, án þess að koma fram með
kröfu um prósentuhækkun á kaupi.
Blekkingaáróður stjórnarblaðanna
í þessu efnl er því heldur ósæmandi
ATP í þurrum tölum
Ef vlð leggjum tll grundvatlar upphæðina frá árlnu 1963, þ. e.
4.700 krónur (ath. að allar penlngaupphæðlr eru í sænskum krón-
um), og gerum ráð fyrlr óbreyttu verðlagl, þá mun sameinaður
lífeyrir einstaklings, sem fæddur eV 1914, verða, þegar hann hefur
náð 67 óra aldri:
Tekjur: Ellilaun A.T.P. samein. Iffeyrtr
(h|6n) (hjón) (hión)
6000 6324 780 7125
8000 — 1980 8325
10000 — 3180 9525
12000 — 4380 10725
15000 — 6180 12525
20000 — 9180 15525
25000 — 12180 18525
30000 — 15180 21525
35000 — 18180 24525
35250 — 18330 24675
A. T. P. eru svipaðar reglun-
um um ellilaunin. J raun og veru
samsvara öryrkjalaunin því, að
viðkomandi hefði getað unnið iil
fullra A.T.P.-ellilauna.
Hin svokallaða fjölskyldutrygg
ing A.T.P. er bæði ekknatrygging
og barnatrygging. Ekkja manns,
sem tryggður var í A.T.P., hefur
rétt á ekknalaunum, ef hjónaband
þeirra hafði varað í a. m. k. fimm
ár, og ef það hófst áður en
hún varð sextíu ára. Ef þau hafa
eignazt barn saman, þá fær hún
ekknalaun hvort sem hjónabandið
hafði staðið í fimm ár eða ekki.
Rétturinn til ekknalaunanna er
bundinn því skilyrði, að ekkjan
giftist ekki aftur. Þó fær hún
réttinn til þeirra aftur, ef
þetta seinna hjónaband leysist
upp innan fimm ára.
Ekknalaunin eru visst mörg pró
sent af ellilaunum þeim, sem eig
inmaður ekkjunnar hefði fengið.
eða visst mörg prósent af öryrkja
launum hans, ef hann var ör-
yrki.
Barnalaun borgar A.T.P. fyrir
börn yngri en 19 ára.
Allir launþegar í Svíþjóð em
Framhald á 13. sfðu.
Vettvangur Æskunnar mun sKf
ar gera lítilíega grein fyrir áætl
un norskra stjórnarvalda um Iff-
eyriskerfi fyrlr alla landsmenn
þar f landl, en hún er að nokkru
leyti frábrugðin sænska kerflnu,
þótt höfuðatrlðln séu hln sðmv.
öllum sæmilegum mönnum og hefur
ekkl við neltt að styðjast. Er von-
andi að kjarabótakröfur félaganna
fyrir norðen og austan nái se.n
flestar fram að ganga með friðsam-
legum samningum.
Suður-Afríka
Ávallt berast fréttir af nýjum og
nýjum kúgunaraðgerðum I Suður-
Afríku. Nazlstastjórn Verwoerds
krefst dauðadóms yfir Nelson Mand
ela og nokkrum félögum hans, Al-
bert Luthuli, sem nýlega fékk frið-
arverðlaun Nóbels, hefur enn á ný
verið settur I fimm ára stofufang-
elsi, og nefnd, sem ríkisstjórnln í
Suður-Afríku sklpaði fyrlr mörgum
árum, hefur lagt tll að komið verðl
á ritskoðun í landinu.
Ungir Framsóknarmenn hafa áður
lagt fram kröfu sina um, að íslenzk
stjórnarvöld reynl að gera eitthvað
til þess að koma í veg fyrlr að
Nelson Mandela og félagar hans
verði drepnir af Verwoerd-stjórn-
innl. Það er samelglnleg krafa aflra
þeirra, sem andvíglr eru þjóða-
morðum og kúgun, andlegri sem
Ifkamlegrl, að fslenzk stjórnarvöht
taki höndum saman við erlend rfld
um að hlndra þessl morð.
Stefna Suður-Afríkustjórnar , f
kynþáttamálum er stefna hlns
helmska og hrædda manns. Stjórn-
arvöldin líta á blökkumenn elns og
þelr væru skítuglr hundar, en j»eir
eru jafnframt hræddir vlð þá. Og
þelr reyna þvi að halda þelm niðri
með kúgun og ofbeldisverkum, fanga
búðum og þrældómi. En Suður-Afr
fkustjórn lelkur sér að eldinum, og
fyrr eða sfðar hljóta blökkumenn
Suður-Afríku að grfpa til vopna —
jafnvel Albert Luthuli sjálfur hef-
ur vlðurkennt það. Það hlýtur að
vera ósk allra, að hægt verði að
koma vltinu fyrir Verwoerd-stjóm
ina, með góðu eða illu, og koma
þannig i veg fyrir hugsanlega
styrjöld, sem gæti haft ófyrlrsjáan
lega afleiðlngar. Það er krafa ungra
Framsóknarmanna, að islenzk stjórn
arvöld leggl hönd á plóglnn.
T í M I N N, föstudagur, 29. maf 1964. —
6