Vísir - 17.11.1951, Blaðsíða 5

Laugardaginn 17. nóvember 1951
V I S I R
B
Kvikmyndin „NiSursetningurinn/'
Með mynd þessari hefir Loftur Guð-
mundsson stígið drjúgt spor í rétta átt.
Undanfarin ár hafa íslenzk-
ir áhugamenn starfað tölu-
vert við kvikmyndun, með
mismunandi árangri. Hefir
þar eflaust sannast orðtæk-
ið um, að öll byrjun er erfið.
Efni hefir yfirleitt verið
sótt í íslenzka menningu
liðna tímans, enda þar minnst
hætta á samanburði við er-
lenda kvikmyndagerð. „Nið-
ursetningiuánn“ er að efni til
frá 19. öldinni, segir í inn-
gangsorðunum. Söguþráður-
inn er ekki margbrotinn.
Niðursetningurinn er gam-
all vesalingur, sem bóndi
tekur á bú sitt til vinnu og
til að fá meðgjöf sveitarinn-
ar. Myndin segir frá þraut-
um þessa manns og ungrar,
fátækrar stúlku, er kemur
samtímis á býlið og á í vök
að verjast fyrir ágengni
bóndasonarins. Þar kemur,að
hún hittir simx draumaprins,
ungan „studious“ frá næsta
bæ. öllu lyktar þessu þó vel.
Unga stúlkan fær sinn prins,
niðursetningurinn fær verð-
skiúdaða livíld frá þéssum
heimi og bóndasonui'inn fær
makleg málagjöld. En auk
þessa aðalþráðar myndarinn-
ar ei’u auðvitað mai’gir aði’-
ir spunnir þar innan um,
mismunandi veigamiklir. —
Sem heild mun mega segja,
að efnið sé nægjanlegt í kvik-
mynd og víða ágætlega með
fai'ið fi*á leikaranna hálfu,
einkanlega, ef dæmt er frá
sjónarmiði leikrits á leik-
sviði. Hér er hinsvegar leik-
sviðið oft vítt til veggja og
því eru kröfurnar oft tölu-
vert aðrar en þegar leikið er
a sviði leiklnissins. Noldeur
deyfð er yfir fyiTÍ hluta
myndai'innai*, en þegar komið
er fram imdir miðju, er leik-
irrinn og atburðarás orðin
hröð, en heldur dofnar yfir,
áður en lýkur. Þó er sjálf
lokamyndin ágæt.
Kostir leikrita
og kvikmynda.
Hér hefir verið drepið laus-
lega á efnið og leikinn, af þvi,
að það er auðvitað mergur-
imx málsins í sérhverri sýn-
ingu, hvort sem hún fer
fram á leiksviði leikhúss, eða
á tjaldi kvikmyndahússins.
Þar með er líka að mestu
upptalinn skyldleikinn milli
þessai’a tveggja tegunda af
sýningum. Leikhúsið hefir
þann kost fram yfir kvik-
myndahúsið, að sjálfir leik-
ai’arnir standa framrni fyrir
áhoi’fendunx sínum og geta
hi’ifizt meira eða minna af
áhuga þeixra á leiknmn, eða
þá skorti á áhuga. Styi’kleiki
kvikmyndarinnar er aftur á
móti notkun á nærmyndum
einstaki-a ati’iða, sem fram-
leiðandinn vill leggja sér-
staka áhei’zlu á. Lýsingu má
oft nota meira í kvikixi.
eix á sv-iðinu til að móta um-
hverfi og útimyndir eru
teknar í eðlilegra xunhverfi,
en hægt er að byggja upp á
leiksviði. Að lokimx rná svo
geta þeirra mörgu möguleika
til að gefa hugmyndafluginu
lausan tauminn í kvikmynd-
um, eiixs og t.d. í hinn dásam-
lega vel gerðu lcvikixxyixd
„Rauðu skói'nir“. Þetta má
ekki skilja svo, að liægt sé
áð bera saman þá möguleika,
sem íslenzkir álxuga-kvik-
myndanxenn hafa við sitt
stai’f, og þá nxiklu tæknilegu
möguleika og listrænu þjálf-
un, er erlend kviknxvndafélög
biia yfir. Ifér er aðeins vexið
að bera saman leiksviðslist,
eins og þegar liún er bezt og
kvikmyiidalist á sama stig-
þrepi, en engum dylst, að hér-
lendis er auðvitað leiksviðs-
list svo mikluni mun franxar
kvikmyndum, að nxjög ólíku
er saman að jafna.
