Vísir - 14.11.1952, Blaðsíða 4

«
VlSIR
Föstudaginn 14. növemner 1952
ÐAGBLAÐ
Ritstjórar: Kristján Guöiaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Brotin rúða á bakhEiðlnni.
Alþýðusambandsþíng fer í hönd, en þótt kommúnistar hafi
þar tiltölulega fámennum hópi á að skipa, hafa þeir ekki
gefið enn upp alla von um, að þeir geti haft einhver áhrif á
gang þingmála. Á sínum tíma vakti það talsverða athygli í
Bretlandi, að þótt vinstri sinnaðir jafnaðarmenn, — sem margir
eru hreinræktaðir Moskvudindlar, — væru í algjörum minni-
hluta á þingi flokksins, gátu þeir þó komið fram ólíklegustu
tillögum með lævísi og bellibrög'ðum. Á þann veg virðast kom-
múnistar hafa í huga að haga baráttunni og fara ekki leynt með,
að þeir muni „brjóta nokkrar rúður á bakhliðinni", til þess að
eiga betur innangengt á Alþýðusambandsþingi.
Að undanförnu hafa kommúnistar víðsvegar um land beitt
.'sér fyrir að samþykktir yrðu gerðar á verkalýðsfundum, er
.skyldu vera fulltrúum félaganna veganesti á Alþýðusambands-
þingi. Beinast tillögur þessar fyrst og fremst gegn trúnaðar-
mönnum Alþýðuflokksins, sem kallaðar eru „erindrekar at-
vinnurekenda“, svikarar við verkalýðinn“ og öðrum álíka gælu-
nöfnum. Þá er kommúnistum einnig ljóst, að vart mun koma
til mála, að þeir fái viðurkennt kjör nokkurra fulltrúa fyrir
Dagsbrún, með því að sá háttur er þar á hafður, að við kjör
til Alþýðusambandsþings eru fulltrúar þar taldir þriðjungi
fleiri, en við venjulegt stjórnarkjör innan félags. Slíkt ósam-
ræmi getur ekki talist réttlætanlegt, en hentar hinsvegar meiri-
hluta kommúnista innan félagsins, með því að við stjórnarkjör
þurfa þeir að svifta sem flesta atkvæðisrétti til þess að halda
meirihlutanum, en við kjör til Alþýðusambandsþings, sem fram
fer á fundum félagsins, er tryggt að kommúnistar fá alla full-
trúa kjörna og er þá um að gera að hafa þá, sem flesta, þótt
<ekki uppfylli slík hentistefna lýðræðislegt kjör innan félagsins.
Þar, sem kommúnistar eiga von á einhverri gagnrýni, vegna
ofangreinds framferðis, hugsa þeir sér að láta krók koma á móti
bragði. Bera þeir fram kærur um „ólýðræðislegar kosningar"
eða jafnvel beina atkvæðafölsun í öðrum félögum, og beinast
nú spjótlögin inn um bakgluggann. Þannig telja þeir að kjör
matreiðslu og framleiðslumanna til Alþýðusambandsþings, hafi
ekki verið með lýðræðislegum hætti og hafa lagt fram kæru hjá
. stjórn Alþýðusambandsins vegna þessa. Byggist kæran á því
fyrst og fremst, að 34 menn segist hafa kosið lista kommúnist.a,
en hinsvegar hafi aðeins 30 atkvæði komið fram. Er þetta mjög
furðuleg kæra, með því að jafnvel kommúnistum mætti vera
ljóst, að þeir flokksmenn, sem horfnir eru frá villu síns yegar
<og greiða kommúnistafulltrúum ekki atkvæði lengur, veigra
,.sér sumir við að láta slíkt í ljósi opinberlega, enda er kosningin
leynileg. Þessir menn þekkja mætavel baráttu og ofsóknir
ikommúnista, þar sem þeir fá slíku við komið, og kjósa því að
vonum, að láta ekki uppi um hugarfarsbreytingu sína.
En kommúnistar skirrast ekki við þeirri óráðsýju, að fara
-að hætti lítt löghlýðinna borgara, sem ekki standa á of háu
þroskastigi, og „brjóta bakglugga11 til þess að öðlast gæði, sem
þeim ber ekki að réttum lögum. Slíkar ofbeldisaðgerðir munu
hefna sín, svo sem annað óráðvandlegt athæfi, þótt kommún-
rastar kunni lítils skil á réttu og röngu í iélagsstarfseminni.
Kaupkröfur eia kjarabætur?
Oamþykktir þær, sem kommúnistar hafa beitt sér fyrir í
verkalýðsfélögum úti um landsbyggðina, beinast öðru
frekar að kauphækkunum, sem verkalýðnum beri að knýja
rfram með samtakamætti sínum. Hinsvegar er það hverjum
rmanni ljóst, að kauphækkanir reynast skammgóður vermir, er
-verðlagið fylgir í kjölfar þeirra. Kauphækkunar kröfur og kjara-
'bótakröfur fara hér ekki saman. Vildu verkamenn tryggja sér
kjarabætur, ættu þeir að leggja áherzlu á aukinn kaupmátt, en
Zfainsvegar ekki aukna krónutölu, þótt kommúnistar hafi þar
mokkra sérstöðu af flokkslegum sökum.
