Morgunblaðið - 14.08.1917, Blaðsíða 1

f»riðjudag
4. árgangr
14.
ágúst 1917
280.
tðlublað
Ritstiórnarsími nr.
500
Ritstjóri:
Vilhjálmur Finsen
ísafoldarprentsmiðja
Afgreiðslnsimi nr. 500
Reybjavíknr
Biograph-Theater
Talsími 475
Tlijff
prógram
í kvöld!
Fossamálið.
Um annað verður eigi tíðræddara
nú á dögum heldur en fossamálið á
þingi. 08 skoðanir skiftast um það.
Menn verða nú alt í einu svo stór-
huga, að þeir vilja sumii hverjir
endilega að landssjóðurfari að »hyggja
út« fossana og benda til þess, að
erlendis séu augu manna að opnast
fyrir því, að hið opinbera eigi að
reka sjálft sem allra flest fyrirtæki.
Það er alveg satt, en hvenær halda
menn að úr framkvæmdunum verði,
) ef landssjóður ætti að taka lán til
reisa aflstöðvar við fossana?
Það er verið að tala um það, að
þetta muni verða stórgróðafyrirtæki.
Betur að svo yrði. Og fyrir þá sem
trúa því er opinn vegur til þess að
að láta landið veiða hins beina gróða
aðnjótandi. Landssjóður getur feng-
ið eins mörg hlutabréf í fyrirtækinu
eins og honum sýnist og hann er fær
um að kaupa. Og svo má áskilja
honum kauprétt að öllu fyrirtækinu
eftir nokkur ár, (eins og gert er í
frv.). En frv. er að ýmsu leyti ábóta-
vant. Og það er hlutverk þingsius
að gera það þannig úr garði að vei
megi við una. Það væri hart, ef 40
þingmenn, úrval þjóðarinnar, væru
eigi færir um það að tryggja hag
landsins gagnvart félaginu. Það væri
hart ef þeir gæfu sér sjálfír þann
vitnisburð, að þeir gætu það ekki,
nema með óralöngum tíma.
Það er talað um það að við meig-
um ekki verða þrælar miljónanna.
Falleg orð og rétt hugsun. Enginn
ætlast til þess að þjóðin verði ánauð-
ug fyrir það, þótt hún láti félagið
knýja þennan Grotta og mala gull.
Það er ofurhægt að sjá við því, að
við verðum eigi malaðir í kaf. Ef
kvörnin verður of stórvirk í hönd-
um félagsins þá getur landið tekið
fram fyrir hendur þess og malað
gullið sjálft.
Frá landsins sjónarmiði ætti þetta
að verða nokkurskonar tilraun með
það, hveanig rekstur slíks fyrirtækis
mundi ganga. Og það ætti ekki að
vera neitt á móti því að lofa öðrum
að gera tilraunina. Ef við sjáum að
það verður stórgróðafyrirtæki, þá eru
nógir aðrir fossar til og hætt við,
Hjartans þakklæti vottum við hér með
öllum þeim, sem sýndu okkur hluttekningu
við fráfall okkar elskulega sonar, Ágústs
Jóhannessonar. Sérstaklega viljum vér
minnast þeirra heiðurshjóna Olsens og frú
hans og Asgeirs Stefánssonar trésmiðs i
Hafnarfirði, fyrir þær hðfðinglegu gjafir og
þá miklu hjálp, sem þau auðsýndu okkur,
og biðjum við guð að launa þeim velgerð-
ir þeirra af rikdómi sinnar náðar.
Hafnarfirði II. ágúst 1917.
Gróa Þórðardóttir. Jóhann Jðnsson
1
ft> Tlfjja Bíó
Þyrnibrautin.
Nútíðar sjónleikur i 4 þáttum. — Aðal-leikendur:
Olaf Fönss,
Agneta Blom, Johs. Ring.
Hvar sem þessi mynd er sýnd, munu þúsundir áhorfenda
fyllast meðaumkun með hinni ógæfusömu fósturdóttur skóar-
ans, sem hrakin er frá sælu lífsins og lendir í mannsotpinu.
Snyrpibátaspil
fást hjá
Sigurjóni Péturssyni.
fulltrúum sínum að þeir hrapi ekki
að málinu, en flýti því svo mjög
sem kostur er á. Landinu og þjóð-
inni liggur þar mikið við.
&LoRRrar tunnur af ágœfu saííRjoti
úr Vopnafirði og af Möðrudalsfjöllum, fást keyptar i dag og á morgun
fyrir 115 kr. hver, hjá
c?ö// cHrnasynif
Skólávörðustig 8.
þótt framfarir verði hér hraðstígari
á næstu árum heldur en hefir verið
fram að þessu, að sumir sem enn eru
ungir verði gráhærðir um það að allir
fossarnir hafa verið teknir í landsins
þjónustu.
