Morgunblaðið - 30.06.1915, Blaðsíða 1

^iðvlkud,
30.
júní 1915
HOBfiDHBLADID
2. árgangr
235.
tölublað
Ritstjórnars.ími nr. 500
Ritstjóri: Vilhjálmnr Finsen.
Isafoldarprentsmið j a
Afgreiðsluslmi nr. 499
Reykjavíkur
Biograph-Thcater
Talslmi 475.

á
glugganum.
Cryldendals-Film.
Ahrifamikill sjónl. í 3 þáttum
Aðalhlutv. leika:
Holger Reenberg og
Poul Reumert!
Yoghurt
(súrmjólk)
fa2st daglega á kaffihúsinu Uppsölum.
°8 Gerlarannsóknarstöðinni í Lækj-
^götu 14 B kl. 11-
-1.
^heodor Johnson
Konditori og Kafé
stersta og fullkomnasta kaffihús
i höfuðstaðnum.
kvöldkaffé. —
°g 9—11 Va
jTTr Rezta dag- og kvöli
hljóðfjerasláttur frá 5—7 -
Conditori & Café
Skjaldbreið
* fegursta kaffihús bæjarins.
'Qntkomustaður allra bœjarmanna.
^ljómleikar á virkum dögum kl.
2, sunnudögum kl. 5:—6.
Mikið úrval af áqœtis kðkum.
w Ludvig Bruun.___________
% Gerdt Meyer Brunn, Bergen
býr til síldarnet, troll-tvinna,
Manilla, fiskilínur, öngultauma
°g allskonar veiðarfæri. Stærsta
ýerksmiðja Noregs í sinni röð.
Arleg framleiðsla af öngultaum-
um 40 miljón stykki. Verð
°S gæði alment viðurkend.
teljÍDÍ S ítalska hamp netjagarn,
f)ór- ogfimm-þætt,meðgrænum
miða við hvert búnt, reynist
ar eftir ár langbezt þess netja-
garns er flyzt hingað.
1 heildsö
ölu fyrir kaupmenn, hjá
G. Eirikss, Reykjavík.
símfregnir
r^tarit. ísafoldar og Morgunbl.
Kaupmannahöfn
^ÍöÖverj'artf h
stööum ' hafa farið yfir
fiá LerÝ.1 yzhl fierinn
^ueska6? °g hygst aí
ka herinn i Galizí
Thorvaldsensfélagið.
Fundur verður haldinn fimtudag 1. júlí næstk. i Iðnaðarmannahúsinu
kl. 9 e. h.
Aríðandi mál á dagskrá.
Félagskonur beðnar að fjölmenna.
Stjórnin.
cftl. cZ «& og Æ. c£ cJéunn.
Samfundur i kvöld (miðvikudag) kl. 9 i Bárubúð.
Fjölbreytt dagskrá. (Um Þrastaskóg, Sumarför, Fáninn, Skinfaxi,
Nefndaskipun o. m. fl.). Mætið stundvíslega.
(Að samfundi afloknum verður sérstakur fundur i U. M F. Iðunn).
■
Islenzkur snillingur
Einar Jónsson myndhöggvari
ryður-nýjar brautir.
Hugsjón listamannsins.
Hann er meðal hinna fremstu mynd-
höggvara Norðurlanda.
(Grein þessi er tekin eftir skan-
dinaviskum blöðum, sem gefin eru
út i New York.)
Verður ísland vagga hins nýjasta
sniðs norrænnar listar? Hinn ungi,
islenzki myndhöggvari Einar Jóns-
son er einhver hinn frumlegasti
listamaður á Norðurlöndum. Dr.
H. G. Leach, sem er i stjórn »The
American-Skandinavian Foundation*,
hélt nýlega fyrirlestur um hann í
Brevoort-hóteli og sagði að hann
væri hinn mesti listamaður, sem nú
væri uppi á Norðurlöndum, og hjá
honum endurfæddist söguöldin í nýrri
mynd.
Stjórnin á íslandi hefir gert ráð-
stafanir til þess að flytja öll lista-
verk Einars til íslands frá Kaup-
mannahöfn, þar sem þau eru nú
geymd, og lætur reisa hús til að
geyma þau i. Auðvitað hefir lista-
safn það ómetanlega þýðingu fyrir
íslendinga, en samtimis finst mörg-
um af þeim, sem dázt að listaverk-
um Einars, að það sé ekki rétt að
fela þannig listaverk hins mikla lista-
manns fyrir umheiminum. Þess
vegna hafa þeir gert ráðstafanir til
þess að smækkaðar broncemyndir
verði gerðar af nokkrum listaverk-
um hans áður en þau fara frá Kaup-
mannahöfn, og flytja þær hingað til
New York og annara amerikskra
borga.
