Vísir - 06.11.1951, Blaðsíða 4

%
V I S I R
Þriðjudaginn 6. nóvember 1951
DA6BLAÐ
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Otgefandi: BLAÐAUTGAFAN VISIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 krónu.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Leiðangui: til Háðstjómamkjanna.
JJinn 7. nóvember, á bj'ltingarafmæli Ráðstjórnarríkjanna,
verður stödd í Moskvu íslenzk sendinefnd, sem þangað
vlu’ l)oðið ú vegum MÍR. Sendinefndina skipa nokkrir trún-
aðaimenn l>æjar og ríkis, sem hafa fengið frí á fullum
launum, til þess að kynna sér menningarástandið þarna
eystra Það er alkunnugt, að ýmis lýðræðisríki halda uppi
svipaðri kynningarstarfsemi, sem síðar kann að leiða til
gagnkvæms skilnings og réttai-i túlkunar á ýmsum máls-
yiðhorfum, en þar skilur þó, að í þessum lýðræðisríkjum
eru ferðalög öll frjáls hverjum sem er, en Ráðstjórnarrikin
öll mega heita lokað land, og inn þangað er ekki hleypt öðr-
um er ,trúverðugum‘ mönnum. Þar eru hafrar aðskildir fpá
sauðum, og þangað austur fara helzt ekki aðrir en hrein-
xæktaðir kommúnistar.
t Þeir, scm þekkja rússneskar bókmenntir frá fornu fari,
yita, að þar hefir þrifizt einkennilega fögur menning, og ef-
'ast ekki um, að þjóðir Ráðstjórnarríkjanna aía í brjósti
sömu þrár og sömu vonjr um frið og frelsi, sem aði’ar þjóð-
ir heims. Þær eiga hinsvegar við stjórnskipan að búa, sem
þær hafa ekki fengið að ráða nema að litlu leyti sjálfar,
xneð því að lienni yar þröngvað upp á þær með blóðugri
‘byltingu og ofbeldi. Þeim hefir verið stjómað með járn-
hörðum aga, þannig, að hafi eml)ættismenn keisarans stjórn-
að með hnútasvipum, má segja, að kommúnistískir full-
irúar hafi stjórnað í krafti sporðdreka. Þessum þjóðum,
1— alþýðunni, — eins og hún var og er, fá gestir ekki að
kynnast, sem sækja Ráðstjórnarríkin heim, enda talið, að
slíkir gcstir njóti í rauri réttri ekki nema takmarkaðs frels
ás til sjálfstæðra alhugana, auk þess sem menn kynnast
yarla Ráðstjórnarríkjunum á fáuni dögum að neinu ráði.
Það þekkja þeir, sem sótt hafa erlendar stórborgir heim,
að jafnvel þaulvanir ferðalangar kynnast ekki nema yfir-
borðinu á skömmum dvalartíma.
f Þegar hin forframaða íslenzka sendinefnd kemur heim,
má gera ráð fyrir, að hún liafi margt að segja um dvöl sína
•í Ráðstjórnarríkjunum og þá ekki sízt hátíðaliöldin í
íMoskvu, ])egar venjulega eru haldnar stórfelldar hersýn-
ingar, — en nú undir merki friðardúfunnar. Vafalaust sér
MÍR úm að nefndin miðli öðrum af kunnugleik þcim, sem
hún hcfir aflað sér í austurförinni. En sá er galli á gjöf
Njarðar, að ráðamenn Ráðstjórnarrikjanna hafa þá sér
stöðu að lieimta jafnan nokkuð fyrir snúð sinn, þótt lýð-
xæðisþjóðirnar beiti þar ólíkum aðferðum. Þannig er það
kunnugt, að þeir einstaklingar, sem dvalið hafa við nájtn
þarna cystra, hafa gerzt hörðustu og slýngustu áróðui’s-
rncnn kommúnista, cr heim hefir komið. Dvalartími sendi-
nefndarinnar er of stuttur til, að slíks áróðurst megi af
henni vænta, en gariga má út frá því, að ef sanntrúaðir
kommúnistar eru inrian hennar, muni þeir þykjast hafa
íorframast nokkuð og dragi ekki úr erindisrekstri þcim, sem
'þeir áður höfðu incð höndum innan skóla og annarra stofn-
' Almenningi finnst óviðkunnanlegt, að starfsmenn ríkis
!og ba:ja, veljist lil slíkrar ferðar, sem að framan greinir og
ttelur þeim sæmra að stunda störf sín hér heima fyrir. Grun-
nr vaknar um, að slíkir menn séu ekki lieilir í starfi, sem
þó þarf ekki að vera, cn raunin sannar í ýmsum löndum, að
þeir menn, sem minnst virðist fara fyrir í kommúnistískri
starfsemi, geta reynzt einna liættulegastir, sökum ])ess, að
þeir hafa notið opinbers trúnaðar, og kurina frá ýmsu mis-
'jafnlega þörfu að herma. Allt öðru máli væri að gegna, ef
ferðafrelsi væri ríkjáhdi í ráðstjórnarríkjunum, þannig, að
þangað gæti farið hver sem vildi. Þá væxú ekkert við það
að athuga, þótt opinberir starfsmcnn þekktust lieimboð ein-
hvcrrar menningarstofnunar, með því að allir ættu þess
kost: að kynnast því sama sem þcir og dæma um af eigin
raun. Þegar ferðafrelsið nær hinvegar til fái’ra útvaldi’a
verður allt tortryggilegi’a, einkum, ef hlutaðeigandi ríki
er þekkt að ái’óðx’i, sem miðar a ð heimsyfi rráðum þess og
pl])jóðlegri byltingu.
