Vísir - 10.12.1939, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hvetfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377,
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Samúð með
Finnum.
RAUÐI Kross íslands og
Norræna félagiö leita i
dag til þjóðarinnar með þeim
tilmælum, að liver einstakling-
ur láti eitthvað af hendi rakna
lil styrktar hinni finsku þjóð
í hörmungum þeim, sem hún
é nú við að stríða.
Þótt segja megi með fullum
rétti, að við höfum i mörg
horn að líta hér heima fyrir,
má fullyrða hitt, að aldrei hafi
íslenska þjóðin fylst innilegri
samúð, en þeirri, er hún ber í
brjósti lil Finna, — bræðra-
þjóðarinnar, sem öðlaðist sjálf-
stæði sitt um sama leyti og við,
eftir að hafa þolað ömurleg-
ustu áþján og nauðir undir
hinu rússneska keisaraveldi.,
Þrátt fyrir allar raunir, sem
mætt hafa Finnum, hefir ekk-
ert getað hugað sjálfstæðis- og
menningarþrá þeirra, og nú á
hinum siðustu árum, eflir að
þjóðin öðlaðist sjálfstæði sitt,
hefir lienni ekki aðeins tekist
að sýna, að hún átti rétt sinn
til sjálfstæðis, heldur hefir
hún skipað sér á bekk meðal
hinna merkustu menningar-
þjóða á öllum sviðum.
Finslca þjóðin er útvörður
norrænnar menningar í austri,
og menning hennar er öll önn-
ur en árásarþjóðarinnar, sem
nú leitast við að brjóta hann
undir vald sitt og harðstjórn.
Finnar hafa lifað í friði og
vinfengi við allar nágranna-
þjóðir sínar og ekkert það
unnið til saka, sem réttlætt get-
ur þau liermdarverk, sem nú
liefir verið gripið til, enda hef-
ir allur heimurinn andstygð á
slíku framferði.
En Finnar eru fátæk þjóð og
fámenn, og þótt þeim liafi tek-
ist að afkasta miklu uppbygg-
ingarstarfi í landinu, á þeim
skamma tíma, sem þeir hafa
sjálfstæðis notið, eru þeir að
engu leyti undir það húnir, að
verja land sitt gegn ágengni
jafnvoldugs rikis og Rússlands,
sem varið hefir óhemju fjár-
magni til hervæðingar um
mörg undanfarin ár. Hér er
einhver hinn ójafnasti leikur
háður, sem dæmi eru til, og fá-
tækt finsku þjóðarinnar veld-
ur því, að hörmungar alls al-
mennings verða enn tilfinnan-
legri en þyrfti að vera, ef alt
væri vel í haginn búið og fjár-
magn nægjanlegt fyrir hendi.
Gamalmenni, börn og kon-
ur hafa nú orðið að hrekjast
frá heimilum sínum, liafa ver-
ið sett á guð og gaddinn, í
þess orðtækis fylstu merkingu,
og þessu fólki getur ekkert
bjargað annað en skjót hjálp
og snör úrræði. Sjúkir og særð-
ir geta heldur ekki orðið þeirr-
ar aðbúðar aðnjótandi, sem
nauðsynleg er, miðað við
mannúð og siðgæði, nema því
aðeins að hjálp sé veitt, enda
hafa nú allar hinar mestu
menningarþjóðir hafið fjár-
söfnun í því skyni að greiða
úr vandræðum finsku þjóðar-
innar að þessu Ieyti.
íslensk áhrif?
i.
í Lundúnablaðinu Light
(Ljósið) 2. nóv. s. I., s. 665, má
lesa setningu þá er eg þýði
þannig: „Á þeirri öld mann-
legrar framsóknar (eða fram-
vindu) sem nú er hafin, mun
lieilagur andi birtast mannkyn-
inu í gervi vísindanna.“
Höfundur greinarinnar sem
þetta stendur í, dr. B. van
Tricht, segir að svo hafi farist
orð í viðræðu við sig, vísinda-
manni sem jafnframt sé vel
fróður um dulræn efni. Mér
virðist þetta einkar eftirtektar-
vert, af því að þarna er látin
i ljós sú skoðun, að aldaskifti
hafi átt sér stað, nýtt tímabil
mannkynssögunnar sé þegar
hafið, og að einkenni þessarar
nýju aldar verði það, að náð
verði fram lil vísinda þar sem
áður hefir einungis verið trú.
