Vísir - 17.09.1945, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Mánudaginn 17. september 1945
VlSIB
DAG6LAÐ
Utgefandi:
BLAÐAUTGÁFAN VÍSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrífstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Einkennileg stjómar-
samvinna.
fjamkoniulag stjórnarflokkanna virðist vera
furðulega erfitt um þessar mundir. Hörð-
ust er þó viðureignin milli kommúnista og
Alþýðuflokksins, og svo virðist sem þar kasti
þeir einir grjóti, er í glerhúsi búa. Viðureign
þeirra er með fádæmnm óvönduð, liæði að
orðavali og efni. Ráðherrum flokkanna er
kennt um í háðum hlöðunum, að þeir standi
á bak við deilúrnar og Jilási að glóðunum.
Sýnist ]>á sem samvinnan í innsta hringnum
—- ríkisstjórninni sjálfri — hljóti að vera
önnur en ó kristilegu kærleiksheimili. Gera
verður þójráð fyrir, að stjórnarsamvinmumi
verði ekki slitið af þessum sökum, enda verð-
ur oft ekki aftur snúið, er komið er út í
kviksyndi.
Jafnhliða þessu halda kommúnjstar uppi
Iátlausum árósum á Sjálfstæðisflokkinn, en
])ó einkum meirihluta hæjarstjórnar Reykja-
vikur. 1 Iivéi*]u einasta blaði, sem út er gef-
ið' af Þjóðviljanum, er haldið uppi látlaus-
um áróðri gegn ráðamönnum bæjarins og
þörfum fyrirtækjum, sem til hefur verið
stofnað innan bæjarfélagsins, hvað þá ef fyr-
irtækin kynnu nú að vera misjafnlega þörf.
Kommúnistar munu vafalaust halda því fram,
að samvinnan við Sjálfstæðisflokkinn nái að-
•eins til ríkisstjórnarinnar, en baráttunni sé
haldið áfram um hæjarmálefnin, og fer það
að vonum, með því að bæjarstjórnarkosning-
ar standa nú fyrir dyrum. Hinsvegar virðast
talsmenn Sjálfstæðisflokksins hlífast mjög
við, er kommúnistar eiga í ldut, og undrar
það margan góðan flokksmann.
Deilur stjórnarflokkanna hafa verið /íáðar
með því ofurkappi og missögnum sitt á hvað,
að ráðherrar, sem slaðið hafa utan við deil-
nrnar, liafa séð sig knúða til að gefa út opin-
berar yfírlýsingar varðandi málflutninginn,
til ])ess að leiða almenning í allan sannleika,
bæði varðandi menn og málefni, með því að
deiluaðilar vilja leggja yfirlýsingarnar út á
þann eina veg, sem þcim hentar, cnda yfir-
lýsingarnar ekki tæmandi.
Atvikin hafa hagað því svo, að aðallega
hefur verið deilt á ]>á menn, sem falin hafa
verið trúnaðarstörf fyrir ríkið og fjalla um
viðkvæmustu utanríkismál. Er þetta mjog
óheppilegt og ógeðslegt athæfi að almanna-
dómi, enda beinlínis íagað tií að skaða þjóð-
arheildina og hagsmuni hennar á erlendum
vettvangi. I sjálfu sér harmar enginn, að
flokkar heyi harðar deilur, en öll eru tak-
mörk sett, — einkum er ábyrgir stjórnar-
flokkar ciga í hlut.
En á mcðan stuðningsflokkar rikisstjórn-
arinnar heyja þessi hjaðningavig, cr verðlag
stórlega hækkað á innlendum afurðum,
jiannig að útlit er fyrir að vísitalan hljóti að
Jiækka mjög vcrulega, og nálgist þrjú hundr-
uð stig, cða geti jafnvel farið þar nokkuð
yfir. Er þá svo komið, að vcrði ekki gripið
til róttækra ráðstafana, hlýtur af því að leiða
stöðvun í ýmsum atvinnugreinum. Ekki er
imnt að halda helztu neyzluvörum almenn-
ings til lengdar utan við grundvöll vísiföl-
unnar, þótt það hafi verið gert um stund,
en vafasamt virðist að stjórnarflokkarnir
gcli borið gæfu til að leysa þessi mál vegna
jnnbyrðis sundurlyndis.