Fjórar merkar Norðrabækisr
Mikilvlrk békaútgáfa að vanfu.
Fjórar merkar bækur eru
nýlega komnar út á vegum
Norðraútgáfunnar, en þær
eru Sagnaþættir og sögur I,
Söguþættir landpóstanna III.
bindi, Austurland III. bindi
og Færeyskar sagnir og
ævintýri.
Sagnaþættir og sögur I. er
i raun réttri þriðja bindi í
ritsafninu „Að vestan“, en
alls er ætlað að það verði 16
bindi. Er þarna í fyrsta skipti
safnað saman i eina heild
öllu því helzta, er íslendingar
í Vestui’heimi hafa skráð af
þjóðsögum og sagnaþóttum,
fei’ðaminningum vesturfai a.
sjálfsævisögum, þáttum úr
lífi landnemanna, minning-
um þeirra lieiman frá íslandi,
alþýðukveðskap o. fl. Safn
þetta véi’ður hið merkasta i
hvívetna og verðugur minnis-
varði yfir ritstörf og andlegán
skerf sem íslenzka þjóðar-
bi’otið í Vesturheirni hefir
lag til islenzlu’a bókmennta
og menningar. Árni Bjaimai’-
son á Akureyri hefur búið
ritsafn þetta undir pi’entun.
í þriðja bindið af Austur-
landi, safni austfirzkra fræða,
cru margar nýtar greinar og
fróðlegir og skemmtilegir
sagnaþættir. í bókinni er saga
Papeyjar og Papeyinga, eyj-
unni lýst og hlunnindum
hennar, byggð hennar og á-
búendum. Ifafa Halldór Stef-
ánsson og Eirikur Sigurðs-
son skrifað þátt þennan. Eft-
ir Halldói’ eru einnig sagna-
þættir rim menn og viðburði,
Þar segir frá Þinghöfða- og
Þórsnessfundum, siglingu á
Lagarfljótsós, sakamáli
Sesselju Loftsdóllur og
munnmælasögu urn Ilamra-
Settu, Gissuri og Guðri'mu í
Valuadalsgerði, Jóni almátt-
uga og Illuga syni hans, liel-
för Stefáns á Þverhamri og
Kristínar konu hans o. fl.
Eftir Sigmund Long eru ýms-
ir þættir um Austfirðinga,
sem hann hefur skráð i Vesl-
urheimi. Margt fleira góðra
þátta er í ritinu.
Þá sendir Norðri frá sér
lokabindi Söguþátta Land-
póstanna, sem Ilelgi Valtýs-
son hefir safnað og skráð. í
þessu bindinu cru ýinsir við-
aulcar við fyrri bindin svo og
nýir þættir sem höfundi bár-
usf eftir að þau voru komin
út. Með söguþáttum sínum
af landpóstunum liefur Helgi
reist þessum sérstæðu og
hugrökku feiðalöngum ó-
brotlegan minnisvarða ujn
leið og hann bjargaði frá al-
gerðri gleymsku og glötun ó-
tvíræðum þj óðmenningarleg-
um veðnxætum.
Loks eru Færeyskar sagnir
og ævintýri sem þau Pálnxi
Ilannesson rektor og frú
Theodóra Thoi’oddsen Iiafa
valið og íslenzkað.
Hamarinn er
samkomur og skemmtanir.
Frá starfi Fegrunarfélags Hafnarfjarðar.
Vísir hefir aflað sér ítarlegri upplýsinga unx starfsemi
Fegiunarfélags Hafnarfjarðar, sem að nokkru hefir verið
getið hér í blaðinu, og faia þær hér á eftir:
Ilafnarfjai’ðarbær lætur
græða Hanxars-svæðið fyrir
áeggjan frá stjórn Fegrunar-
félags Ilafnarfjarðar og er
því verki að verða lokið. En
félagið stendur fvrir gróður-
setningu á trjáplönlunx innan
bins afgirta svæðis og gi’óð-
ursettar voru i því augna-
miði 400 trjáplönlur af sitka-
greni og furu síðastliðið vor,
senx er aðeins lítil byrjun á
því starfi.
