Alþýðublaðið - 01.07.1956, Blaðsíða 5

Simnudagur 1. júlí 195S.
AlþýgublaSiS
91
Ferð til Sovétríkjanna:
Eru
Áiísfurrískum bílsfjóra finnsf Rússland ömurlegf, en
PERÐAFÉLAGAR mínir litu
áðeins á Ráðstjórnarríkin sem
erlent ríki, sem þeir leituðust
Við að skilja og komast í vin-
fengi við. En tilgarsgur minn,
eina fulltrúa sósíalista í sendi-
Befndinni, var annars eðlis og
mjög mikilvægur: Ráðstjórnar-
ríkin kalla sig sósíalistaríki, í
Stjórnskipulagi þeirra eru gerð-
ar efnahagsáætlanir, og þar eru
Voldugar samyrkjustofnanir.
Myndi ég komast að þeirri nið-
Hrstöðu, að stjórnskipulag
Bússa væri sannur sósíalismi?
Ég hafði komið til Bandaríkj-
ánna, þar sem auðvaldsstjórn,
Sneð nokkuð nýju sniði, heldur
áugsýnilega uppi blómlegu
efnahagslífi, hrósar sér að stór-
Stígum tæknilegum framförum
<0g byggingaframkvæmdum og
l>ætir stöðugt lífskjör flestra
Verkamanna; en þrátt fyrir það
Varð ég ekki fylgjandi auðvalds
Stefnunnar. Og nú, þegar ég er
kominn heim frá Rússlandi, er
ég sami sósíalistinn og ég var
áður.
Ráðstjórnarríkin eru líka
ánikið framfaraland. Samt sem
áður uppfyllir það ekki kröfur
Sósíalista, heldur veldur það
lionum vonbrigðum.
Það eru söguleg atvik, sem
Valda þessum vonbrigðum. Þeg-
ar ég var ungur, einkenndist
sósíalistahreyfingin af fullviss-
unni um sigurmátt sanns skiln-
ings og réttra kenninga. Verka-
lýðurinn hafði framtíðina í
hendi sér. Ef verkamaður var
Vondur maður, var það fátækt
og menntunarskortur, sem hafði
gert hann að vondum manni, Ef
efnahagur manna og tækifæri
í þjóðfélaginu væru bætt,
myndi fólkið einnig verða betra,.
Þjóðféiagsfræðingum var vitan-
lega ekki gefið um bessa eðli-
legu skýringu á þjóðfélagsþró-
tininni og kölluðu hana villu-
kenningu hins frumstæða Marx
isma. En þessi sterka trú gerði
SÓsíalistahrevfinguna unga.
sterka og fulla andríki.
En undanfarna áratugi hefur
þessi trú okkar tvisvar orðið
fyrir þungu áfalli. Hið fyrsta
Var það, að það kom í ljós, að
fátækt almúgafólk gat fylkt sér
Um flokk fasista, að öreigar gátu
orðið gerræðisfullir nazistar.
Annað var það, að þróunin í
Ráðstjórnarríkjunum sýndi, að
af sameignarstefnu í efnahags-
málum þarf ekki nauðsynlega
að leiða frelsun fólksins. Eftir
30 ára stjórn kommúnista í Ráð-
stjórnarríkjunum er sósíalismi
ekki til í landinu, og fólkið, sem
býr þar, á það til að gera sig
sekt um alls kyns hryðjuverk
<og glæpi og sýna megnasta
skort á almennri menntun, sem
við Austurríkismenn fengum og
smjörþefinn af árið 1945, þegar
Rauði herinn hélt inn í landið.
Eftir þessi áföll hefur hinn
alþjóðlegi lýðræðissósíalismi
gert baráttuna fyrir frelsi og
xnannréttindum að aðalstefnu-
skráratriðurn sínurn, á sama
og kommúnisminn verður stöð-
ugt hlynntari einræði, einstak-
lingskúgun og ófrelsi. einkum
þegar Síalín var lifandi.
RREYTING EFTIR AÐ
STALINN LEIÐ?
Hefur raunveruleg breyting
átt sér stað, síðan Stalín lézt?
Eru Ráðstjórnarríkin orðin
meiri friðarsinnar, opnari fyr
ir utanaðkomandi áhrifum og
samningaf úsar i ?
Það eitt, að heimsóknir er-
lendra blaðamannahópa eins og
okkar eru leyfðar, gefur til
kvnna — þó að vissu marki —
að svo sé. Það er nú orðin föst
regla í Rússlandi að taka á móti
slíkum erlendum sendinefndum
og til fararinnar veljast menn
af öllum stéttum og manngerð-
um. Á ferð okkar hittum við a.
m.k. 12 slíkar sendinefndir.
