Vísir - 17.04.1950, Blaðsíða 5

Mánudaginn 17. april 1950
V 1 S I R
5-
Nótnaútgáían hefir ekki
til þessa verið arðvænlegt
ffertæki á voru landi, enda
má segja, að ekki sé um aiið-
ugan garð að gresja í þeim
efnum. Tónskáld lifa hér og'
deyja, án þess að vcrk þeirra
scu nokkuru sinni gefin út,
pg er það út af fyrir sig sorg-
leg saga, þótt segja megi, að
það sé að siunu leyti eðlilegt,
vcgna fæðar þeirra, er læsir
eru á tónbókmenntir. En þvi
nieiri ástæða er að fagna, er
íslenzku tónskáldi býðst
tældfæri tii að gefa út verk
sín, áður en hann sjálfur er
kominn undir græna torfu.
Nýlega liafa mér borizt í
hendur noldturar tónsmíðar,
sem mer þykir ástæða til að
velíja athygli á. Er þar fyrst
að telja sönglagahefti, Or-
ganum I (Vakna þú ísland),
55 lög eftir islenzka liöfunda,
raddfærð af Hallgrínli Helga-
svni, tónskáldi. Það er óhætt
að fullyrða, að hér er á ferð-
inni merkilegt sönglagasafn,
sem eg tel, að valdi strauni-
hvörfum í útgáfu íslenzkra
sönglagasafna, livað radd-
fæi'slu snertir.
'Það hefir lengi verið sam-.
eiginlegur ágalli allra ís-
lenzkra sönglagasafna,'
liversu raddfærslu þeirra
hefir verið ábótavant. Þeir
nichn, sem vcrulega hafa
„kunnað fyrir sér“ í þcssum
efnuiii, cru teljandi á fingr-
nm annarar handar. Því er
það sérstakt gleðiefni, þegar
tónskaldrineð fráliæra þekk-
ingu í raddfærslu tekur að
sér að gefa út jslenzkt söng-
lagasáfn. Gamálkunn lög fá
nýjan hljóm og njóta sin
miklu betur. Vil eg nefna
sem dæmi, hvérsu lögin al-
kunnu „Hin dimma, grinima
hamrahölT og „Háum helzt
und <">ldum ’ 'taka stakkaskipl-
uii] í raddfærslu Hallgríms.
Hins vegar færir hann ný lög
íslenzkru alþýðutónskálda í
glæsilcgan húning og það
form, sem þeim liæfir. Mikill
meiri hluli þeirra laga, sem
í lieftinu éru, liafa ekki sézt
áður. Eru þetta lög'eftir ís-
lénzkt alþýðufólk, sem e. t. v.
þekkir ekki nótur, einskonar
ný þjóðlög. Má segja, að
margt merkilegt komi hér
ÍYam i dagsljósið, svo sem
íög Ingtinnar •Rjarnadótlur,
>em eru livert öðru fegurra.
Má t. d; nefna „Logn yfir
Ijósu sundi“ við texta Jóh. úr
Ivötlmn. skínandí lag og
snilldarlega raddfært. Er
þessi þáttur alþýðunnar í
skapandi tónlist einkar
íueiivilegur og Jiess verðnr,
a.ð honum sé gaunnir gefinn.
Mörg lagiinan, orðin lil á
nnmni aJþýðunnar, hefir orð-
i ð liiim dýrasti efniviður
iónskáldanna.
Þetta sönglagahéfti gnæfir
angt upp úr þeirri meðal-
uennsku, sem við ciguin að
;enjast í þessuni efiuun. Þuð I
mun liráðlega konta á mark-
aðinn, og vil eg eindregið
hvetja fólk fil að kaupa það.