Eða, með öðrum orðum, þetta
sama sem eg hefi verið að halda
fram nú um allmörg ár, og
sýna fram á hvernig orðið geti.
Eg hefi lengi, bæði á íslensku
og öðrum málum, og þó eink-
um með því að rita við og við
i Light síðan 1925, verið að
reyna að hjálpa spiritistum, og
])á einnig náttúrufræðingunum,
með ])ví að sýna fram á að ekki
sé sigurs að vænta, nema spíri-
tisminn sé gerður að náttúru-
fræði. En það verður þegar
menn átta sig á því, að það sem
hefir verið kallað lífið liinu-
megin, líf í öðrum heimi og
andaheimi, er í raun réttri líf í
þessuin sama heiini sólna og
jarðstjarna, líf sem er alveg
eins likamlegt, náttúrlegt og
náttúrufræðilegt og lifið hér á
jörðu.
II.
Þessi tilraun mín til að gera
spíritista að náttúrufræðingum
og færa jafnframt út takmörk
nátlúrufræðinnar, liefir. ekki
haft mikinn framgang ennþá,
og er þó mikið undir því kom-
ið að hún takist. Því að vér hér
á jörðu — lásamt mjög mörg-
um miljónum öðrum sem likt
stendur á fyrir - erum á útjaðri
lífheims, þar sem ekki hefir
lekist að lifna enn, svo lif geti
heitið, lieldur mistekst sífelt til-
raunin til lífs. Og réttri frain-
sóknarátt verður ekki náð, um
sigursælt lif getur hér ekki orð-
ið að ræða, fyr en samband
bygt á þekkingu, visindalegt
samband, liefir tekist við full-
komnari lífstöðvar. Það er í
þessum einfalda sannleik sem
eiga rót sína allar hugmyndir
um að mannkyni þurfi að bjarga
og geti orðið bjargað, að liorfið
geti orðið af Helvegi, Lifstefna
komið í Helstefnu stað. Og gott
væri að mega líta á fyrgreind
orð hins ónefnda vísinda-
manns, sem fjrrirhoða þess að
menn fari nú að taka betur en
áður á greindinni gagnvart hin-
um hjargandi sannleika, sem
er svo nátengdur liinu sérstaka
ætlunarverki íslenskli þjóðar-
innar.
4. dec.
Helgi Pjeturss.
Theoddr Árnason
fiðluleikari og rithöíundur
fimtugur.
Frændþjóðir Finna — Norð-
urlandaþjóðirnar, liafa riðið á
vaðið og safnað hver hjá sér
álitlegum fjárupphæðum og
margskonar muinim, er mega
liinni ofsóttu þjóð að haldi
koma, og i dag ætlum við ís-
lendingar að feta i fótspor
þeirra, en þótt framlag okkar
verði að sjálfsögðu ekki eins
rikulegt, má ganga út frá því
sem gefnu, að gjafir okkar
verði jafn þakksamlega þegn-
ar, með þvi að þær eru gefn-
ar af lieilum liug og gera sitt
gagn svo langt sem það nær.
Á því leikur lítill vafi, að
hörmungarnar í Finnlandi cru
nú að hefjast, en ekki að enda,
og kostur mæðra og munaðar-
leysingja mun þrengjast enn
frá því, sein nú er. Þessu fólki
öllu verður að bjarga, og þar
getuni við einnig lagt lóð okk-
ar á metaskálarnar.
í dag sýnum við samúð okk-
ar hinni finsku frændþjóð
vorri, samáð, sem fær litlu um
þokað, en sannar þó að við ís-
lendingar teljumst til menn-
ingarþjóða, sem látum lilut
okkar ekki eftir liggja, þrátt
fyrir litla getu.
Síldveiði og sam-
komuhússbygging
á Þingeyri.
Frá Þingeyri er hlaðinu
skrifað, að árgæslca hafi verið
óvenjuleg, en það liapp liafi
einnig komið í hlut manna, að
síld hafi veiðst ]iar fyrir 7—
8 þúsund krónur, og liafi lienni
verið mokað upp úr sjónum
við landsteina í nóvembermán-
uði. H.f. Dofri liefir keypt síld-
ina og ýmist saltað hana eða
fryst til beitu.
Þorskafli liefir einnig verið
mikill, og gæftir sæmilegar.
