Vísir - 12.12.1918, Blaðsíða 3

V í S I R
Islenskur
æviulýramaðnr.
Memoirer og Breve heitir danskt
ritsafn, sem Gyldendal gefur út,
en ritstjórar [eru Julius Clausen
og P. Fr. Rist. Eitt til tvö
bindi koma i\t á áir og er livert
bindi sjálfstætt.
Nr. 28 í þessu safni kom út
á septembermánuði í haust og
fiytur endurminningar Árna
Magnússonar, æviniýramanns
mikils, er uppi var á átjándu öld.
Á dönsku er rit þetta kallað:
En Islandsk Eventyrer, Árni
MagnÚBSons Optegnelser, en Árni
samdi það á íslensku og er eig-
inhandarfrumrit lians af þ?í hér
á landsbókasafninu. Aldrei hafa
endurminningar þessar verið
prentaóar áður, og má undarlegt
heita, með því að þær eru svo
merkiiegar, að vert hefir þótt
að þýða þær á aðra tungu.
Cand. juris Páll Eggert Óla-
son hefir þýtt ritið og gert við
það athugasemdir til skýring&r.
Er vel frá öllu geugið, sem
vænta má, því að Páll er bæði
margfróður og vandvirkur og
hefir þegar unnið sér traust og
’lof þeirra vísindamanna, sem
stunda íslensk fræði.
Því er ver, að bók þesei er
ókomin til bóksala hér og má
vera, að iilar.. samgöngur valdi
nokkru þar um. En það er von
mín að hún verði hér hið bráð-
asta á boðstólum, því að hún
er hvorttveggja í senn: fróðleg
eins og sagnant og skemtileg
sem skáldsaga. Höfundurinn,
Árni Magnússon, ber nafn með
rentu, þar sem hann er kallaður
ævintýramaður. Hann fór ung-
ur utan árið 17BB, óvíst af hvaða
ástæðum. Fyrstu þrjú árin var
hann í þjónustu Dana á Græn-
landi og lýsir vist sinni þar agæt-
lega. Síðan gerðist hann sjó-
maður og fór víða um heim,
m. a. til Kína og Trankebar.
Þvi næst gekk hann í sjólier
Dana og siðar í herþjónustu hjá
Rússum og var með þeim í hern-
aði gegn Tvrkjum um 1770 og
lýsir því vel. Hann var fall-
byssustjóri á herskipi í Miðjarð-
arhafi og fékk áfall allmikið við
það verk og beið þess aldei full-
ar bætur. Úr því hafði hann
ofan af fyrir sér á ýmsan hátt,
jafnvel með flakki, og er ferð
hans um Noreg mjög merkiíega
lýst. Síðast varð hann barna-
kennari á Jótlandi um mörg ár,
en brá sér til Islands laust fyr-
ir aldamótin 1800. Ritaöi hann
þessar æviminningar sínar handa
frændum sinum, og geymdust
þær i þeirra vörslun uns þær
kornust á landsbókasafnið.
Árni mun hafa horfið til Jót-
lands að lokum, því að þar undi
liann sér best, og er líklegt að
hanu hafi látist þar um 1800.
Eg hefi séð ummæli danskra
og norskra blaða um rit þetta
og þykir það í alla staði merki-
legt.
ftj Óskandi væri að bóksalar vor-
ir fengi ritið með næstu skips-
ferð. Það yrði mörgum manni
kærkomið. . .
Makrókeiros.
Fyrirspnrn.
Vill Vísir gera svo vel, að upp-
lýsa mig og aðra um neðanrituð
atriði:
Hve lengi gildir samningur og
vöruverð það á íslenskum afurð-
um, sem bandamenn fengu ís-
lensku fstjórninni i hendur síð-
astliðið vor?
Samkvæmt auglýsingu útflutn-
iugsneíndar í haust, er bannað
að selja, semja um sölu eða gera
aðrar ráðstafanir til sölu á ís-
lenskum afurðum til útlanda, sem
framleiddar verða á komandi ári.
Síðan þttta var auglýst, hefir
verið samið vopnahlé og friður
er í nánd, og livað verður þá?
Eiga framleiðendur að geyma af-
urðir sínar, sem framleiddar verða
eftir nýár, þangað til friður er
saminn? Eða ætla stjórnir banda-
manna að þvinga íslensku stjórn-
ina til að selja sér afurðirnarog
skamta verðið eftir eigin geðþótta
eins og áður ? Eða er þetta alt
á huldu ennþá? Ætlar íslenska
stjórnin að draga þetta mál á
langinn og „humma það fram
af sér“ eins lengi og í fyrra og
koma einstaklingunum og þjóð-
inni allri í fjárhagslega glötun?
Ó.
Svar.
Samningarnir við bandamenn
teljast að vera i gildi að ein-
liverju leyti uns ófriðnum er
lokið eða liafubannið á Þýska-
landi upphafið. Þó mun íslenska
stjórnin ekki hafa skuldbundið
sig til að selja bandamönnum
nema þessa árs afurðir, eða það
af þeim, sem bandamenn áskildu
sér, og verðákvæðin ná aðeins
til þessa árs framleiðslu. Sala á
islenskum afurðum ætti þannig
að verða algerlega frjáls frá næstu
áramótum. Auglýsing útflutn-
ingsnefndar mun hafa verið gef-
in út af varúð, en ekki af því
að neitt væri samið um næsta
árs framleiðslu. En þar sem ó-
friðnum er nú lokið og tilefnið
til hafnbannsins þar með úr sög-
unni og fyrirsjáanlegt að friður
verður endanlega saminn í vor,
þá ætti raunar að afturkalla aug-
lýsinguna þegar í stað.
