Morgunblaðið - 11.12.1916, Blaðsíða 2

2
MORGUNBI.AÐIÍ)
Nýjar vörur
JTleð e.s. „Ceres'
fengum uið mikið af vefnaðarvörum. Tií dæmh:
«
Dömukíæði, Hadeífafau margar teg.
Tvisffau einbr. OJ tvíbr. f~'faTtQf eini. og misl. fl. teg.
Verhmatmashijrfufau fjöimargar tegundir.
Tiðurfjeff téreff,
Löh og íahaefni, 30 feg. bl. íéreft
Tvíbreið léreft úr hör, háiihör og: bómull.
Sœngurdúkur, Nankin.
Tvisttau i svuntur og fjölda margt fieira af vefnaðarvöru
TJffjugið verðið i Tiusfursfræfi t
Asg. G. Gunnlaugsson & Go.
Austurstræti 1
ur. — Gerði Sörensen vélameistari
mikið til þess að halda uppi gleð-
skap. Er hann fór frá skipinu hafði
hann tekið með sér grammofóninn
og plöturnar úr reyksalnum. Þegar
þar við bættist harmonika, sem ein-
hver átti, þá höfðum við góða skemt-
un eftir föngum. Það var spilað
allan daginn. Ullarteppi voru einn-
ig sótt út á skipið og veitti oss sizt
af því, því að það var mjög kalt. Ann-
ars sváfum við öll á gólfinu i skóla-
húsinu og bjuggum um oss eftir
föngum.
A mánudaginn var Geir kominn
á strandstaðnum og hafði honum
nær lánast að ná skipinu út þegar
vestanbrimið kom.
Enginn meiddist neitt verulega.
Þó lá nærri að Sörensen vélmeistari
hefði meiðst mikið. Þegar gufupíp-
an sprakk var hann þar staddur og
brendist hann eitthvað dálítið.
Ekkert gat hr. Zöllner sagt um
orsakirnar til strandsins. En þær
meiga til að kom í ljós við sjópróf-
ið sem haldið muni verða bráðlega.
— Það er ákaflega sorglegt, segir
hr. Zöllner, að íslendingar skuli hafa
mist þetta ágæta skip. En við far-
þegarnir megum vera fegnir að við
komumst lífs af, því útlitið til björg-
unar var sannarlega ekki mikið um
eitt skeið.
Sjópróf í strandmálinu mun verða
haldið hér, þegar er skipshöfnin
kcmur hingað. Er liklegt, að það
verði haft svo fullkomið sem unt
er, þar sem svo má að orði kveða,
sem hin íslenzka þjóð sé hér máls-
aðilji. — Mun hún vilja, að prófið
leiði það fulikomlega og ótvírætt í
ljós, hvort nokkur á sök á þessu
mikla óhappi og sé svo, að ein-
hverjum verði um það kent, að hann
verði þá látinn sæta ábyrgð fyrir
það. Því að þetta er alvarlegra mál
en svo, að taka megi á því af handa-
hófi og sökin kanske komi niður á
saklausum. En menn ættu að var-
ast það að leggja nokkum dóm á
það, fyr en sjóprófið er um garð
gengið.
Sameinaðatélayið
5(1 ára í day.
I dag eru liðin 50 ár síðan
stærsta gufuskipafélag á Norður-
löndum, »Det forenede Damp-
skibsselskab* í Kaupmannahöfn,
sem venjulega er kallað »Sam-
einaðafélagið* hér á landi, var
stofnað. Er það merkisdagur i
siglingasögu Dana, sem sjálfsagt
verður minst á ýmsa lund í Dan-
mörku og víðar, þar sem félagið
hefir starfað, en það er víðast
hvar í heiminum.
Ef maður ætti hér að segja
aögu þessa stóra fyrirtækis, er
frá því að vera örlítið félag og
fátækt og lítils metið, heíir vaxið
svo mikið, að það er nú meðal
stærstu gufuskipafélaga heimsins
hvað skipafjölda snertir, þá mundi
það ,taka of mikið rúm. A þvi
eru engin tök í lítilli blaðagrein,
en vér vildum aðeins minna á
helztu drættina úr sögu félags-
ins og sérstaklega þann hluta
hennar, sem viðkemur oss Is-
lendingum.
í nóvember 1857 fórst seglskip-
ið »Sölöven« hér við Snæfelis-
nes með allri áhöfn. Höfðu Dan-
ir notað seglskip þetta til flutn-
inga hingað undanfarið, en eftir
að það hafði farist fóru að heyr-
ast raddir um það, að betra mundi
vera að nota gufuskip til þeirra
ferða. Var það danskur maður,
Koch að nafni, sem átti þá hug-
mynd, en hann hafði skömmu
áður, ásamt öðrum manni brezk-
um, Henderson að nafni, stofnað
félag og keypt gufuskipið »Arc-
turusc. Þetta skip, sem uppruna-
lega hét »Victor Emanuel*, leigði
danska stjórnin af þeim Koch &
Henderson og sendi það 5—7
ferðir á ári hingað til íslands.
Gengu þær ferðir vel og mun
tekjuhalliaf þeim hafa verið lítilJ.
