Vísir - 07.03.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Miðvikudqginn 7, marz 1945,
VlSIR
DAGBLAÐ
Ctgef andi:
BLAÐÁÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Áfgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (firtim línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Fétagsprentsmiðjan h/f.
Stjórnaiskiáin.
JJtjórnskipunarlög |iau, sém nú eru í gildi, eru
að ýmsn leyti úrelt, en að öðru ófullnægj-
andi. Bera þau aíían keim af þeim kennisetn-
ingum, sem borgaralegu flokkarnir frörisku
héldu í heiðri eftir byltinguna fyrstu, þar sem
einstaklingsfrelsi og öryggi er sett öllu ol'ar.
Að þessu leyti ber að halda stjórnskipunar-
lögunum óbreyttum, en þar þarf jafnframt
að setja ýms ákvæði, er tryggja öryggið
érin’ írekar en gert er, með því að segja má
að það liafi verið tilfiimaniega litið, hafi eitt-
hvað út af borið í lífi einstaklinganna. Hugs-
unarháttur almennings er annar nú, en hann
var fyrir eitt hundrað og fimmtíu árum, mann-
úðiii meiri í viðskiptum þegnanha, og skiln-
ingurinn á lilutverki þeirra og skipulagðra
stofnana í ýmsum atriðum annar og meiri.
Þegar fjölmenn ráðgefandi nefnd setzt á
3'ökstóla, svo sem til er ætlast, mættu nefnd-
armenn hafa það í huga, að íslenzka þjöðin
hefir ávallt búið við ófullkomin stjórnskip-
unarlög, sem hún sctti sér ekki sjálf, en sem
henni voru veitt af náð. Stjórnarskráin var
upphaflega konungsgjöf, og breytingar þær,
sem á henni hafa verið gerðar, Jiafa verið
hætur á göirilu fati, en» engin heildarendur-
skoðun á bilunum né göllum. Æskilegt er að
stjórnskipunarlög séu þannig samin í upphafi,
að á jieim Jmrfi sem minnstar breytingar að
gjöra, og segja má að öryggið byggist fyrst
og fremst á því, að slíkum lögum verði ekki
Jjrej'tt frá degi til dags í öllum grundvallar-
atriðum, þótt breyta megi einstökum ákvæð-
um stjórnarskrárinnar með einföldum lögum,
ef Jiurfa þykir. Hafi breyting verið gerð á
stjórnarskránni til þessa, þurfti hún að ná
samþykki tveggja þinga, enda hefði ^þingrof
farið fram. Þetta er eðlilegt og sjálfsagt. Ann-
ars er tryggingin engin þegnunum til handa.
Stjórnskipunarlögin þarf að scmja að nýju
og i heild, en til Jæss að það megi vél fara,
ætti ekki aðeins að byggja á gömlum grunni,
heldur og væntanlegum stjórnskipunarlögum
annarra þjóða,. sem setja sér slík lög, er þær
hafa komizt úr hreinsunareídi styrjaldarinn-
ar. Má gera ráð ir að ýmsar Jjjóðír Jjreyti
yerulega grundvallarlögum sínum, en ekki
verður séð fyrirfram hvað okkur lienfar J)éZf.
Það skal vel vanda, sem lengi á að standa,
og hvort við búum við úrclt stjórnsldpunar-
lög árinu lengur eða skcnnir, hefir eltki úr-
slitaþýðingu. Ilitt væri miklu lalcara, ef rtý
stjórnskipnnarlög þyrftl að setja, svo að segja
strax að endurskoðun fram farinni og endan-
legri samj)ylíkt nýrrar stjórnarskrár. Málið
þarf. að ræða frá öllum liliðum, ekki aðcins
innan nefndar Jieirrar, sem um málið fjallar,
heldur fyrst og fremst i blöðum og á manna-
mótum, þannig að almcnningsálitið fái að
njóta sín, eða verði teldð til atlnigunar. Vafa-
laust verður deilt um ýms álcvæði stjórnar-
skrárinnar, eins og gengur, og vafalaust um
þau ákvæðin, sem eiga að tryggja þann grund-
völl, sem J)jóðskipulagið verður byggt á. Þjóð-
arviljinn þarf að koma sem ljósast fram í J)ví
efni, áður en Alþingi samþykkir þar gerbreyt-
ingar, sem þjóðin getur ekki breytt í einstök-
um atriðum, þótt til kosninga lcomi, nema
j)ví aðeins, að nýr J)ingmeirililuti nái kjöri.
etja, er valdið liafa stórkost-
legrim óþaegiudum, sem enn
mun ekki séð fyrir endann á.