Frá árinu 1920 hafa Þingeyr-
ingar verið að safna fé til þess
að koma sér upp samkomu-
liúsi, og er nú hús þetta full-
gert og verður vígt 20. þ. m.
Ilúsið er stórt og vandað og
með nútíðar sniði, og i þvi er
einhver ágætasti hljómleika-
salur þér á landi, að dómi Sig-
urðar Birkis söngkennara. Eru
Þingeyringar mjög ánægðir
með hús þetta, ekki síst af því,
að litil skuld hvílir á þvi. Enn
,er eftir að ganga frá húsinu að
utan, en fjársöfnun er haldið
áfram, og er þess vænst, að
ekki líði á löngu þar til verk-
inu er einnig lokið að þessu
leyti.
M. b. Jóni Guðmunds-
syni náð út.
Eins og Vísir skýrði frá í
gær var dráttarbátur hafnar-
innar hér, Magni, fenginn til
þess að fara suður að Gerð-
um, þar sem M.b. Jón Þor-
steinsson strandaði í fgrra-
kvöld.
Magni fór héðan í gærmorg-
un um kl. 514. Var fjara fyrri
liluta dags, svo að beðið var
flóðs og tókst Magna þá strax
— um kl. 4 í gær — að ná
bátnum út. Lagði liann síðan
strax af stað með hann til
Keflavíkur.
Visir átti tal við hafnar-
skrifstofuna hér síðdegis í gær
og liafði hún átt tal við síma-
stöðina í Gerðum um kl. 4%
í gær. Var talið þarna syðra,
að báturinn myndi lítið brot-
inn.
Bátverjar voru allan tímann
um borð í hátnum, því að þeir
voru ekki í neinni hættu, en
hefði hins vegar auðveldlega
getað komist 1 land, ef þeir
hefði viljað.
Verkfall
hárgreiðslukvenna:
Reykjavík, 7. des. 1939.
Herra ritstjóri.
Vegna uinmæla hr. lirrn.
Eggerts Claessen framkvæmda-
stjóra Vinnuveitendafélags ís-
lands um deilu hárgreiðslu-
kvenna, vil eg biðja yðnr fyrir
eftirfarandi greinargerð:
Á fundi í Sveinafélagi hár-
greiðslukvenna 20. nóv. s. 1.,
var samþykt að veita stjórn fé-
lagsins umhoð til samninga og
var stjórninni jafnframt lieim-
ilað að fela Alþýðusambandi
fslands fult umboð til samn-
inga. Þessa heimild notaði
stjórn Sveinafélagsins 24. s. m.
og fól Alþýðusambandi íslands
limhoðið.
Samdægurs átti eg sem fram-
kvæmdastjóri Alþýðusam-
bandsins símtal við frú Kr.
Kragh, sem mun vera formað-
ur Meistarafélags hárgreiðslu-
kvenna, og óskaði eftir viðtali
við frúna, svo samningar gætu
hafist.
27. nóv. kom frú Kr. Kragli
á skrifstofu Alþýðusambands-
ins og ræddi við mig um vænt-
anlega samninga á grundvelli
uppkasts sem eg lagði fram og
afhenti frúnni til athugunar.
Jafnframt óskaði eg eftir að fé-
lag hennar kæmi fram með til-
lögur um kauphæð sem ekki
var tilfært í frumvarpinu svo
og aðrar þær athugasemdir sem
eigendur hárgreiðslustofa
kynnu að hafa fram að færa.
Lofaði frúin að skila þessum
tillögum, eins og hún sjálf tók
fram, ef mögulegt væri fimtu-
daginn 30. nóv., en ef það ynn-
ist ekki tími til þess svo fljótt,
þá i síðasta lagi laugardaginn 2.
des. árdegis.
Hvorugt þetta loforð efndi
frúin og hefir til þessa ekkert
látið frá sér heyra.
Hinsvegar er það rétt að
Eggert Claessen talaði við mig
í síma 30. nóvember og tjáði
mér að hann hefði fengið til-
mæli um að taka Meistarafélag
hárgreiðslukvenna inn í Vinnu-
vei ten dafélagið. Við þetta hafði
eg auðvitað ekkert að atliuga.
Þá tjáði hann mér og að til
þess að þetta væri hægt þyrfti
nokkurn tíma, þar sem Meist-
arafélagið þyrfti m. a. að breyta
lögum sínum. Svaraði eg því
einu að eg mundi láta stjórn
Sveinafélagsins vita um þetla.