20 ára starfsafmæli Lofts
liósmyndara.
Loftur Guðmundsson Ijós-
myndari á 20 ára sfarfsaf-
mæli um þessar muridir pg
hefir hann nú opnað ljós^
myndastofu sína að nýju, en
hún hefir um alllangt skeið
verið lokuð vegna breytinga.
„Eg byrjaði að ljósmynda
1925“, sagði Loftur við tíð-
indamann Visir í morgun.
„Þegar eg byrjaði fyrst hafði
eg aðeins cina ljósperu;
seinna bætti eg tvéimur við
og hafði strax ])á svo mikið
að gera, að eg varð að. Iiafa
sjö manns í vinnu. Aðrir
ljósmyndarar hér í bænum
höfðu um þær mundir 2—3
manns í vinnu. Fólk tók cflir
myndum sem eg slillti út og
veitti því um leið athygli að
svi])ir fólksins á myndunum
voru frjálsmannlegir og
hlæjandi — og fólkið
strevmdi lil mín.“
„HVar hafið þér lært?“
„Eg naut nokkurrar til-
sagnar hjá kgl. Ijósmyndar-
anum Elfelt i Kaupmanna-
Iiöfn og hjá Kodak. Síðan afl-
aði eg mér véla og áluflda,
auðvitað upp á „krit“, og
fékk svo lánaða stófuna uppi
á lofti á Nýja híó, þar sem
eg hefi ávallt dvalið síðan.
Hafa þeir Guðmundur Jens-
son og_ Bjarni Jónsson bíó-
eigendur orðið að þola mig
i návist sinni síðan, enda þótt
þeir hafi sannarlega haft not
þeirra herhergja, sem eg hefi
fengið, og nú hafa þeir lofað
mér húsrými i nýju bygg-
ingunni. En það eru margir
aðrir góðir menn, scm hafa
reynzt niér vel, og það er því
ekki að furða þó eg sé oft í
goðu skapi.“
„Þér hafið lika siglt siðan
til að kyriria yður I jósmynda-
tækni ?“
„Já, árið 1937 var eg hoð-
inn til Kehlet’s, viðurkends
barnaljósmyndara i Kaup-
mannaliöfn og í fyrra dreif
eg mig til Bandaríkjaiina á
vegum Easlman-Kodak’s, en
það ljósmyndafirma sýndi
mér alll miili hiinins og jarð-
ar, er lýtur að Ijósmynda-
tækni, bæði í Rochester, New
York, Washington, Los Ang-.
eles og Hollytwood. Eg lærði
þar margt nýstárlegt en mér
skilst á fólki, að það ætlist
til ýmislegs af mér, sem eg
treysti mér ekki til, eins og
1. ci. að þegar eg tek mynd af
ófríðum kvenmanni ætlast
hún máske til að komi út
bráðmyndariegur karhnaður.
Nei, svo gáfað er mitt gráa
höfuð ekki. Og spyrjið mig
svo * ekki meira, því að nú
þarf eg að „plata“ einn ná-
unga niðri á ljósmvndastof-
unni.“
Tekjj uskattiir
lækkar í
Á§tralíu.
Samkvæmt því er segir í
fréttum frá Ástralíu, hefir
tekjuskattur þar í landi þeg-
ar verið lækkaður nokkuð
frá er áður var.
Fjárhagsúæthmin fyrir
næsta fjárhagstiniabil gerir
ráð fyrir að tekjuskatturinn
lækki um átlundahluta frá
því er áður var eða um 12Vá
af hundraSj.
Framh. af 3. síðu.
Hemon, þýtt hefir Karl ís-
feld ritstjóri, íslendingasög-
ur (Egils saga) búin til prent-
unar af Guðna Jónssyni mag.
art. og ennfremur Homers-
kviðurnar í þýðingu Svein-
bjarnar Egilssonar, en þær
hefir búið undir prentun
Kristinn Ármannsson yfir-
kennari og dr. Jón Gíslason.