Framfarir
leiksviðslistar.
Þetta er liinsvegar svo
eðlilegt, að enginn þarf að
taka það nærii sér, að svo sé.
Leiksviðslist er hér nú orðin
vel í’ótföst, og nxeð þeirri
leiksviðstækixi, sem Þjóðleik-
húsið nú getur haft á boð-
stólxun sem unxhverfi og bak-
gi’unn leiklistaiinnar, hefir
það sýnt sig, að leikararnir
eru þess íxxegnugir að heilla
jafnvel þá áhoi’fendm', senx
séð lxafa það bezta, sem völ
er á í eiiendum stórboi’gum.
Er þar skemnist að minnast
ópex’unnar Rigoletlo og leik-
ritsins „Sölumaður deyr“,
hvort sinnar tegundar en
hvorttveggja heillandi bæði í
leik og umhvei’fi á leiksviði.
— Enn ex’u nxörg ski’ef ófai'in
hjá þeinx mönnum, er nú fást
hér við kvikmyndagerð, eix
áhugameixn nxeðal alnxenn-
ings gleðjast yfir hverju því
spoxi, sem gengið er í .átt til
fullkomnunar.
Með kvikmyndinni „Niðui’-
setningui’inn“ hefir Loftur
Guðnxundsson I j ósmyndari
stigir di'júgt spor í rétta átt.
Hljóð þessarar myndar er
t.d. miklum niun betra en í
fyrri mynd sama manns.
Yfiiieitt heyrist allt vel, sem
sagt er í myndinni. Þó er þar
eitt atiiði, sem má minnast á,
sem sé, að stundum er talið
skírara, þegar leikendur eru
fjarri, en þegar þeir eru ná-
lægt. Þetta er óeðlilegt, og
spillir því dálítið . heildar-
áhrifunx myndarinnar.
Yfir- og
undirlýsing.
Kvikmynd þessi eir í lituin.
Hún er ef til vill glæsilegri
fyi’ir þá sök. Sá mikli vandi
er hinsvegar þar falinn, að
litfilman þolir miklu mimii
yfir- eða undirlýsingu. Auk
þess er Hi'áefnið dýrt, svo
að mikhi dýrara er að
taka upp aftur þau at-
riði nxyndarinnar, er kynnu
að hafa mistekizt vegna
skakkrar lýsingar. Undirlýs-
ing er oft notuð með vilja
til að fá fram rökkur-stemn-
ingu og það er auðvitað ekki
á neinn hátt vítavert. Hhxs-
vegar hafa nokkur ati’iði í
myndinni undirlýstst óvilj-
andi, t.d. nokkur atriði fyrir
fi'aman sveitabæina. Áhorf-
endm’ hugsa sér þá, að ætlun-
in sé, að degi sé tekið að lxalla.
Skömmu síðar kemur svo í
ljós, af atburðarás leiksins,
að svo á ekki að vera. Þetta
er til töluvei’ðs baga. Á öðr-
um stöðum hefir komizt
falskt ljós að filmu í hægri
hhð myndarinnar. Einnig
þennan hluta hefði þurft að
taka upp aftur.
Mörg erfið
skilyrði.
Það kann að vera satt og
rétt, að það er hægai’a sagt
en gert. Myndin er trúlega
tekin nokkui'nveginn í sam-
hengi, og filmurnar síðan
sendar út til framköllunar.
Það er miklum erfiðleikum
bundið, að safna aftur sam-
an þeinx leikurunx og búning-
um, senx nxeð þai'f til að taka
upp aftur það, senx með þax’f.
Ennþá erfiðara en þetta auð-
vitað vegna þess að unx dýra
litfilmu er að í’æða, og mi-
ið myndanna er tekið úti. Þá
þarf að sæta sól og öðrum
skilyrðum, senx geta verið
vandfengin. En er ekki ein-
faldai’a að nota svarthvítu
filmuna til að byrja nxeð?