Þar sem engin svör komu frá
Meistarafélaginu hvorki 30.
nóv. eða 2. des., sá Sveinafélag
hárgreiðslukvenna sér ekki
annað fært en að kalla saman
fund síðdegis 2. des. Á þeim
fundi var samþykt að láta fara
fram atkvæðagreiðslu um
vinnutöðvun samkv. lögum um
stéttarfélög og vinnudeilur. At-
kvæðagreiðslan hófst þegar að
fundinum loknum, laugardag-
inn 2. des. kl. 2214 og stóð ó-
slitið iil 3. des. kl. 23. Á kjör-
skrá voru 28, þar af greiddu 25
atkvæði og sögðu 23 Já og 2
Nei.
Hinn 4. des. var öllum þeim
sem hlut eiga að máli tilkynt
vinnustöðvun frá og með mánu-
degi 11. þ. m. kl. 18 ef samning-
ar ekki tækjust fyrir þann
tíma. Að sú leið var farin að
senda öllum meðlimum Meist-
arafélagsins þessa tilkynningu
kom einungis til af því að eg
hafði ástæðu til að ætla að það
væri vafasamt hvenær hver ein-
stök fengi tilkynninguna ef hún
færi að eins til formanns Meist-
arafélagsins. Hitt að félaginu
hafi ekki verið tilkynt vinnu-
stöðvunin fæ eg ekki skilið,
þegar öllum meðlimum þess er
send sérstök tilkjmning þar um.
Eins og framanritað ber með
sér þá er það rangt að Félag
Frh. á 4. síðu.
í dag, 10. desember, er
Theodór Árnason fiðluleikari
og söngstjóri á Akranesi fimt-
ugur. Mér er það sérstakt gleði-
efni, að nota tækifærið til að
rifja upp gamla viðkynningu
okkar og færa honum innileg-
ustu hamingjuóskir mínar á
þessum minnisstæðu vegamót-
um lífsins! Eigum við þar háð-
ir all margs að minnast, enda
erum við „gamalkunnugir“,
eins og sagt er. — Eg liefi þekt
Theodór síðan hann var smá-
drengur og gekk í skóla hjá
mér á Seyðisfirði.
Theódór Árnason var snemrna
gáfaður dreugur og fjölhæfur,
en einnig það, sem mest er um
vert: góður drengur. Hjálpfús
og greiðvikinn og öllum velvilj-
aður. — Hann var snemma
sqnghneigður eins og faðir hans
og eignaðist brátt fiðlu. Var
hann einn í hóp fjögurra
drengja, sem eg æfði saman í
fiðlukvartett á Seyðisfirði 1904
—06, og mun það liafa verið
hin fyrsta „íslenska liljómsveit“
hér á landi, að því er segir i
„Heimi“. Voru piltarnir allir
skóladrengir mínir um þær
mundir (auk Theodórs: Þorst.
Gíslason símstjóri á Seyðisf.,
Gísli sál. Lárusson símritari og
Friðþjófur sál. Steinholt versl-
unarerindreki).
Mjög snemma bar einnig á
ritleikni Theodóx-s, enda var
liann x-itfær í besta lagi, bæði
með hönd og huga. Hann var
lista-skrifari og drátthagur vel
og mjög lineigður til ritstarfa.
Hann varð kornungur útsölu-
maður Unga íslands og reynd-
ist þar mjög áhugasamur og af-
burða duglegur. Byrjaði hann
snemma að rita i blaðið, og
munu það hafa verið fyrstu
spor hans seixi í-ithöfundar. En
á þeixxi vetlvangi hefir hann af-
kastað all miklu starfi í tóm-
stundum sínunx og hjáverkum,
þýtt margt góðra hóka og vin-
sælla, og mun þetta vera hið
helsta af því tagi:
Æska Mozarts, að ínestu
frumsamið,
Hlýir straumar, eftir Olferl
Ricard,
Níu nxyndir úr lífi Meistai’-
ans, eftir sama,
Grimms æfintýri I.—V.,
Hallarklukkan, eftir E. von.
Maltzau,
Pétur litli eftir Tli. Markman,
Sjómannasögur, eftir tíu er-
lenda höfunda,
Lífsferill Lausnai'ans, eftir
Gharles Dickens,
Kynjasögur frá ýmsum lönd-
unx — í prentun — o. fl.
