Morgunblaðið - 22.02.1918, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Yopn í höndum, sem hún gæti beitt
til þess að geta sett bandamönnum
kosti.
Rússneskt ríkisfjárþrot — því að
það væri ekkert annað en rikisfjár-
þrot í stórum stíl, ef allar útlendar
skuldakröfur yrðu feldar úr gildi —
mundi koma hart niður bæði á vin-
um og óvinum, en þó harðara á
vinuaum. Það er satt, að Þjóðverj-
ar eiga stórfé inni í Rússlandi.
Það er sagt að i Rússlandi hafi
Þjóðverjar bundið um i J/s tniljarda
höfuðstól. En hvað er þetta i sam-
anburði við þau óhemju ósköp af
fé, sem bandamenn, einkum Frakkar,
hafa til þess fleygt í hina rússnesku
bandamenn sina?
Eins og kunnugt er hefir fjármála-
politik Frakka einskorðast af banda-
laginu síðustu 25 árin. Innlend fyr-
irtæki voru vanrækt, en sparisjóðs-
fé frönsku þjóðarinnar var veitt í
gegn um bankana til Rússlands í
stríðum gullnum straumi. Það er
áætlað að 20 miljördum franka af
fé frönsku þjóðarinnar og þá einkum
hinnar efnuðu miðlungsstéttar, hafi
- verið varið til kaupa á rússneskum
ríkisskuldabréfum. En þegar ófrið-
urinn hófst gátu Frakkar ekki meira.
Þá urðu Bretar og Bandaríkin að
hlaupa undir bagga með Rússum og
það er álitið, að frá þeim hafi Rúss-
ar fengið aðra 20 miljarda franka.
Stjórnir beggja landa hafa að vísu
reynt að tryggja þessi lán með ýms-
um ívilnunum frá Rússa hálfu, en
hvers virði eru ívilnanir á þessum
tímum, þegar hausavíxl eru höfð á
öllum hlutum? Bretar hafa farið
varlegast að, því að þeir trygðu sér
í tíma rússneskt gull. Hafa að minsta
kosti 2 miljardar í gulli veríð fluttir
frá Rússlandi síðan stíðið hófst, til
Englandsbanka. En þó eru 2 roil-
.jardar lítið á móts við það sem
Bretar eiga i hættunni.
Það mun hver maður fá skilið,
að ef Rússar skorast undan því, að
greiða skuldir sínar erlendis, þá yrði
þ«ð sá skellur fyrir frönsku þjóðina
að það tjón sem hún beið við Pan-
ama-hneikslið, er ekki neitt í saman-
bcrði við það. A því geta menn
og skilið að franska þjóðin muni
vera rög við það að fara mjög geyst
að Rússum og á hinn bóginn geti
það orðið til þess að bandamenn
verði til þess að breyta friðarskil-
málum sínum, ef Rússar sækja það
fast.
Frakkland gekk inn i ófriðinn
1914 vegna trygðar við Rússa. Að
vísu fór andróður gegn Rússum
vaxandi í Frakklandi, en hvað um
það? Því að þá er Frakkar gáfn
Þjóðverjum hið örlagaþrungna svar,
að þeir mundu breyta eins og heið-
ur þeirra krefðist, þá var það talið
út úr hug allrar þjóðarinnar, enda
iiöfðu stjórnmálamennirnir búið
þannig um hnútana, að Frökkum
var nauðugur einn kostur að leggja
út í hinn drepandi ófrið. Eftir y x/s
árs þrekraun hins herjaða Frakklands,
bregðst því nú sá bandamaðurinn,
er það vildi eigi bregðast 1914-
Og ef Rússland þar að auki veldur
Frakklandi þvi fjártjóni, sem seint
eða aldrei verður bætt, þá má með
sanni segja, að bandalagið við Rússa,
sem var með miklum fögnugi bund-
ið fastmælum í Kronstadt, sé hin
mesta ógæfa sem Frakka hefir hent.
(Politiken).
----.i.i ...l —,r ■ ----
Skip ferst.
Rússneskt þrímastrað seglskip, sem
hét »Creciandot fórst hjá Þorláks-
höfn i fyrradag snemma.