Gestum þessum er leyft að sjá
svo að segja allt, sem þeir óska
eftir, en það eru reyndar leið-
sögumennirnir, sem ráða, hvaða
staðir eru L'.oðaðir. Ekki kemst.
maður heldur nær um hug fólks
ins með því að gefa sig á tal
við það, jafnvel þótt maður
kynni rússnesku og þyrfti ekki
að leita til túlkanna. Rússar eru
engan veginn ófúsir að tala við
útlendinga; okkur fannst þeir
jafnvel vera sérlega vingjarn-
legir. Er það og heldur ekki að
undra, því að margra ára
reynsla hefur kennt þeim það,
að til Rússlands koma ekki aðr-
ar erlendar sendinefndir en
þær, sem eru ríkisstjórninni
vinveittar.
ER STJÓRNIN GÓÐ
EÐA VOND?
Ég vil taka það fram, áður
en lengra er haldið, að við fé-
lagarnir heyrðum aldrei stjórn-
inni hallmælt né heldur urðum
við varir við óánægju, hvað þá
heldur óeirðir — nema ef telja
skyldi smávegis uppþot, sem
varð fyrir utan matvælaverzl-
un í Tiflis, og v.' I Ist ástæðan
fvrir því vera sú, að eitthvað,
sem búizt var við, var ekki fá-
anlegt. Við komumst meira að
segja að raun um það, að Rúss-
um virtist það óhugsandi ,að
nokkur léti sér detta í hug að
spvrja þá, hvort stjórnin, sem
þeir búa við, sé góð eða vond.
Ég þori ekkert um það að segja,
hvort sviplaus andlit margra
þeirra, sem við mættum á göt-
um úti, báru vott um fáláta
undirgefni eða ánægju.
Ég býst við, að það væri órétt
látt að minnast ekki á það, að
þegar við heimsóttum sögu- og
listasöfnin í Kreml, var þar allt
af fyrir fjöldi áhugasamra gesta,
skólabörn með leiðsögumönn-
um sínum og aðrir námsmenn.
Öll menntun í Rússlandi er und
ir ríkiseftirliti og virðist vera
ágætlega skipulögð, — og vit-
anlega er engin gagnrýni leyíð.
Þá má ekki gleyma útvarp-
inu, sem gellur stöðugt í frá
morgni til kvölds um allt land-
ið, eða þá blöðunum, sem eru
ein aðalleiðin til þess að sam-
ræma skoðanir manna. Ekkert
vakti jafnmikla undrun Rússa
og það. að í sendinefnd okkar
voru fulltrúar blaða, em túlk-
uðu ólíkar stjórnmálaskoðanir.
■Þegar við heimsóttum blaðið
Pravda, vorum við hrifnir af
hinum geysilega fullkomnu
tækniáhöldum. í Moskvu er upp
lag blaðsins hér um bil 2.5 mill-
jónir (og næsta ár, verður það
jafnvel Stærra). í mörgum öðr-
um bæjum landsins eru gefin
út blöð í jafnstóru upplagi og
í Moskvu, og eru þau ekki ann-
að en endurprentun á mörgum
blaðsíðum Moskvuútgáfunnar,
án nokkurs viðauka um fréttir
úr bæ og byggð. .
Yuri Zhukov, settur ritstjóri
Pravda, staðfesti þetta í sam-
tali, sem við áttum við hann,
og við sáum það með eigin aug-
um í ýmsum bæjum landsins. 1
Bæjarblöðin birta margar af
N N
\ OSCAR POLLAK, ritstjóri \
\lagblaðsins Arbeiter-Zeitung ^
SÍ Vínarborg, var eini fulltrúi \
\sósíalista í austurísku blaða- S
Smannanefndinni, sem nýlegaS
Ser komin aftur úr löngu ferðaN
)iagi um Ráðstjórnarríkin. S
SPollak þessi er vel þekktur)
• í Evrópu fyrir greinar sínar !í
• um þróun mála í Ráðstjórn-^
• arríkjunum og þróun alþjóða^
•mála, og þykja þær bera vott^
(um mikla þekkingu og inn- •
ýsýn í þessi mál. Hann var^
\meðal þeirra fvrstu. sem sáu\
S bað fvrir, að Krústjov mvndi \
Sbola Malenkov burt, og rúss-s
Sneska herstjórnin í Austur-s
Sríki gerði upptækt upplagiðs
Sað blaðinu. sem grein hans S
S birtist í, en það var viku áð- S
i ur en stjórnarbreytinginS
) varð í Ráðstjórnarríkjunum.)