Um þetta leyti höfðu verið
8tofnuð nokkur gufuskipafélög i
Danmörku. En þau gengu flest
illa; það vantaði alt skipulag á
félögin og hver pukraði í sínu
horni með óvissar og arðlitlar
ferðir og alt benti til þess, að
þau fyrirtæki mundu líða undir
lok. Svo kom ófriðurinn við
Prússa og allar siglingar svo að
segja lögðuBt niður um hríð. En
eftir ófriðinn kom nýtt fjör í
verzlun og siglingar Dana. Þeir
voru þá svo heppnir að eiga
mann, sem bar af öðrum í hag-
sýni og framsýni, einn af ágætis-
mönnum Nor'ðurlanda, sem frem-
ur öðrum hefir átt þátt í því að Dan-
ir hafa orðið verzlunar- og sigl-
ingaþjóð, sem reiknað er með
hvarvetna í heiminum. Þessi
maður var C. F. Tietgen.
Eins og svo oft vill verða, var
það tilviljun ein að Sameinaða-
félagið var stofnað. Útgerðar-
maðurinn Koch hafði ákveðið að
halda uppi siglingum til Englands
og hafði myndað nýtt félag í
Bretlandi í þeim tilgangi, »The
Anglo-Danish Steam Navigation
Co.c, og hafði ’félagið til þessa
pantað 4 ný skip. — En bank-
inn, sem styrkja ætlaði félagið,
varð gjaldþrota áður en skipin
voru fullsmíðuð og þar með var
fyrirætlun Kochs úr sögunni. Þá
var það að C. F. Tietgen, stjórn-
andi Privatbankans í Khöfn, kom
frarn á sjónarsviðið, lagði alt sitt
hugvit og alla sína krafta fram
til þess að ráða bót á samgöngu-
leysinu á sjó. Tietgen vildi að
Danir eignuðust þessi 4 nýju
skip. Og í þeim tilgangi mynd-
aði hann Sameinaðafélagið úr
þremur stærstu skipafélögunum í
Danmörku, þeim »Koch & Hend-
erson«, »H. P. Prior« og »Det
alm. danske Dampskibsselskabc.
11. desember 1866 var »Det
forenede Dampskibsselskabc stofn-
að í Kaupmannahöfn, og er því
50 ára í dag. Félagið átti 1915
135 gufuskip, sem samtals báru
186,595 smálestir. Auk þess
fjölda flatbotnaðra skipa, dráttar-
skip og ýms önnur skip. Hluta-
féð er nú 30 miljónir króna, en
á árinu 1915 voru nettó tekjur
þess 30,746,932 kr. 71 eyrir. Af
þeim var rúmum 20 milj. kr.
varið til fyrningar á skipum og
öðrum eignum félagsins, en 7 x/a
miljón, eða 25 % var borgað til
hluthafa. Félagið á óhemju eign-
ir og er því eitt hið ríkasta hluta-
félag i Danmörku.
Ekkert erlent félag hefir verið
eins mikið riðið við alla fram-
þróun í þessu landi sem Samein-
aðafélagið. Það hefir haldið uppi
siglingum hér síðan árið 1867, að
undanskildum nokkrum árum,
sem danska stjórnin annaðist
siglingarnar á skipinu »Dianac.
Hvað sem annars verður sagt
um afstöðu félagsins til vor Is-
lendinga, þá hafa þær ferðir mik-
ið aukið verzlun og velmegun
landsins. Það væri óréttlátt að
neita þessu. Það er áreiðanlegt,
að félagið heflr mörg árin lítið
sem ekkert grætt á íslandsferð-
unum, samanborið við þann hagn-
að, sem það mundi hafa haft ef
skipin hefðu verið send á aðra
staði. Auðvitað hafa Danir feng-
ið meiri verzlun við íslendinga
fyrir milligöngu Sameinaðafélags-
ins, en sem sjálfstætt félag hefði
það grætt meira á því að nota
skipin til annara flutninga.
Skipin, sem félagið hefir sent
hingað til lands, hafa verið bæði
mörg og misjöfn. 1867—69 voru
skipin »Arcturus«, »Anglo Dane«
og »Phönixc í förum hingað.
1876—79 aðstoðaði félagið dönsku
stjórnina með siglingar hingað og
notaði til þess skipin »Arcturusc,
»Valdemar« og »Phönix«. En frá
árinu 1880 þangað til Thore og
Eimskipafélagið hófu ferðir hing-
að, má heita að félagið annaðist
nær allar siglingar hingað. Árið
1881, »harða veturinn«, fórst
Phönix í ísnum hór í Faxaflóa,
en menn allir nema einn komust
lífs af. Lét þá félagið byggja
nýtt skip, »Laura«, 679 smálest-
ir og var hún í förum hingað
ásamt »Thyra« um margra ára
skeið. Laura strandaði fyrir norð-
an en Thyra er enn á floti. Þá
bættist Romny, Vesta, Ceres,
Botnia, Hólar, Skálholt og nú síð-
ast ísland við, og hafa þau,
ásamt mörgum öðrum skipum fé-
lagsins annast siglingar hingað í
mörg ár.
Hins mikla manns, C. F. Tiet-
gens, mun verða minst í ræðu og
riti um alla Danmörku í dag —
þessa dæmalausa fjármálamanns,
sem engan hefir átt sinn líka á
Norðurlöndum. Hann er faðir
Sameinaðafélagsins. Honum er
það að þakka, að Danir eru í
tölu siglingaþjóða heimsins. Hann
sá það fyrir, að með dugnaði og
samheldni danskra útgerðarmanna
mundi Sameinaðafélagið verða
eitt af stærstu gufuskipafélögum
heimsins. Spádómur hans hefir
ræzt nokkru fyrir 50 ára afmæli
félagsins og hugmyndum hans og
ýiugsjónum er haldið hátt á lofti
af hinum framúrskarandi dugn-
aðarmanni, sem nú stjórnar
þessu mikla fyrirtæki, hr. C. M.
T. Cold framkvæmda8tjóra.