Það hafði farið frá Englandi fyrir
10 dögum, með 260 smálestir af
kolum til »Kol og Salt«. í ofviðr-
inu í fyrramorgun bilaði stýri þess,
og hrakti það þessvegna til lands og
brotnaði í spón. Skipstjóri og annar
maður björguðust i land með lífs-
marki, en fjórir menn druknuðu.
Læknis var þegar vitjað til Eyrar-
bakka og siðustu fréttir að austan
segja þessa tvo menn, er af komust,
úr allri hættu.
Hvalaveiðar,
Svo sem kunnugt er hafa Norð-
menn bannað með lögum hvalaveið-
ar við strendur Noregs, en þar höfðu
mörg félög stundað hvalaveiðar í rík-
um mæli um margra ára sxeið og
tekist ágætlega. Var lögunum komið
á tll þess að hindra að hvalir eydd-
ust með öllu þar við land.
Nú hafa Norðmenn tekið upp á
nýrri aðferð við hvalaveiðarnar. Áð-
ur fyr var farið með hvalina til
lands og þeir skornir þar upp. En
þar sem það eigi er leyfilegt, hug-
kvæmdist einum útgerðarmanni að
senda skip norður 1 höf á hvala-
veiðar, og láta skipið vera þannig
útbúið, að hægt sé að gera að þeim
við skipshliðina. Þetta tókst ágætlega.
Skipið veiddi 5 hvali á einni viku
og þykir það vera svo góður árang-
ur að félög hafa verið stofnuð til
þess að taka upp þessa aðferð. Bú-
ast Norðmenn við að senda mörg
skip á hvalaveiðar milli íslands og
Noregs í sumar.
Rafmagnsstöð
við Guden-á.
Fyrir nokkrum árum kom dansb-
ur verkfræðingur, Thomsen að nafni,
fram með þá hugmynd, að nota
vatnsaflið í Guden-á á Jótlandi til
þess að reka rafmagnsstöð. I þeirri
á eru engir fossar, en það var ætl-
un Thomsens að búa til foss svo
aflmikinn, að hann gæti rekið stóra
rafmagnsstöð, nægilega fyrir allan
suðurhluta íótlands.
Hugmyndin fékk lítinn stuðning
manna þá. Hún var flutt fram á
þeim tímum, sem kolin voru hræ-
ódýr og Jótum þótti engin ástæða
til þess að til fyrirtækisins væri
stofnað.
En nú er komin önnur öld. Nú
sjá Jótar mjög eftir því, að þeir
skyldu ekki koma fyrirtækinu í fram-
kvæmd fyrir löngu síðan. Nú eru
kolin eigi að eins mjög dýr, heldur
jafnvel hin megnasta ekla á þeirri
vöru.
Hugmynd Thomsens hefir verið
tekinn upp að nýju og undirbún-
ingur þegar hafinn, til þess að koma
þar upp rafmagnsstöð.
Árás á hollenzkan bæ.
Fyrir nokkru síðan komu tvær
flugvélar yfir lítinn hollenzkan bæ,
skamt fyrir norðan landamæri Belgíu,
og sveimuðu þar fram og aftur í
nokkurn tíma. Annar flugmaðurinn
varpaði niður 5 sprengikúlum á bæ-
inn Goes og gerði þar usla mikinn.
Mörg hús hrundu, skurðbrú féll og
nokkrir menn særðust alvarlega.
Eigi var fullkunnugt hverrar þjóð-
’ar flugvélarnar voru, en Hollending-
ar hyggja að þær hafi verið brezkar.
Hafa flugmennirnir vafalaust haldið
að þeir væru yfir Belgíu.
Tvær stökur.
Skortir marga brauð og bót
bekkur kvíða setinn;
lánin eru lögð í grjót,
landsjóðurinn étinn.
í>ó að setjist þing í Vík
og þrátti um sult og frera,
engan bita og enga flík
af engu er hsegt að gera. E.
„Populær Potpourri“
eftir P. O. Bernburg fiðluleikara, er
komið á markaðinn. Eru það nokk-
ur lög, sem hann hefir sett saman.