Ilarma eg, að útgáfa á borð
við „Vakna þú ísland“, skuli
eklci styrkt af almannafé, svo
að sem flestir gælu eignazt
hana. Hún er fyllilega þess
yirði.. Eg vil taka það fram,
að nótnaprentun hefdsius
er einhver sú bezta, sem liér
liefir sézt og heftið er í stóru,
aðgengilegu broti. Tlefði leg-
ið nær að stýrkja útgáfu s'em
þessa, hélflúr en kosta fé til
að gefa út annað eins söng-
lagasafn og það, sem Menn-
ingarsjóður otaði að liverjum
kaúpanda félagsbóka Iiaiis á
síðastliðnum vetri.
Samtíniis þessu hefd koma
einuig út nokkur sérprentuð
einsöngslög nieð píanóundii'-
leik og 2 mptettur fyrir
lilandaðan kór. Einsöngslög-
in ei'u við texta eftir Einai*
Renediktsson og* próf. Jón
Helgason, og eru þau tví-
mælalaust fengur ;fyx*ir tón-
bókmenntir vorar og söngv-
ara. Mótetlúrnar eru ,;Gróa
laukur og lilja“, við guTlfal-
leg kvæði Guðmundar á
Sandi, og „Svo elskaði guð
auman beim ‘, niótetta við
íslenzkt þjóðlag úr vísnabok
Guðbrands biskups.
I lallgríiriur Helgason
kvaddi sér ungur liljóðs á
tónskáldaþingi þjóðárinnar
og vaktí þá þegar athygli
fyrir frumlegar tónsniíðar
og vandvirknislega uiiflar.
Hann hóf nám í Leipzig, borg
J. Sehasdan Raclis, sem lengi
Iiefir jjótt það „éina nayðsyn-
lega“ til aö verða hólpinn í
þessum efnum. Þar stundaði
hann nám í 4 ár, m. a. bjá
Ilerm. Grabner, einum
þekktasta þádfandi teófedk-
er Þýzkalands. Síðan lióf
hanu enn nám í Zftrich í
Sviss snemma árið 1917. og
héfir uú nýlega fyrstur ís-
lenzk a manna lokið full-
komnu prófi í músik, með
lónsmíðar (komposidon)
sem aðallag ásámt jjianóleik
og fiðluleik. Og aulc þéss
leggur hann nú stund á stjórn
liljómsveita og kóra. Er liér
uin einstakt námsafrek að
ræða og einsdæmi, aö íslend-
iiigur afli sér jgfri frábærrar
mennlunar í iriúsik.
Eg vil að lokum gela þ'ess,
að mótetturnai* verða sungn-
ar í útvárpið í Osló í vetur
fyrir eindregin dlmæli pj'óí.
Ole Mörek Sandvig, dr. phil.
í Osló. Próf. Sandvig fer bin-
iim (meslu lofsyrðum um
tónsmíðár HalJgríms og seg-
ir m. a.: ,,Mér virðast tón-
verk Hallgrims ákaflcga at-
livglisverð. liér er á ferðinni
tónskáld, scm kann sitl vcrk
og getur byggl lislaverk ,úr
hrynjandi og Iiljónmm á
þann hált, að persónuleg scr-
keimi njóta sín. Eþki virðist
mér hann likjast neinu öðru
norrænu tónskáldi." Og enn
segtr próf. Sandvig: „En þess
vcrður einnig greinilga- vart
í jijeim vcrkum, seiri cru að
öllý leyli frumsamin, þversu
sérkcnnilega liann velur tón-
legþudir, hversu hljómfallið
er Vivenj ulega fjaðurmagnað
og jlivernig óræðnm cinkenn-
uiri laglínunriar kippir í kýn-
ið ,til liins músikalska móð-
urmáls.“
A'ð lokum segist próf. Sarid-
vig hafa gert tillögu um
flutning á fleiri verkuni frá
liencli llallgríms. Er hér liæði
um Iieiður fyrir tónkáldið og
þjóð lians að ræða. Mætti það
e. t. v. verða íslenzka útvárp-
inu hvatúing', að erlencl út-
vörp skuli fyrr til að kynna
verk íslenzkra tónskálda. En
vandalílið mundi fyrir út-
varpskói'inn að flylja mótett-
iirnar og kynna nokkuð söng-
lagahefti það, sem eg Jiefi
rætt um hér að frainan. —
Verður að ætlast til þess, að
útvarpið, sem liéfir á að skipa
launuðuin kór, láti sig, nolck-
uru skipta þann vaxtarbrodd
islenzkrar menuingar, sem
hér um ræðir.