Hún er auðvitað ekki eins
glæsileg, en hún er ekki eins
viðkvænx fvrir yfir, og,undir-
lýsingu, og hún er ódýi-ari ef
taka þarf einhver atriði upp
aftur. Það er nefnilega sorg-
legxu' sannleikur, en sannleik-
ur þó, að lélegu atriðin í
hvei'i'i mynd festast nxanni
fuht eins vel í minni og þau
beztu, þannig að heildaráhi’if
myndax’innar verða mun
veri'i en ella hefði orðið.
Eitt atriði til, einixig
læknilegs eðlis við upptöku
nxýndarinnar, er að sunxs-
staðar eru hoi'n myndanna á
léi’eftinu svört. Þetta getur
e.t.v. orsakast af, að sól-
skyggni á linsunni hafi náð
það langt fram, að það hafi
skyggt á hluta myndflatai'ins
í hornunum. Þenna galla
hefði verið mjög auðvelt að
vei’a laus við, þar eð prófa
hefði nxátt sólskyggnið áður
en upptaka kvikmyndarinnar
hófst, sé þessi tilgáta um á-
stæðu fyrir svörtu homun-
um í myndfletinum rétt.
Afbragðsgóðar myndir.
Fi’á nxyndrænu sjónarnxiði
■eru margar myndir í kvik-
nxyndixmi afbragðsgóðar. T.d.
er uppbygging myndflatar-
ins, þar sem niðursetningur-
inn kemur skríðandi upp
brekkuna til ungu stúlkxmn-
ar við þvottabalann og segist
vilja tala við hana, alveg
prýðileg. Efst til vinstri á
léreftinu sést höfuð stúlk-
unnar á ská aftanfrá, én'-höf-
uð og axlir niðursetingsins
fylla mestan hluta myndflat-
arins. Þessi mynd er tekin
ofanfi’á og sýnir, að höfund-
ur hefir mikinn myndrænan
skilning á verkefninu. En í
kvilimynd er ekki nóg að
einskorða sig við hvei’ja ein-
staka mvnd. Þar er sami'æmi
og samliengi þeirra mynda,
er koma hver á eftir annarri
mildl nauðsyn.
Hér er aftur gott að bera
saman leiksvið leikhúsanna
og kvikmyndir. Á leiksviðinu
er fjarlægðin milli áhorfanda
og leikai-a svo til hin sama
allan tímann, og áhoi’fanda
er í sjálfsvald sett, á hvoi'n
leikara hann horfir hverju
sinni, t.d. þegar tveir talast
við. I kviknxyndinni aftur á
móti er myndatökmnannin-
um í lófa lagið að skipta
milli yfirlitsmynda, nxilli
fjai’lægðai'mynda og næi’-
mynda. Það er þannig mynda-
tökumaðurinn, sem ákveður,
á hvei’n leikanda álioi'fand-
inn horfir, og þessi möguleiki
er nxikilsverður þáttur kvik-
myndanna til að gefa auganu
nóg að stai’fa allan tímann,
auk þess, sem eyi’að hlustar
á lal og tón. Það er því að
vani’ækja þessa möguleika
kvikmyndarinnar, að láta
tvo tala saman lengi, án þess
að skipta á einhvern hátt um
sjónai’svið eða skipta nxilli
nærnxynda og fjai'inynda. —•
Hér er stigið spor
í rétta átt.
Þessi galli var miklu meira
álxerandi á fyrrikvikmyndunx
íslenzkum en þessaxx, þannig,
að einnig hér er stigið gott
spor áleiðis til bættra kvik-
nxynda. Þó virðist sem sunxs-
staðar hefði mátt nota sér
enn meii'a af nálægum nær-
nxyndum til að setja líf í
myndina. Einkanlega er t.d.
dauð frásögnin unx það, fyrst
í myndinni, þegar unga stúlk-
an kveður heimilið, þar sem
VARÐARFUNDUR
Landsmálalélagið Yéíém efnii tll fimdar í Sjáifstæðishúsinu, sunnudaginn 18. þ.itt, kl, 2 e.h.
Fundarefni:
1. Landsfundur Sjálfstæðismanna:
Framsögumaðuif lóhann Hafstein alþm.
2. Skattamál:
Framsögumaður, Sigurhjörn horhjömsson fulltrúi.
Að framsöguræðum loknum verða frjálsar umrssður.
Allt Sjálfstæðisfólk er velkomið á fundinn meðan húsrúm leyfir. Sijóm Varður
9 iiiiiiiiamiii«iiiinMiuiMiMumiiMMiiiiin|i|i|i|iiiiil,