Auk þess hefir Theodór skrif-
að mesla fjölda hlaðagi-eina i
ýms hlöð, m. a. Unga ísland,
Ljósberann, Visi, Fálkann (um
tónsnillinga lífs og liðna) og
enn víðar. —-
Hljómlistarstarf Theodórs
Árnasonar er all-kunnugt. Mun
hann fyrst liafa stjórnað lítilh
hljómsveit vestan liafs, á kvik-
myndahúsi í Winnipeg, um eins
árs skeið, en síðan að loknu
hljómlistarnámi í Kaupmanna-
höfn sellist hann að hér lieinia.
Mun liann þá hafa átt við liinn
sama skorna skamt að bxia sem
aðrir íslenskir tónlistarmenn á
fyrstu tugum þessarar aldar.
Voi'u liljómleikar á kaffihúsum
einasta atvinna þeirra framan
af. Spilaði Theodór um hríð .á
Hótel ísland með Mai’kúsi heitn-
um Kx’istjánssyni, og síðar xneð
Emil Thoi’oddsen við gamla Út-
varpið. —
Síðustu 8 árin hefir Tlieodói’
Theodór Ámason.
af höndunx int mikið starf og
merkilegt, er sennilega hefir
enn eigi verið nxetið og þakk-
að sem skyldi. Mun því farið
sem flestum nýmælum hér á
landi, að furðu langt líði, áður
en virt sé að verðleikum. Frá
þessu starfi sínu hefir Theodór
sjálfur skýrt í skemtilegri
blaðagx-ein í Vísi í fyn-avetur,
og segir lxann þar m. a. á þessa
leið:
„—-------En nú hefi eg í'eist
mér kot í ríki hinnar göfugu
listar, og hefi eg verið að fást
við „nýrækt“. Reitirnir nxínir
eru ekki stórir né áhei’andi, því
að þeir eru sjahlnast „á al-
mannaleið“. En það liefir vei’-
ið ákaflega skemtilegt að
„bi’jóta jai'ðveginn“ og sjá ár-
angur af stai’fi, sem stundum
hefir verið erfitt.-------•“
Þetta stax’f Tlxeodói’s Árna-
sonar að útbreiðslu og eflingu
„söngs í sveitum og afskektunx
kauptúnum“ e’r allmerkilegt og
vel þess vert, að því sé fylsti
gaunxur gefinn. Er þetta óefað
nýr þáttur í menningarlífi
sveitanna og ein hinna traustu
tauga, er tengir æskuna a. m.
k. árinu lengur en ella við
„feðranna fold“, þótt það taki
tíma, að jafnvel sjálfir hænd-
urnir skilji þetta til fulls.
Á þessum 8 árum liefir þetta
starf The'odórs í raun og veru
náð til „alli-a Iandsfjóiðunga“.
Árin 1932—34 stai’faði hann í
Fljótsdal eysti'a, stjómaði,
þar söngflokknum „Bænda-
kór Fljótsdæla“ og einnig
hlönduðum kór og var á
veturna söngkennari við Hús-
mæðraskólann á Hallormsstað,
auk þess, sem hann kendi þar
einnig orgelspil. — Á Ölafsfirði
starfaði liann fjögur tímahil, á
árununx 1934—37. Stjórnaði
hann þar tveimur söngkórum
allstórum, blönduðunx kór, senx
stofnaður var fyrsta haustið
með um 30 manns, og karla-
kórnum „Kátir pillar“, sem
stofnaður var skönxmu síðar.
Fóru söngkói’ar þessir víða um
nærsveitir Ólafsfjai’ðar og gálu
sér góðan orðstír. — Næst starf-
aði Theodór um hx’íð á Flateyi'i
i Önundarfirði, og í fyiTavetur
á Akranesi. Stjórnaði liann þar
karlakórnum „Svanir“ og auk
þess hlönduðum kór. —
Um þessa „nýrækt“ Tlieodórs
mætti margt segja. En eg læt
mér uægja að tilfæra nokkur
orð úr ummælum þess manns,
sem einna kunnugastur er þess-
um málunx, en það er Bjarni
héraðslækixir Guðmundsson, er
verið hefir einn lielsti áhuga-
maðurinix i þessu starfi Theo-
dórs á þremur áðurixefndum
stöðum, enda hafa þeir fylgst
að. Yar Tlxeodór sumargestur
Frh. á 3. síðu.