Á aðalfundinum konx franx
áhugi fvrir því að Hamars-
svæðiðyiði skipulágt og vonir
standa til að þarna eigi eftir
að lcoma fagur skemmtigax’ð-
uiV þar sem skiptast á trjá-
gróðurslundir, blónxabeð og
grasfletir, cn svæði þetta er
allvíðáttunxikið og á fögrum
stað i bænum, senx öllum er
kunnugt, senx upp á Hanxar-
inn hafa komið, en éxvíða er
slíkt viðsýni innan byggðs
svæðis og þaðan. Þessi staður
nxun er hann er kominn í
ræktun verða sérstaklega
hentugur fyrir Hafnfii’ðinga
til þess að halda þjóðhátíðar-
skemmtanir sínar iá, svo og
aðrar skemmtanir, sem bæj-
ai’búar vilja halda, og mun
án efa vex-ða mjög fjöJsóttur
þess ulan, bæði af bæjarbú-
unx og öði’um. Útbreiðslu-
fundur sá, sem félagið hyggst
balda, stendur til að hald-
inn verði í nóvcmbernxánuði.
Von þcirra, sem að fegrunai'-
félaginu standa, er sú að bæj-
arbúar alnxennt gcrist félag-
ar í því.
Fegrunai’félag Hafnar-
fjarðar er stofnað fyrir for-
göngu Rotaxyklúbbs Hafnar-
fjarðar.
Attlee fær orðu.
Clanent Attlce gekk á
funcl Georgs konungs í gier
og ssemcli konungur hann
liciðnrsmerki.........
Konungur býr mx við
batnandi heilsu og klæðist
daglega.
íslenzk kviknxyndagerð á
erfitt uppdráttar, og liggja
til þess augljósar orsakir. Til
kvikmyndaiðnaðar þarf
f jármagn, geysimikið f jár-
magn, meira að segja svo
mikið, að margfalt stærri
þjóðir, svo sem Norðmenn,
hafa ekki talið sér fært að
leggja fram nægilegt fé til
þess að koma á fót þar í
landi verulega samkeppnis-
færum kvikmyndaiðnaði.
*
Markaðurinn fyrir íslenzkar
kvikmýndir er svo lítill, að eng-
in von er til, að noklíur aðili
fáist til þess aö leggja franx þær
milljónir, senx ?arf, ef vel á að
vera. íslenzk kvikmyndagerð í
stórum stíl getur ekki Ijorgað
sig, ef gera á somu kröfur tij
hennar og milljónafyrirtækj-
ánna í Bandaríkjunum eða Bret-
landi. Þeir, sem við kvikmvnda-
gerð fást hér á Jandi, vita þetta
mæta vel, eins og nærri rná
geta, en hafa sarnt unriið mjög
merkilegt starf á þessu sviði.
Hér áður fyrr mátti heita, að
nokkir rnenn gerön sér þetta
rneira til dundurs en í hagnað-
arskvni, en hin síðari ár liafa
þeir gerzt stórtækari, liorfið frá
landslags- og tækifærismynd-
um og ráðizt í að gera 'samfelld-
ar nxyndir eftir sérstökum hand-
ritum, með söguþræði og eðlj-
legri atburðaröð.
v
Þetta hefir tekizt ákaflega
misjafnlega, eins og að lík-
um lætur, en brautryðjenda-
starf er oft erfitt og van-
þakklátt, og í þessu tilfelli
er auðvelt að gagprýna og
benda á misfellurnar, eltki
sízt í samanburði við fjár-
sterk, erlend fyrirtæki, með
mikla reynslu og. meiri tælcni
að baki. Slíkur samanburð-
ur lxlýtur að verða íslenzk-
uni kvikniyndagerðarmönn-
um óhagstæður.
&
Þeinx mun ánægjulegra er
það, þégar isleuzk kvikmyn<l
sést liér, setn óhætt er að segja,;
að sé vel gerð og skemmtileg,
þegar hæfiíegt'tillit er tekið til
allra aðstæðna. „Niðursetning-
ur“ Lofts Guðmunds.sonar ljós-
myndara, sem nu lxefir verið
tekin til sýningar í Nýja-bíó,
er alveg >vafalaust með því
ljezta, sem sézt lxefir í íslenzkri
kvikmvndagerð, oger þetta sagt
aö ö'ðrum ólöstuðum. En lxér
verður að telja, að I.oítur hafi
itnnið mikinn sigur á þessu
svi'ði, óg liann hefir sýnt, hvað
hér er hægt að gera, jtegar vel
er ttnnið. ineð 'ekki fullkomn-
ari tækjum- en hann hefir haft
til tunráða. En alveg sérstaka
athygli vekur taliö i myndinni,
sem er skýrt og furðu eðlilegt,
en á þessu hefir verið: mikill
þrestuf i hýrlendri kvilcmyrula-
gerð.
h'
ITndirtektir almennings á
fyrstu sýningu þessarar
rnyndar benda einnig ótví-
rætt til þess, að Loftur 'hafi
fundið „tóninn“. Enda þótt
slikar myndir geti tæpast
orðið noin útflutningsvara,
eins og eðlilegt er, má vafa-
laust telja, að kvikmyndir á
borð við „Niðursetninginný,
verði kærkonxið skemmti-
gtriði hérlendis, en þar með
er væntanlega tilganginum
náð. — ThS.