Alþýðusambandsþing það, er nú sezt á rökstóla, ætti að eiga
:rfrumkvæði að samningaumleitunum milli framleiðenda og neyt-
-enda, er beindust að því að skapa viðunandi verðlag landbún-
Æðarafurða og aukinn kaupniátt, sem tryggði landbúnaðarafurð-
um sölumarkað til frambúðar. Bændum er ekki hagnaður að
aukinni framleiðslu, reynist varan óseljanleg, og verkalýðnum
er enginn hagur að kauphækkunum, ef kaupmátturinn rýrnar
að sama skapi. Beztu og varanlegustu kjarabæturnar, báðum
þessum stéttum til handa felast í gagnkvæmum skilningi og
skynsamlegri samningsgerð, sem löggjafinn gæti síðar byggt á
lagasetningu til viðreisnar. Þetta mega kommúnistar að vonuin
<Skki heyra, en hinsvegar allir aðrir.
IN MEMORIAM -
r *
Arni Pálsson
Árni Pálsson prófessor
er borinn til moldar í dag. Er
þar höfuðkempa hnigin að
foldu, sem förunautum verður
minnisstæð, enda kvaddi Árni
sér ungur hljóðs á orðaþingi á
þann veg að eftirtekt vakti.
Gáfur og ræðusnilld hafði hann
að erfðum hlotið, en faðir hans
var Páll Sigurðsson þrestur og
sltáld, síðast í Gaulverjabæ, og'
móðir Margrét Þórðardóttir
sýslumanns Guðmundssonar.
Árni var fæddur 13. september
1878 og var þannig 74 ára er
hann lézt, en hafði um nokk-
urt skeið haft litla ferlivist og
hljótt var um hann síðustu árin.
Stúdent varð Árni 1897 og
kandidatsprófi í heimspeki lauk
hann við Kaupmannahafnarhá-:
skóla 1898. Las hann sögu við
Hafnarháskóla mörg ár, án
þess að ljúka þar prófi, sem
vafalaust hefði verið honum
leikur einn. Hann kaus hins-
vegar að hverfa heim til
kennslu- og ritstarfa. Árið 1911
var Árni settur aðstoðarbóka-
vörður við Landsbókasafnið, en
fyrsti bókavörður var hann
skipaður árið 1919. Jafnframt
hafði hann með höndum
kennslu við Menntaskólann á
árunum 1922—1929, en skipaður
var hann prófessor við Háskól-
ann árið 1931 og gegndi því
starfi um 12 ára skeið. ítitstjóri
Skírnis var Árni í mörg ár, og
skrifaði þar greinar ýmislegs
efnis, sem mikla athygli vöktu
meðal þjóðarinnar og mótuðu
skoðanir hennar á marga lund.
Prófessor Árni Pálsson var
ekki að sama skapi fríður og
hann var höfðinglegur. Hvar
sem hann fór, hlaut hann að
vekja athygli. Enginn var hann
sundurgerðarmaður í klæða-
burði, en persónan sjálf var svo
mikilúðleg og hátternið svo
sérstætt, en þó prúðmannlegt,
að engum duldist að þar fór
höfðingi í fornum stíl. Gáfurn-
ar voru miklar og sérkennileg-
ar, en andagiftin reis yfir ís-
lenzka hveravallaflatneskju
eins og gosstrókur. Héldust þar
skáldskapargáfan, kunnátta
móðurmálsins og kjamyrðin i
hendur. Árni Pálsson tók skýra
afstöðu til allra mála, sem áttu
huga hans, og einnig sömu af-
stöðu til manna, sem hann
mætti. Var hann þó mannúð-
legur og' mildur og orðvart góð-
menni, sem hvers manns vand-
ræði vildi leysa, ef því var að
skipta. Nokkur ljóð Árna Páls-
sonar eru landskunn, enda
mjög fögur að formi og efni,
en litla rækt lagði Árni þó við
listina og hélt ljóðum sínum og
ritum lítt til haga. Á efri árum
sínum gaf hann út ritgerða-
safn, en entist ekki til að ganga
frá útgáfu verka sinna í heild.
Óvíst er að Ámi Pálsson hafi
fellt sig við sögukennslu, ein?
og hún gekk og gerðist í
Menntaskólanum á hans árum,
en jafnvíst er hitt að kennsla
hans verður nemöndum ó-
gleymanleg. Hann gekk ríkt
eftir að menn héldu kunnáttu
sinni til skila, jafnvel í trúar-
bragða sögu, sem hann mat þó
ekki mikils, en varð gjarna
stórlega hneykslaður, ef van-
kunnáttu gætti í kristilegum
fræðum.
„Þegar raust hans þrumdi
römm
þótti skár að hlýða.