Nefnd hefir verið valin til þess
að efna til skemtunar að kvöldi hins
29. maí þessu til stuðnings og er
Stanley T. Ólafsson forgöngumaður
þess. Nefndin tekur einnig á móti
gjöfum til þessa fyrirtækis og mik-
ilsmetinn Amerikumaður í Phila-
delphia hefir þegar sent 100 dollara
að gjöf.
Einar Jónsson hefir ritað dr. Leach
sendibréf þar sem hann minnist á
hugsjóíiir sinar sem listamaður.
Meðal annars kemst hann svo að
orði:
»Æðsta hugsjón mín var það, að
list mín gæti orðið einhverjum að
gagni. Ef eg gæti það, er aðaltak-
marki mínu náð. Þá veittíst mér
léltara að bera mótlæti lifsins *—
fátækt og alt þess háttar — því eg
vil heldur gefa öðrum þær gjafir,
sem mér eru gefnar, og vera fátæk-
ur, heldur en þræða gamlar brautir
og verða ríkur. En eg hefði gjarna
viljað dvelja og vinna að list minni
í einhverri miðstöð menningarinnar
þar sem maður hefir frið fyrir göml-
um hleypidómum og margra alda
gömlum reglum. Það álit eg vera
eina hina mestu ógæfu fyrir lista-
menn í Evrópu að þeir eru, eins og
margir aðrir, aldir upp í gömlum
skólum og hleypidómum og nota
gáfur sínar til þess að leita aftur í
tímann, en það leiðir aftur oft til
allskonar falfe.
Hvað mig sjálfan snertir hygg eg
að það hefði verið gott fyrir mig
ef eg hefði farið til Ameríku fyrir
nokkrum árum. Þvi það land hefir
hin beztu skilyrði — að eg hygg —
til- þess að taka á*móti þvi sem,
maður sjálfur vill sýna. En hér
austan hafs er það sumstaðar svo
ilt, að maður er blátt áfram for-
dæmdur ef maður leyfir sér að hafa
sjálfstæða skoðun. Hér í föðurlandi
minu er þvi þó ekki þann veg far-
ið. Landar mínir eru einmitt mjög
frjálslyndir og hafa sýnt það fyrst
og fremst i nýjum og gömlum bók-
mentum sínum. Að eðli til hefir
ísland einnig ætið verið sjálfstætt og
börn þess hafa frá alda öðli haft af
óþrjótandi mentabrunni að ausa. Eg
vildi óska þess að landar minir
kæmust í nánara menningarsamband
við hina flngu og lifsfrjóvu Ameríku.
Þeir mundu hafa mikið gagn af því.
Sögur okkar herma það, að ísiend-
ingar hafi fyrstir manna fundið Ame-
Aukafundur
í
,Hringnum‘
kl. 5 i dag á venjulegum stað.
Áriðandi að allir mæti I
Stjórnin.
riku og það væri gott ef þeir gætu
fundið hana aftur — i menningar-
legu tilliti.
Eg er yður mjög þakklátur, kæri
dr. Leach, fyrir það að þér gerið
það sem þér getið til þess að gera
ísland kunnugt þama handað við
hafið. Vonandi verða nútiðar bók-
mentir okkar kunnar þar von bfáðar,
eins og t. d. skáldskapur þeirra Jóns
Trausta, Einars Hjörieifssonar,
Jóhanns Sigurjónssonar, Guðmundar
Kambans og Gunnars Gunnarssonar.
Hinir þrir síðastnefndu eru ungir rit-
höfundar en hafa vakið á sér mikið
álit í Danmörku og viðar i Evróput,
Auðvitað er það dr. Leach, sem
ritar þessa grein og hann getur ekki
betur lýst Einari en með þessum
orðum hans sjálfs. Yfirlætisleysið
og sannleiksástin skin þar í gegn
um hverja linu, en jafnframt verður
maður var við þunga undiröldu —
viðbjóðinn á hleypidómum, smásálar-
skap og þröngsýni heimsins. Grein-
inni fylgir mynd af likneski Ingólfs
Arnarsonar og þá rifjaðist upp fyrir
mér þröngsýni Reykvikinga þegar
þeir ætluðu að kenna listamanninum
hvernig hann ætti að gera listaverk-
ið. En Einar er ekki að hafa orð á
því þegar hann minnist á hleypi-
dómana. Honum þykir of vænt um
þjóð sina til þess. Og hann segir
að landar sínir séu manna frjálslynd-
astir — enda þótt þeir hafi ef til
vill sært hann manna mest með
þröngsýni sinni.
En" sleppum því. I öðru blaði
sem gefið er út i New-York er grein
um Einar eftir Axel Hellrung og er
hún svo:
Samkoma verður haldin á laugar-
daginn fyrir islenzka myndhöggvar-
ann Einar Jónsson, og eg leyfi mér
að hvetja landa mina til þess að
fjðlmenna þangað. Tilgangur þeirr-
ar samkomu er sá, að afla fjár til