Havurinn sem við höfum af þessu
fyrirtæki er margvislegur þótt land-
ið eigi það ekki sjálft. Og blasir þá
óbeini hagnaðurinn næst við. Það
má koma þvi þannig fyrir að við
fáurn járnbraut hingað til Reykjavik-
ur, annaðhvort yfir Mosfellsheiði
eða Hellisheiði, eftir þvi sem þingi
eða stjórn þykir betur henta. Og
félagið mun fást til þess að undirbúa
járnbrautarlagninguna undir eins þeg-
ar leyfið er fengið, hvað sem strið-
inu líður. Ber á það að lita þar
sem nú er ekki annað sýnna en að
alment atvinnuleysi verði í vetur og
vor. Það horfir svo alvarlega með
atvinnnleysið, að komið hafa fram á
þingi tillögur um það, að hið opin-
bera gerist atvinnurekandi í stórum
stíl. En ef þgtta fyrirtæki kæmist í
framkvæmd veitir það fjölda manns
atvinnu í mörg ár.
Enn ber þess að gæta, að við get-
um fengið r&fmagnsleiðslur hingað
til Reykjavikur, rafmagn til ljósa,
hita og iðnaðar. Hér er að rísa upp
iðnaður, en það vantar afl til þeirra
hluta sem gera skal; það vantar kraft.
Framtíð þessa bæjar er að miklu leyti
undir því komin, að við fáum hreyfi-
afl. Þess vegna var bærinn sjálfur að
hugsa um það að koma sér upp raf-
magnsstöð og í þeim tllgangi hafði
hann trygt sér vatnsafl í Soginu.
Um eignarréttinn á þvi vatnsafli var
dálitill efi og hefir staðið i samn-
ingum milli fossafélagsins og bæjar-
ins. Verður málið áreiðanlega jafnað
þannig að báðir megi vel við una.
Félagið vill helst að bærinn kaupi
hlutabréf fyrir þessar 50 þús. krónur
sem hann hefir gefið fyrir vatnsaflið,
og auk pess fái hann ótakmarkaðan
rafmas’nsstraum um ótakmarkaðan
tíma, Jyrir pað verð, er framleiðslu
kostnaði nemur.
Þá er að minnast á enn eitt, sem
eigi hefir minsta þýðingu. En það
er framleiðsla fyrirtækisins — áburð-
arefni. Aburðarskorturinn hefir stað-
ið landbúnaðinum tilfinnanlega fyrir
þrifum. Erlendur áburður hefir ver-
ið of dýr, enda þótt nokkuð hafi
verið notað af honum. Til þess að
geta tekið upp samkepni á heims-
markaðnum, verður félagið að selja
áburðinn svo ódýran, að vel mun
það borga sig og fljótlega fyrir
bændur að kaupa hann. Hann verð-
ur að minsta kosti þeim mun ódýr-
ari sem flutningskostnaði nemur
heldur en erlendur áburður.
Og þarna er hjarta landsins —
bletturinn, sem allir íslendingar gætu
búið á, ef hann væri sæmilega rækt-
aður. Það er því eigi að furða þótt
Arnessýslu sé þetta áhugamál og
einnig Rangæingum. Þrjú stærstu
kjördæmi landsins æskja þess að
málið nái sem fyrst fram að ganga.
Reykjavík, höfuðborgin sjálf, er svo
hjá sett, að hún hefir eigi nema tvo
fulltrúa á þinginu, í staðinn fyrir
sex. Hún mun vænta þess af þess-
um tveimur mönnum, að þeir berj-
ist fyrir málinu með kappi og forsjá.
Alt landið mun ætlast til þess af
Erl. simfregnir.
frá fréttaritara Isaf. og Morgunbl.).
Khöfn 12. ág.
Brezkir verkamenn hafa
ákveðiö að sækia fundinn
í Stokkhólmi.
Henderson raðherra hef-
ir sagt af sér vegna ósam-
komuiags við hina stjórn-
armeðlimina.
Þegar „Rán“ var send
heim af þýzka
kafbátnum.
Svo sem menn muna var botn-
vörpungnum »Rán« snúið við af
þýzkum kafbáti í vetur, þá er skip-
ið var á leið til Bretlands með ís-
varinn fisk, sem þar átti að seljast.
Kafbátsforinginn ætlaði í fyrstu að
sökkva skipinu, þar sem það flytti
Bretum matvöru, en hætti þó við
það á síðustu stundu, mest fyrir sér-
staklega lipurð og prúðmensku skip-
stjórans.
»Rán« hafði ísvarinn fisk með-
ferðis, sem áætlað var að mundi
seljast fyrir um 40 þúsund krónur
er hann væri kominn á markaðinn
í Bretlandi. En í stað þess var fisk-
urinn seldur hér við opinbert upp-
boð, og fékst fyrir hann alls 2470
kr. og 80 aur. Hefði þó ef til vill
fengist meira fyrir hann ef fiskinum
hefði verið skipað í land þegar eftir
komu skipsins hingað, en uppboðið
fór fram tveim dögum síðar, vegna
þess að umboðsmaður vátryggingar-
félagsins, Þorvaldur Pálsson læknir,