Ungum lýð við leti og vömm
leizt ei ráð að bíða“.
Þetta kvað Matthías um
Bjarna rektor, en eins vel gat
það átt við Árna Pálsson og
okkur nemendur hans. Við
virtum hann og dáðum á flesta
iund, enda var kennsla hans
svo lifandi og fjöri gædd, að
flestar sögustundirnar voru
fljótar að líða. Árni var jafn-
framt félagi okkar, lagsbróðir
og vinur, sem hélt tryggð við
okkur alla ævi, ávallt reiðu-
búinn til að leiðbeina okkur,
eða ræða við okkur um lands-
ings gágn og nauðsynjar og'
var þá stundum ómyrkur í
máli. Lítið eitt gaf Árni sig að
stjórnmálum og fór nokkrum
sinnum í framboð í vonlausum
kjördæmum. Gerðust þar
margar og minnisstæðar sögur,
sem landfleygar eru, en allar
vitna um orðheppni hans og
gamansemi.
Bindindismaður var Árni
ekki og þótti lítt til þeirra
manna koma, sem streittust
við að neyta ekki áfengis um
ævina. Átti hann oft skemmti-
legar orðræður yfir gullnum
veigum, og snérist þá ræðan
að skáldskap eða fögrum list-
Framhald á 5. síðu
♦ BEItGMÁL ♦
Það er vitað mál, að íslenzkur
iðnaður á erfitt uppdráttar af
ýmsum sökum, en skiljanlegt
er að í fæstum greinum getum
við keppt við erlendan iðnað,
sem hefur betri skilyrði, nema
ríkisvaldð veiti þá hjálp, sem
sjálfsögð sýnist, t. d. með því
að tolla mjög vægt hráefni til
iðnaðar eða alls ekki. Vegna
mikils framleiðslukostnaðar,
hárra launa o. s. frv., eru líka
fá dæm þess að íslenzkar iðn-
aðarvörur séu fluttar á erlend-
an markað, þegar flytja verður
inn hráefnið til þeirra.
Vísir til úíflutnings.
Þess vegna er mjög leitt til
þess að vita, þegar ekki er reynt
að greiða götu þeirra, sem hafa
skapað sér skilyrði til' útfl.,
þótt í smáum mæli sé, og jafn>
Vel þeim gert erfiðara fyrir af
hreinu skilningsleysi. í fyrra
var silfursmiðja hér í bæ búin
að afla sér sambanda í New
York, og seldi til einnar stór-
verzlunar silfurmuni, er hér
voru smíðaðir. Þóttu gripirnir
góðir og leit helzt út fyrir, að
hægt væri að selja áfram silf-
urmuni til Bandaríkjanna og
skapa þannig gjaldeyri fyrir
íslenzka vinnu.
Kyrktur í fæðingu.
Tilraunin var á byrjunarstigi,
þegar hrásilfrið til smíðanna
Var sett á bátagjaldeyri, og
þessi vísir til iðnvöruútflutn-
ings kyrktur í fæðingunni. Með
því að leyfa aðeins innflutning
á hrásilfri á bátagjaldeyri, var
verðið orðið alltof hátt og ekki
lengur samkeppnisfært. Enn-
fremur var tollurinn 10 af
hundraði og fékkst ekki endur-
greiddur, þótt um útflutning
væri að ræða.
Svo fór um sjóferð þá.
Þegar iðnaðarmaðurinn mætti
ekki meiri skilningi hjá ríkis-
Valdinu varð hann auðvitað að
hætta við þessa tilraun, til þess
að skapa svolítinn útflutning
— sem hefði getað orðið meiri.
Þannig er sagan í stuttu máli.
í Danmörku er hráefni til silf-
ursmíði tollfrjálst, enda eru
danskir silfurmunir fluttir út
um allan heim, og eru viður-
kenndir. Sýnist vera ástæða til
þess að athuga, hvort ekki sé
rétt að endurgreiða tolla á hrá-
efnum til iðnaðar, sem fram-
leiðir til útflutnings. Ætti að
vera einfalt að áætla magnið,
sem fer til útflutningsins, ef
varan er að einhverju leyti seld
á innlendum markaði.
íslenzkir vinnuvettlingar.
Samkvæmt fréttum frá Fél.
ísl. iðm'ekenda er nú möguleiki
á því að selja í Noregi vinnu-
vettlinga, sem framleiddir eru
hér. Norskir sjómenn munu
taka íslenzku framleiðsluna
fram yfir þá norsku. Ekki er
ótrúlegt, að hér geti verið um
allverulega atvinnuaukningu
að ræða, ef.af þessum útflutn-
ingi verður, og óskandi að ekk-
ert stæði honum fyrir þrif-
um. — kr.
Gáta nr. 300.
Einhvcrju sinni voru tvær
konur; þær sáu, hvar tveir
menn komu, þá sögðu kon-
urnar: „Þar koma okkar
menn og oltkar mæðra menn
og okkar feður.
Svar við gátu nr. 299:
Gröf.