Annað sem veldur hinuin
rnestu erfiðleikum um útveg-
uri þessarar vöru frá Yestur-
lieimi, er Jiið mjög takmark-
aða skipsrúm, seni ráð er á,
en enda ákveðið löngu fyrir
fram. Þá er flutningur á kar-
töfluin svo langa leið og sem
tekur því langan tíma, mikl-
urti vandkvæðum bundinn.
Hætta á skemmdurti á Jaeirri
vöru er mjög mikil.
Þrátt fyrir þctta allt, er
talið rétt og sjálfsagtaðkaupa
kartöflur frá Ameriku jafn-
skjótt og þær fást, svo fram-
aríega sem skiprúm fengist
riægilega fljótt. Þelta er vit-
anlega neyðarúrræði, sem
verðrir þó að taka ef kostur
er. hvað sem verði og öðruiri
liður.
Kaitöfluvandiæðin 09 útvegun
kaitaflna eilendis.
Jón fvarsson framkvæmda-
stjóri Grænmetisverzlunar
rikisins kallaði tíðindamenn
blaða á sinn fund nýlega og
tjáði þeim ýmislegt varðandi
kartöfluinnflutning til lands-
ins og horfur um útvegun
þessarar nauðsynjavöru til
landsins yfirleitt.
Jón kvað mjög niikJum
erfiðleikum bundið að kom-
ast eftir á hverju ári hvað
kartöfluframleiðsla larids-
manna væri inildl í raUii og
veru.Allar skýrslur, sem unnt
væri að reiða sig á i þéim
efnuni, kæinn seint og illa og
yrði Jíví meira að fara eftir á-
gizkuHum uin J)au mál en
raunverulegri vitucskjti
liverju sinni. Til dæmis hefðu
5 líaupstaðir og 62 hreppar
eJvlvi enn slcilað skýrslum uírt
kartöflufranileiðslu sína fyr-
ir síðasta ár.
Jón kvað innlendii fram-
Ieiðsluna liafa verið áætlaða
svo mikla eftir beztu heim-
ilduni i liaust að óliætt væri
að gera ráð fyrir að liún
mýridi endast fram í april-
riiánuð. Eií ýmsar ástæður
valdá að Jiessi áætlun liefir
ekki staðizt. Kartöfhir hafa
rejmzt mun ódrýgri en efni
stóðu til meðal aiinafs vegija
frosta er hafa Verið óvénju
hörð og langvinn og kartöfíur
i geýmslu hafa skeirimzt af
þeim orsöJcum, Emifremur
liafa f lu tningaörðugleikár
sem áttu 111. a. rót sina að
rekja lil ótíðarinnar orsakað
að eklci liefir verið uiint að I
Jvoma kartöflurn utan af lándi•!
til Reykjavíkur og má alveg
l)úast við að eklvi liafi tekizt
að verja þær skemfndum við
þau geymsluskilyrði, sem J)ar
er viðast um að fáeðá, En
þrátt fyrir þótt vel takist um
innflutninginn, jáfnvel hetur
en nú horfir má gera ráð
fyrir að hér verði um ein-
hvern kartöfluskort að ræða
um tíma af þeím orsökuhi
sem að framan getiir.
Þegar sýní Jiótti að innan-
lands framleiðslan mundi
ekki nægja lengur en liér er
ísagt, var straxJ.snemnia í dés."
’.fyrra árs, leitað eftir kaúpum
á kartöflum frá Brétlandi. og
þeiiii málaleifuriuiii liáldið á-
fram. En skömmu effir ára-
mótin kom neitandi svar.
Var þá þegar send beiðni uni
útvegun á kartöflum frá ir-
landi og Norður-Amcriku. en
hmdhúnaðarráðuneytimi jáfn
framt skrifað um hversu á-
statt væri uin kárlöfiubirgðir
i landinu og nauðsyn Jiess að
ivau]ia Jiær frá útlöndum hið
fvrsta, og, talið vænlegast til
árangurs, að ráðuneytið heitti
sér fyrir þvi, t. d. með milljw
göngu sendiráðsins i London,
að liéimiluð yrði saia á kar-
löflumi frá Bretlandi Jiingað
til Jánds svð fljótt sem verða
mætti. Hefir ráðunevíið og
sendiráðið unnið að Jiessum
málum siðan. Vonir munu nú
standa tíi þess að Jiessi malá-
léifun Beris einhvern árangur.