Á skirdag 1950.
Adolf Guðmundsson.
á
ífafðé hvorki tjald né svefnpoka
meðferðis9 en gisti b sæiohúsum
Tékkneskur maður, sem
hér hefir dvalið frá pví er
styrjöldinni lauk, afrekaði
það■ nú um páskana, að
ganga einn síns liðs á skíð-
um yfir Kjöl.
Maöur þessi heitir Karel
Vorovka og er starfsmaður í
Gúmmíbarðanum h.f., en
hann kom hingað' til' lancls
meö vélar í það fyrirtæki og
er sérfræðingur í viðgerð og
endurnýjun hjólbarða. Hann
talar íslenzku reiprennandi
og er mjög kunnugur öræf-
um landsins, en þangað sæk
ir hann iöulega sér til
skemmtunar.
Vísii* hefir hitt Vorovka að
máli og innti hann tíðincia
ur þessu frækilega ferðalagi.
Fófu'st hönum orð á þessa
leið:
„Það var á miðvikudag
fyrir skírdag, aö ég fór með
áætlunarbifreið austur að
Geysi í Haukadal. Lagöi eg
þegar af stað þaðan og
stefndi sem leið liggur inn
á öræfin. Um ellefu leytiö
um kvölclið kom eg aö Hól-
um og hafði nokkra dvöl í
túninu, en þar lagði eg mjg
stundarkorn. Frá Hólum
stefndi eg beint að Bláfells-
háfsi, en fór nokkuö af venju
le.eri leið til þess að losna
.við að vaða hinar ýmsu ár,
sem á þessum slóðum eru.
Eg stiklaði yfir Sandá, en
Griötá varð eg ekki var við’,
því hún mun hafa verið und
ir snjó. Bezta veöur vav og
færi gott og gekk feröin
greiölega. Eg var Vel búinn,
en hafði hvorki tjald né
svefnpoka meðferðis, enda er
það þungur flutningur að
bera.
, Frá Bláfeilshálsi tók eg
stefnuna á sæluhúsið í Hvít-
árnesi. Hvítárvatn var úndir
ísi og gekk • eg yfir það og
kora að sæluhúsinu um
ldukkan fjögur á skírdag.
Gísti. ég þar um nóttina í
góöu yfirlæti.
i Eg lagði af staö að nýju
i um 5 ley.tið næsta morgun,
len þá var veður ekki jam-
rnjög fáh* munu liafa' séð
það. Kostnaðiu* við að 'setja
upp þeessa mynd verður ef •
laust allmargir tugir þús-
unda og munu reykvískij*
skattgreiðendur gjalda það fé
á einn eða annan hátt.’Við»
kunnanlegt værl þvi, áðin-
cn.í þetta er ráðistf að;þeiv
gætu gert sér einhverja hug-
mynd um þessa líkncskju og
livort þcir telja hann til feg-
urðarauka.
Það ei'u því tilmæli mín og
murgra amiarra, að „Vísir“
birti stóra myud og helzt
fleiri cn eina af þessu likn-
eski og það helzt sem fýrst,
og gætu þá menn látið í Ijós
álit sitt á þessari fyrhrætluix
„Fegrunarfélagsins“.
Einar álag’misson.