Dað ganga sögur um það
manna á milli, að bandamenn
ætli að krefjast nýrra samninga,
En það hlýtur að vera með öllu
ástæðulaust að óttast það, því að
til þess hafa þeír ekkki nokkra
átyllu eins og komið er. Og ekki
kemur til nokkurra mála, að slík-
ir samningar verði gerðir, þó að
krafist yrði.
En það mun vera rétt tilgetið
hjá fyrirspyrjandanum, að mál
þetta sé alt „á huldu“ íyrir
stjórninni, þvi að öðrum kosti
mundi hún vafalaust þegar hafa
látið afturkalla sölubanneauglýs-
inguna.
f il lífilsiaSa
fer bill alla sunnudaga kh 11.
Sími 128.
Halldór Einarsson.
252
„Hver fjandinn!1' sagði hann á rúss-
nesku. „Hvað gcngur á?“
„Góðan daginn, herra Voss!“ sagði þá
leikarinn frá Stríenau á ensku. „Nafn mitt
er Dodd.“
„Hvað cr inaðurinn að segja?“ spurði
Pétur forviða. „Eg skil hann ekki.“
„Komdu undir eins með okkur, bann-
settur miljónaþjófurinn!“ öskraði annar
lögreglumaðurinn og fékk tosað Pétri upp
i vagn nieð aðstoð félaga síns. Síðan óku
þeir burlu.
„Frú Voss !“ sagði Dodd og hneigði sig
fyrir Polly. „Viljið þér gera svo vel að
fylgja mér eftir.“
„Svoiia standið þér við orð yðar!“ sagði
hún hálreið.
„það eruð þér, sem hafið gcngið á bak
orbu yðar, en ekki eg,“ sagði Dodd. „Og
nú get eg ekki endurnýjað loforð mitt,
því eg' hefi nú náð því, sem eg ætlaði
mér.“
„pér eruð nú reyndar ekki búinn að uá
honum enn!“ lirópaði hún og horfði rólega
á hann. „pessi maður er alls ekki Pétur
Voss og eg skál sjá um það, að hánn verði
látinn laus aftur, því að þér hafið tekið
saklausan mann höndum."'
Dodd beit á vörina og benti bilnum að
kohia. Hjálpaði hann Polly upp i hann og
253
óku þau svo beina leið lil lögreglustöðvar-
innar. f
þar var þegar búið að yfirheyra Pélur
Voss eðá íwan Basarów öðru nafni. Polly
þrætti einbeittlega fyrir það, að þetta væri
maðurinn sinn og lögreglustjórjhn ein-
blíndi vandræðalega á vegabréfið.
„Víst er það Pétur Voss og eg skal sanna
það,“ lirópaði Dodd til að talca af skarið.
„Vegahréfið er falsað."
„pað er ekki maðurinn mjnn og eg
þekki ekki þeníian mann!" sagði Polly.
„Eg heiti íwan Basarów og er stúdent,"
sagði Pétur þrákelknislega og benti á vega-
bréfið. „Eg liefi aldrei i Ameriku verið og
get því ekki hafa stolið heinum miljómnh
þar. Ekki kannast eg lieldur við þessa
fögru konu og þykir leitt, að hún skuli
ekki véra eigihkona min.“
Lögreglust jórinn virtist vera sömu skoð-
unar. Hann sncri slceggið i ákafa og leit
hýrum augum á Polly.
pingbókin var þá látin til hliðar um
sinn og Pétur flultur i gæsluvarðhald.
Polly horfði kæruleysisléga á eftir honum,
eins og hann væri íwah Básarów í raun
og veru og sér alveg óviðkomandi.
Dodd fylgdi henni til gistihússins aftur
og yfirgaf hana þar. Sneri liann siðan aft-
ur til lögreglustöðvarinnar og liafði með
254
sér ljósmynd af Pétri Voss og fingraför
hans. En nú fékk hann að kenna á þvf,
að hann var kominn lil Russlands. Lög-
reglustjórinn var ekki sérlega skarpskygn
og þótti lítill veigur i þessum fingraför-
um.
Dodd sá þá, að hann yrði að telja Polly
hughvárf ef honum ætti nokkuð að verða
ágengt, en hún var óbifanleg og harðneit-
aði honum um alla liðveitslu.
Pétur Voss var nú enn eimj sinnj kominn
í ramgeran fangaklefa, en veskinu.hafði
hann fengið að halda hjá séi*. Tók hann
einn „fimmara" úr því og stakk homun
þegjandi í lófann á varðmanninum páði
hann þessa mútu feginsamlega og hét á
rig að hafa sem best not af þessum gull-
kálfi.
Pétur gaf honum annan seðil í lilböt,
en lokaði því næst yeskinu, er hann sá, að
varðmaðun'nn gerði sig alls ckki líklcgan
lil að hleypa honum út úr fangelsinu.
Meðan þetta gerðíst hafði vcgahréf
íwans Basarów verið aðgaett mjög ná-
kvæmlega og reyndist það í allasfaðí
gallalaust og ekkert út á það að setja. En
sljórnmálalögreglan hafði líka gert at-
hugasemd á vegabréfið, sem var engu sið-
ur ómótmælanleg, og samkvæmt henni
liafði íwan Basarów fyrir tæpum tveim ár-