Vestan liafs hefir verið og
er stöðugl unnið að útvegun
útflutningsleyfa og kaupum
á kartöflum, en málið er ekki
auðvelt viðfangs og ber margt
til/Er Jiar fyrst að gela Jiess,
:sem nokkuð er áður kunnugf,
að veðráttufar um austur-
hluta Norður-Ameríku liefir
verið óliagstæðara en venju-
lega, snjóalög mjög mikif og
tafir stórkostlegar á’ flutning-
um eftir járnhrautum og öðr-
um vegum. Hefir þar verið
við mjög mikl'a erfiðleika að
Loftur GaSinnadssoii
vmsmr að kvikmyiid-
um úimm í Amoríkii.
Loftur Guðmundsson, ljós-
myndari, sem nú dvelur vest-
ur í Ameríku, skrifaði Slef-
áni Einarssyni ritstjóra
Heimskringlu bréf skömmu
eftir rtýáríð, þar sem hann
skýrir frá ferðum sínum,
störfum og fyrirætlunum í
Ameríku.
í hréfi þessu ségir hann
rtl. a.:
Eg hefi verið að ferðast í
Bandarikjunum frá þvi i
ágúst s. í., til J)éss að kynna
mér það hezta og nýjasta í
IjósmNTidatækni, og licfi til
þessa ferðalags notið aðstoð’-
ar hins heimsfræga firma
Rástman Kodák Compáný.
Ilefi eg verið i New York,
Washington, Ballimore, Ro-
chester ,N.Y., hjá, eða í aðal-
bækistöð Kodaks, og nú sið-
ast í Los Angeles og Hólly-
vvood, þar sem iriér hefir
hlotiiazt að sjá og kyiiliast
fijms-féláginú Metro-Gold-
\yyn-Mayer. — Ilefir mér og
konu minni vevið lekið tvcim
höndum hvar áénl við höfuni
komið, ög notið hiniiai’
iriestu og heztu géstrisni,
gersamlegá överðskuldað.
Þegar eg fór að heiman,
hafði eg meðferðis fvær
kvikmyndir, aðra' af hátiða-
höldunúm á ÞingvöHum 17.
og 18. júni, tók ég.'þá kvik-
hiynd í litum. — Þegar eg sá
að þessi kvikmynd var sæmi-
lega góð afréð eg að selja i
hana texta og sýna hana hér
islendíngu'm. — Iiefir hún
verið sýnd víða, hæði í Was-
hingtön, New York og Los
Angeles — og hefi eg lofað
J)eim, hr; consul ÁrUa Helga-
syni og sendiherra Thor
Thors, að lána hana til ykk-
ar í Winni])eg svo liún geti
orðið sýnd á J’jóðræknisdeg-
inum 2. fehr.
Hin kvikmyndin er af
Reykjavik, og sýniv hún
hvérnjg öll Revkjavík hygg-
isí upp hátt og lágt og allar
framkvænidir (verklegar),
gönilu kofarnir sjást — og
nýhyggingar til sama*d)urð-
ar o. m. fl. Þessi kvikmynd
er tekin fyrir hæ.jarráð
Reykjavíkur, og áfti að vera
fvi'sta tón- og jtaifilman sem
húin liaf'i verið til á íslandi.
En j)ví miður tókst svo illa
til, að þessi kvikmynd fór i
sjóijin með Goðafossi, og
verð eg því að fara aftui’ til
New York til þess að full-
gera aðra kvikmynd.
Ein lítil Mér var sagt sögukorn hér á dögun-
saga. ~ inn Og geri ráð fyrir því, að íiiargir
hafi gahtan af að heyra hana, því að
hún sannar svo vei, að margt er skrílið í Mar-
nioníu. Sagan' er mn mann útan af landi, iðnað-
ármánn, seni verið hefir búseltur hér i bænuni
um langa hríð.
Sagan hefst fyrir mörguni árum. Ungur mað-
urj sem hjrr úti á landi, hefir hug á því að ger-
ast iðnaðarmaður og hefur náni sitt. Segir ekki
af þvi, fyrr en hann er orðinn ineistari í iðn
sirihi. Hann vinnur árurii sainan að hénni, get-
ur sér gott orð, enda vandvirkuur og duglegur.
Svo flytzt hann stiður til Heykjavikur, aðal-
framfarabæjarins á landinu. Maðurinn hefir um
sinn snúið sér að annarri vinnu, en hefir sáriit
hug á þvi að geta stundað byggingar, ef lil
konii að hann þurfi að hyggja fyrir sjálfan sig.
Hánn leitar til yfirvaldanna um viðurkennirigú
á meistararéttindum þeim, sem hann hefir feng-
ið úti á landi. ES hann fær rieitun.