reisa
gott. Sást þó sæmilega til
Kerlingarfjalla, Hofsjökuls
og Hrútafells. Hélt eg í átt-
ina til sæluhússins á Hvera-
völlum. Eg gekk heldur
hægt til þess að spara kraft-
ana og kom þangaö eftir 12
stunda göngu. Gisti eg í
sæluhúsinu, en hélt þaðan af
'stað í áttina til Kólkahóls-
kofa. Þá var veöur orðið hið
J versta, kafald og skyggni
Jekkert. V.ar nokkrum erfið-
jleikum bundið að rata, en
I allt gekk þetta samt vel og
náði eg’ til koi'ans. Var held-
ur lcalt í honum, haf'ði fennt
inn á gólfið, en samt var
1 gott að vera þar, a. m. k. var
þar skjól.
Á sunnudag kom eg urn
kl. 12 í Forsæludal í Vatns-
dal og fékk þar hinar beztu
móttökur. Þaðan fór eg í
Grímstungu. Var mér tekið
þar með kostum og kynjum
og kann eg bóndanum þar
beztu þakkir fyrir. Frá
Grímstungu ók eg í áætlun-
arbifreið hingaö til Reykja-
víkur.
Lýkur hér ferðasögu hins
tékkneska göngugarps. —
Hann kvaöst ekki hafa veriö
óvenjulega þreyttur eítir
betta feröalag, enda þótt
þaö viröist hafa verið allðrf-
itt. En honnm fannst ánærii-
,an af því aö feröast-og skdða
landið, þ. e .a. s. meðan það
var hægt fvrir veörinu, hafa
launað sér ríkulega alla
þreytuna.

Framhaldsaðalfundur Fæ3
iskanpen clafélags Reykjavík-
ur var haldinn 29. marz þ„á,
í húsakynnum félagsins í
Camp Knox við Kaplaskjóh-
veg.
Aðalmálefni félagsins exs’
rekstur möluney tisins, er
sýndi góða fjárhagsafkonm
síðastliðið ár. Félagsmenn
töldu óeðlilegt að þurfa að
greiða söluskatt af innleod-
um fæðuteguiidum pg af sínu
ei'gin heiinilisfæði.
Þess ma gcta, að viðhalds-
og hitunarkostnaður húsijæð-
is-ins cr mjög mikill árlcga.
Akveðið var að sækjá.juni
lóð lil bæjarhis fyrir vænta:
legt félagshcimili, og voru
frumteikuigar af þeiffi bygg-.
ingu lagðar íram á fundinun:,
Þar er gert ráð fyrir veií-
ingasöhim og setustofu, þar
sem félagsmenn geta dvalið
í sínum tómsturidum við út-
varp, tafl, spil og lestur blaða
og bóka. Á efri hæðuni húss-
ins er áætlað að verði ein-
býlisherebrgi með nýtízku
þægindum.
Sjjói'n félagsins ský:*a:
Páll Helgason, framkyæmö-
arstjóri og fomiaður, Guð-
nuuujur Siglryggsson, ritari.
Guunar össurarson, gjaki-
keri. Meðstjómendur: Jóix
Leví Jónsson og Sigurður
Svcinsson l'rá Hvílsstöðuin.
ViSja láta Soka
! Eg sé í hlöðum bæjarins,
að „Fegrunari'ólagið“ ætlar
að setja við Lirkjargötu,
myndaslyttu, scrii kölluð ci
„Vatnsbei'iiín“ eða éittiivað
þvílíkt og cr géfð' aí' As*
mun'cli ínyndböggvara
Sveinssyni. Öll blöð og ráðu-
j-menn ailra i'lokka virðast
sammála um þetta. Eg inirin-
' ist ekki að hafa séð mynd af
þessu líkneski neinsstaðar og
á kafSo«
íbúar í Skúlagötuhúsun-
um svokölluðu hafa farið
fram á pað við bœjarráð, að
breyting veröi gerð á umferð
inni í hverfinu.
Óska þeir eftir því að göt-
unni veröi iokað á því svæði,
sem húsin standa við og ei
ósk þessi rökstudd meö því,
að mikil slysahætta sé
þarna. Bæjarráð hefir vísað
þessu máli til umferöav-
nefndar til umsagnar.