greinum Pravda og Izvestia í
sama formi degi síðar en þau
komu út í Moskvu. En í öllum
þeim mörgu milljónum blaða,
Sem gefin eru út í Ráðstjórnar-
ríkjunum fyrirfinnast aldrei
fréttir úr bæ eða byggð — frétt-
ir af slysum, glæpum, höppum
manna eða óhöppum. Hvergi er
getið bæjarbúans eða sveita-
mannsins — einstaklingsins.
Það er í mesta lagi, að maður
i Ásíu ógnandi
rekst á grein um einhrern Stak-
hanovits, sem sett hefur met í
framleiðsluafköstum, eða þá
(vandlega valin) grein um gagn-
rýni á sl -v ia starfrækslu ein-
hverrar ríkisskrifstofu eða verk
smiðju. Skýjakljúfarnir, bygg-'
ingarvinnan, ríkisstofnanirnar
eru allt; einstaklingurinn ekk-
ert. Hann er einskis virði. Hann
kemur hvergi fram.
Þetta er inntak lífsins án lýð-
ræðis. Þetta er. hið hlutfallslega
jafnrétti í Hfinu við stjórnskip-
un kommúnista — jafnrétti,
sem Ráðstjórnarbúinn borgar
fvrir með missi frelsis síns.
Fyrsta kvöldið, sem við vor-
um í Moskvu, var okkur sýnd
kvikmynd frá fyrsta rnaí há-
tíðahöldunum. Hún var þó frem
ur hersýning en almenn hátíða-
höld. Röð eftir röð, fylking eftir
fylkingu gekk framhjá og mynd
aði þráðbeint strik. og það gljáði
á bvssustingi eða vélbyssur —
,,eins og herfylki Hitlers". sagði
einn af félögum mínum í hálf-
um hljóðum, Það var ekki fyrr
en í lok mvndarinnar að sýndir
voru fimleikar — og íþrótta-
menn verkafólksins, óvopnaðir,
en raðað upp í sömu þráðbeinu
línunni, eins og partar í vél og |
yfir þeim blöktu rauðir fánar.
Ég verð ekki frá mér núminn
af hrifningu; ég varð bara sorg-
mæddur.
í Rússlandi sáum við, að efna
hagsafkoma fólksins var ekki,
ennþá orðin líkt því eins góð og
efnahagsafkoma verkamanna á I
mörgum vesturlanda. enda þótt j
undanfarin ár hafi sýnilega ver- I
ið gert mikið til þess að bæta '
hana. En það sem meira má'Ji'
skiptir er það, að hún er ekki
jöfn hjá öllum. í Ráðstjórnai--
ríkjunum eru líka tvær stéttir:
Önnur ekur í einkabifreiðuro,
hin í þéttsetnum strætisvögn ■
um; önnur býr í nýjum íbúðar-
húsum, hin í gömlum timbur-
hjöllum. Jafnvel Rakhinberdi
Tokhtabayev, framkvæmdai-
stjóri samyrkjubúskaparins, er
gaf okkur uppíýsingar um hin
breyttu afkomuskilyroði fátæk--
linga í smábæjum og þorpurn
landsins. tilheyrði borgarastétt-
Ráðstjórnarríkjanna samanbor •
ið við smábændurna í hveiti- og
baðmullarekrunum. Völd rúss:-
nesku borgarastéttarinnar Oi'
bætt afkomuskilvrði eru fólgin
í afnotarétti en ekki eingarrétti
eins o<? hiá borvpi-astéttum auð •
valdsríkjanna. Hún er stétt ero ■
bættistnanna. vö)d hennar
bvffsjast. á Vh starfi. sem hún
h?fur með höndum á vegum
rii-ícSnc:.. hp’) hvv."i.n<!t á áhrifa-
■<raldi fremur en eignarvaldi. En
einmitt vagna bess að völdum
embættismannastéttarinnar er
bannig varið. er skilvegsurinn
milli stétta í Rússlandi ekki eins
ó'dirstíganlegur og í auðvalds-
löndunum: bað er anðveldara
að komast úr einni stétt í aðra,
auðveldara að komast úr erfið
'isv'innustétt í embættismanna ■
stétt. Greindarsvinur. hisnurs-
levsi og tiltölulega sóður klæðn
aður stúdenta við Moskvuhá
skólann gefa þetta til kynna.