Tjtog So i.iotjsji.i IIOSSUUJ31S
Þessari útgáfu munu fvlgja
bæði kort og myndir. — Þá
áframhald af sögu íslandinga
og Bréf og ritgerðir Stephans
G. Stephanssonar, en nokk-
urt hlé hefir orðið á þeirri
útgáfu vegna þess að ekki
þótli ráðlegt að flytja hand-
iitin lieim frá Ameríku
styrjaldarárin.
Síðast en ekki sízt er svo
ákveðið að gcfa út ritsafn
Jóns , heitins Sigurðssonav
forseta. Verður ])etta vönduð
lieildarútgáfa af öllurn rit-
smíðum hans, þar með talin
bréf, allar ræður hans og rit-
gerðir með rauðsynlegum
skýririgum. Hefir útgáfu-
stjórnin farið fram á að veitt-
ur verði sérstakur styrkur til
þesrarar úgáfu á næstu fjár-
lögum. Vilhjálmur Þ. Gísla-
son hefir gert áætlun um
hversu ritsafn þetta murii
verða stórt. Gerir hann ráð
fyrir að það verði alls tólf
bindi, 30 arka, í stóru broti.
Útgáfan lióf starfsemi sína
árið 1940 með samvinnu
Þjóðvinafélagsins og Menn-
ingarsjóðs.
Fyrstu fjögur áriri var fé-
lagsgjaldið 10 krónur. Nú er
það 20 króriúr.
Á ])cssu tímabili hefir lit-
gáfan gefið út 27 bækur, sem
félagsmenn hafa fengið fyrir
félagsgjaldið. IJefir það á
sama tímá numið alls 60 kr.
á fléaga. — UpiTIag bókanna
hefir verið frá. rúmu hálfu
þrettánda þúsundi upp i
j.rettán. — Féíagsbækurnar
frá 1940 og 1941 eru nú all-
flestar uppseldar.
Umboðsmenn úlgáfunnar
um allt land eru nú 173. Ann-
ast þeir um dreifingu bók-
anna og liafa reynzt mjög vel
vfirleitt og skilvísir í bezta
lagi. Hefir það verið útgáf-
unni til ómetanlegs sluðnings
í alla staði að eiga á að skipa
svo mörgum samvizkusöm-
um umbjóðendum um allt
land.
Olíubruni í
Texas.
Stórbruni varð ií olíu-
geymslusuæði borgarinnar
Houstons í Texas í gær. ■
Bruninn byrjaði með þeim
hætti, að eldurinn komst i
geymi með hráölíu. Tólcst
ekki að slökkva eldinn strax
og barst hann þá yfir í ben-
zíngeymi, sem sprakk og
þeýttist benzínið langar Ieið-
ir. Kviknaði við það í mörg-
um húsuin í grennd við
géymslustöðina og var ekki
búið að kæfa eldinn fyrr en
eftir 18 klst. Tjón nenmr
tæplega milljón dollurum.
— 'Uutfdettur Wtnalda —
Flestum þykir gaman áð lesa frásagnir
um fjarlægar slcðir, hafa ánægju af ævin-
týrum, sem gerast eða eru látin gerast
langt frá héimkynnum lesfandans. í ])ví
sambandi þarf ekki annað en minna á
Þúsund og eina nótt, sem hefir þótt hið
skemintilegasta lestrarefni hér á landi.
Um helgina las eg bók, sem mér þótti
ákaflega gaman að. I>að var fvrsta bindið
af „Listamannaþingi" Helgafellsútgáfunn-
ar, „Nóá Nóa“ eftir Paul Gauguin, sem
Tómas skáld Guðmundsson hefir islenzk-
að. Framan við ritverk þessa heimsfræga
listmálara er löng ritgerð um liann, sam-
in af Tómasi, en bókln er prýdd mörgum
ljósmyndum af málverkum Gauguin og
eru sumar þeirra litprentaðar.
Ferill Gauguin hefir löngum þótt um-
tálsverður og ævintýralegur og' örlög
hans og endalok stórfengleg og ömurleg.