*
„Lærðn Neilunin byggist á þvi, 'að meistarinn
betur.“ hefir ekki sveinsbréf. Ln örlögin hai'a
í’áðið því, að éinn áf þitfuin þeiin,
sem hann tók til náfris' endur fyrir löngu er orð-
inn meistari og það hérna suður í Reykjavík.
Hvað verður nú þessi iðnaðarmaður áð gerá,
til þess að hann geti feiigið meisiararéttindin,
sem hann hefir háft áruni og áratugum samari
úti á Iandi, í gildi tekin hér i hænum'? Hann
verður að byrja að læra aftur — og þá Iiklega
helzt hjá einhverjúm fýri’i neinenda sinna —
og taka sveinspróf tindir handleiðslu þessa fyh'r-
verandi neinanda síris. Þá fyrsf getúr hann tal-
izt maður með mönnum hér fýrir sunnan, að
hann hafi fengið að læra upp á nýtt hjá neni-
anda sintim.
Sagan er ekki iengri, en inér finnst, og eg'
geri ráð fyrir því, áð’ márgir milrii þar á sama
niáíi, að hún setti helzt heima i dálkuin, sem
kalíaðir eru „ólrúlegt én satt".
lir'éf ii'á S'vo kemúr hér bréfkorn frá
BákkrvSróðúi*. ’.ha’ftnti, sem kaílar sig „eirin
Bakkahræða.” Hann býf vi'ð
TjiörriÍHÍ! og kva ta'r ifndan þvi. hvernig um-
ho:‘fs er imvffram' bökkum hennar. ttaflri segir
m. a.:
„Eg hefi ekki tal'ið mánuðina, sem liðnir eru
frá því, að byrjað' var að afca grjóti í báða hakka
vegarins, sem íiggur yfir Tjörnrna eða breikka
Tjarnargötuna á þeim kafla, þar sem hún ligg-
ur meðfram Tjörninni, en eg held samí, að
niéi’ sé óhætt að fu'Uyrða, að sjaldan éða aldrei
h-afi anriar eins vinnuhra'ði, eða hitt þó heklur,
veríð sýndur við nokkurt verk í Reykjavík. Ekki
hefir verið hreyft við moldarhaugunum austan
íii við Tjörpina og grjóthrúgnnar við veginn
iniili stóru og litl-u fjarnarinnar liggja kyrrar á
siiiuni slað. Náttúran liefir þó kunnað þéssu vel,
því að moldarhúgiirnar er grasi — eða illgréxi
— grónar á sumrin og bver veit neina þarna hafi
átfi að gefa gi’asvöll."
Það er lrætt vi'ð því að þeir sé fleiri, sem cru
jafn fávisir og Bakkahróðirinn crm þetta et'ni, en
vonáiidi keilist skriður á þefta hráðiega.
*
Smjörrð. Þá hefir nú verið ákveði'ð að
skanunta smjörið og lækka- verðið
jafnframt. Mönnum finnst að visu ska'nnntur-
inn nokkuð lítili, en við þvi er ekkert að geria.
Meira var ekki til skiptanna að þessu sinni og
það var farið með það á þann hátt, að sem flest-
um kæmi að notmn. En þótt verðið sé Iágt þá
iliiin það ekki nægja til að hindra það, að is-
lenzkt sinjör verði selt rándýrt á svarta mark-
aðhluin. Hinn litli skammtur, sem hverjum er
ætlaðnr, rtiun sjá til þess, að „surtur” liði ekki
úndir lolt, þótt' þessi breyting hafi verið gerð.
*
Sigaretturnar. Eg hefi fengið bréf út af hug-
léiðingmn minum um daginn uni
minni skóframleiðslu vestan hafs. Bréfið fjallar
um sigarettuleysi. „Reykingamaður” segir:
„Nú er sigaretfuskortur í Bandaríkjunum og
mér er sagt, að hann kunni ef til til vill ’að
koma niður á okkur með tímanum. Eg og afrir
rcykingamenn viljum að tekiii verði upp.sigar-
eituskömmtun, ef þröiigt verður i búi. Vígörðið
er: Hver maður sinn skamint.”
,'á, það er satt, að það' eT sigaíettuskort’ur í
Bandarikjunum og hann mikill að sögn blaða
þar. i blaði, sem eg sá nýlega, var mynd af
stúlkum, sem eru farnar að reykja pípu, vegna
þess að þær gátu ekki náð í „líkkistunagla". Og
i New York er ösin svo inikil við tóbaksbúðir,
að biðraðir ná umhverfis hálfar húsasainstæður.