Við komumst einnig að raun
um annað. er við heimsóttum
háskólann: Þar vrvenginn mun
ur gerður á Evrórm og Asíu, á
n°manda frá Moskvu og nem-
anda frá Mongólíu. Það er stað-
revn.d. að einræðisstiórnin í Ráð
stiórnarríkiunum fvrirskipar
hióg^iafnrétti. Þesar hinar
ýirpi! þióðir höfðu J"»rið nndir-
okaðar (Evstrasaltsbúar. Georg
íumerm. Armenium-nn o. s.
frv.), voru þær sviptar hinni
(Frh. á 7. síðu.)
Samtal við Carl San
„MÉR hefur aldrei getað skil-
izt hvers vegna landar mínir
eru svo hræddir við kommún-
ista“, segir Carl Sandburg, hið
mikla bandaríska ljóðskáld, er
einnig hefur getið sér mikinn
orðstír fyrir ævisögu Lincolns,
er hann reit. „Að vísu hefur
kommúnisminn óneitanlega
hættu í sér fólgna, og verður
því að hafa gætur á honum, en
sá ótti, sem hann vekur með
mönnum hér í landi er í öfugu
hlutfalli við það 1 Frakklandi,
þar sem þó fjórið hver maður
er kommúnisti, eða á Ítalíu, þar
sem hlutfallið er enn hærra.“
,,í Bandaríkjunum eru kom-
múnistar ekki fleiri en það, að
hæglega er hægt að koma þeim
öllum fyrir á Michiganvatni. Ef
til vill taka Evrópumenn sína
kommúnista með meira jafnað-
argeði af þeirri einföldu ástæðu,
að þeir hafa ekkert vatn, sem
rúmar þá“.
Carl Sandburg er sænskur í
báðar ættir, og Svíar dá hann
og 'virða sem mesta ljóðskáld í
Bandaríkjunum og verðugan
arftaka Walt Whitman. í Evr-
ópu er hann þó yfirleitt kunn-
ari sem sérfræðingur í ævi- og
starfssögu Abrahams Lincoln.
Hin mikla virðing, sem hinn
78 ára gamli rithöfundur nýtur
í Bandaríkjunum, er þó ef til
vill fyrst og fremst fyrir vinn-
andi persónuleika, fjölhæfni, og
frábæran hæfileika til að hrífa
áheyroendur, svo að gengur dá-
bindingu næst. Komu ótvíræðir
hæfileikar hans bezt í ljós, þeg-
Carl Sandberg.
ar hann les upp kvæði sín, auk
þess sem hann skemmtir áheyr-
endum þess á milli með fvndni
sinni og snilliyrðum. Þá hefur
hann og unnið sér frægð fyrir
þjóðvísnasöng sinn og gítarleik.
Carl Sandburg hefur lítið dá-
læti á blöðum. Enginn blaðamað
ur getur spurt mig neins, sem
ég héf ekki svarað að minnsta
kosti tíu sinnum áður, segir
hann. Og þegar hann er spurð-
ur hvaða ráð hann telji örugg-
ast gegn kommúnismanum, læt-
ur hann ekki á svari standa.
„Skólarnir“, segir hann. „Auk-
in menntun er öruggasta ráðið
til að forða æskunni frá ofstæki
og flokksfjötrum. Hver sá ung-
lingur, sem keniur úr skóla án
þess að ala með sér nokkurn'
ótta við að haga sér að öllu leyti
eins og aliir aðrir, eða sam-
kvæmt flokksforskrift, hefur
notið lélegrar kennslu, eða ver-
ið lélegur nemandi. Framfarirn-
ar byggjast á uppreisn gegn öll-
um heildarfjötrum og hóp-
hyggju.“
Sandburg fyrirlítur kvik-
myndir, útvarp og sjónvarp jafn
takmarkalaust og hann dáir
bækur.
„Bækur eim uppspretta allra
verðmæta“, segir hann, „þú1
getur gengið að bókahillunni og
fundið þar allt, sem hugur þinn *
girnist á hverjúm tíma. Hvað
kvikmyndir, útvarp og sjón-
varp snertir, verður þú hins
vegar að sætta þig við það, sem
að þér er rétt Og svo hlæja for-
ráðamenn þessara fyrirtækja
sig máttlausa að okkur, sem er-
um ofurseld forheimskunar-
framleiðslu þeirra. Ég spurði
(Frb. á 7. síðu.)