Lögunum er vel fyrirkomið, hverju
á fætur öðru, og útsetningin létt og
einföld, svo að almenningur getur
leikið þau. Hann mun hafa sett
»Potpourri« þettaútfyrir »orkester«,
og spilar það í kvöld á Skjaldbreið,
og framvegis eftir ósk manna.
í dag mun vera 12 ára afmæli
P. Bernburgs sem fiðluleikara í
Reykjavik. Hann hefir á þeim ár-
um lagt svo mikið kapp á fiðluleik,
og stjórnað hljóðíærasveit af svo
miklum áhuga að fá dæmi eru til,
— þegar tekið er tillit til þess, að
Bernburg vinnur erfiðisvinnu, þá
dáist maður að hans framúrskarandi
dugnaði. Oft hefir hann farið í
sjúkiahúsin við Reykjavík, Laugar-
nes og Vífilstaði, til þess að skemta
sjúklingunum, og hefir hann sjáfur
haft mjög mikla ánægja af því að’
geta glatt þá, þó oft hafi veðrið ekki
verið sem bezt til að ferðast í. —"
Auk þess hefir hann spilað svo oft
opinberlega til ágóða fyrir fátæka og
sjúka. — Opinbera Concerta hefir
hann einnig oft haldið, og fengið
mikið lof fyrir.
Þetta eru að eins nokkrir drættir
úr æfisögu hans þessi 12 árin, sem-
hann hefir dvalið hér í Reykjavik.
Eg vildi óska að við Reykjavíkur-
búar mættum njóta hans sem lengst.
»Musik«-vinir ættu að minnast'
hans með því að kaupa »Populær
Potpourri* hans.
XII.
Karl XII
Þegar Karl XII féll hjá Frede-
riksten fyrir 200 árum, ætluðu liðs-
foringjar hans fyrst að reyna að'
halda því leyndu að hann væri dá-
inn. En það varð auðvitað áranguis-
laust að öðru leyti en því, að út af
því spunnust ýmsar sögur um það, að
konungur héfði fallið fyrir sænskri
kúlu — verið svikinn af sínum eiginn
mönnum.
Enda þótt flestir sagnaritarar hafi
staðhæft það, að konungur hafi fall-
ið fyrir kúlu frá víginu, hefir þessi
orðrómur þó leikið á alt fram til
vorra daga. En nú hefir sagan verið
kveðin niður að fullu og öllu.
Eins og fyr hefir verið getið hér
í blaðinu, var gröf konungs opnuð
í sumar og var það meðfram gert
til þess að fá vissu um það,' hvort
konungur mundi hafa fallið fyrir
norskri eða sænskri kúlu. Nú hefir
nefnd sú, er líkskoðunina hafði á
hendi, fyrir nokkru látið uppi álit
sitt og hefir hún komist að þeirri
niðurstöðu, að kúlan, sem varð kon-
ungi að bana, hafi komið á vinstra
gagnauga honum. En með framburði
sjónarvotta að falli konungs, er það'
áður sannað, að hann sneri vinstri
hlið að víginu þá er hann féll. Er
því engin ástæða til þess að ætla
það framar, að Svíar hafi myrt hann«-
Siglingar Finna.
Finski kaupskipaflotinn hefir biðið
mikið og tilfinnanlegt tjón síðaö
stríðið hófst. Hafa Finnar sarotais
mist 83 skip, sem báru 70.674 sffl^'
lestir og er það nær 16% af öllo0®
skipastól þeirra. En þrátt fyrir petti
tjón hafa þeir stofnað mörg
skipafélög, sem láta smíða vélskipr
og auk þess tvö stór gufuskipafélðfl’
Finnland-Ameríkulínan og »Tracs'
oceanic* í Abo, sem ætlar að bal^a
uppi siglingum til Suður-Ameríkn*
Mörg hinna eldri skipafélaga '
aukið höfuðstól sinn að talsverðo’j'1
mun og nýlega var stofnað oý£t
lag, »Botnia«, i Helsingfors,
ætlar að halda uppi siglingoo1 n1
Sviþjóðar og Finnlands.