Hann var fæddur í París 1848, sleit barns-
skónum í Suður-Ameríku, var sjö ára,
þegar móðir lians fluttist aftur með hann
lil Frakklands, seytján ára, er liann réðst
sem skipsljórnarlærlingur á kaupfar, sem
sigldi milli Evrópu og Braziliu og síðan
undirstýrimaður á hérskipi, er lagði Ieið
sína um norðurhöf. Tuttugu og eins árs
slendur hann uppi einn sins liðs, en kemst
þá í þjónustu kaupsýslumanns og verður
það lil þess, að næstu tólf árin stundar
hann verðbréfasölu og kaupliallarviðskipti
og gerisl ötull á því sviði, græðir allmikið
fé, kvænist ágætri konu danskri og getur
við henni fimm börn. í tómstundum sin-
um æfir hann lmefaleik og skilmingar,
leikur á gítar og l'leiri hljóðfaeri, Ieggur
stund á tréskurð og málverk, er tiður gest-
ur á lisiasöfnum og málverkasýningum og
safnar myndum „kíessumálara“, séni síðar
urðu frægir og vclmetnir.
Þegar Gauguin er 35 ára verða uihskipti
í lífi lians. Þá ákveður hann að helga sig
lisíinni einni. Kona bans reynir að fylgja
honuin á þeirri örðugu braut, en efni
þeirra gariga til þurrðaá-, allar vonir bregð-
■>st hebna í Frakklandi, hún gengsl. fvrir
því, að þau flytja til Kaupmanuahafnar
og þar revnir hún að hafa ofan af fyrir
[þein! með kennslu, en fullur sárra von-
brigða snýr Gauguin aftur til Parisar og
séi' ekki konu og börn sín nema einu sinui
eftir það. Iiann málar og málar og býr
við hin aumustu lvjör, með vcikan son
sinn, er iiann liafði hjá sér.
Gauguin fer til Panama og eyjerinrnr
Martinique, en vérður að hrökklast þaðan
aftur eftir skannna dvöl og halcia barátt-
unni áfram heima í Frnkklandi, unz hann
ákveður að fara til Tahití og dvelja þar
meðal „villimannanna“ og upp í þá för
lagði liarin vorið 1891 og kom þangað
eftir sextíu og þriggja daga siglingu. Þar
dvaldi liann í tvö ár að því sinrii og Nóa
Nóa er endurminningar frá þeirri dvöl
lians i þessu fagra og yndislega landi. En
þrátt fyrir unaðslega og lærdómsrika daga
á eyjunni, verður bann fyrir ýmsum von-
brigðum og lieldur aftur heim til Frakk-
lans. Þar hlýtur hann það liapp að erfa
þrettán þúsund franka. En svo verður
liann fvrir því að beinbrotna og beið ])ess
aldrei bætur. Hann ákveður að hverfa aft-
ur til „villimannanna“ og 1895 leggur
liann upp í liina lörigu ferð yfir hafið og
kom aldrei lil Frakklands aftur, enda and-
aðist liann átía árum síðar, vorið 1903, og
var enginn jrfir lionum, er liann dó.
Franskir trúboðar hirtu líkið og báru það
til grafar.
Þetta eru í örfáum og ófullkomnum
dráttum lielztu æviatriði þessa heimsfræga
listamanns, en þræðinuiii i NóaNóadettur
mér ekki í hug að réyna að lýsa í þessum
rúmlilla dálki minum, enda mundi það
gcfa mjög lélega hugmynd um verkið.
Frásögnin er víða litauðug og heillandi,
ákaflega fróðlegt að kynnast lýsingum
Gauguin á lífi eygjaskeggja og trúarbrögð-
um og persónuleika lians sjálfs, eins og
liann birtist í þessári stuttu bók. Hér er
sagt frá lífi og náttúru, sem er gjörólíkt
þvi, er við ])ekkjum af eigin revnd, svo að
•það víkkar sjónadeildarliringinn og setur
liugmyndafiugið á hreyfingu. Maður fpr
ósjálfrátt að gera samanburð á staðhált-
um og störfum og áhugamálum fólks á
eyjunum tveimur, Tahití í Kyrrahafinu og
íslandi i Atlantshafi og hrosir þá stundum
í kampinn og kemur jafnvel i hug þessi
fræga setning: „.... vera þar, ó, hvílíkt
mun þar . . . .“