Morgunblaðið - 17.06.1918, Blaðsíða 1

Mánudag
17
júní 1918
HORfiDNBLADID
5. argangr
220
tðlablaö
Kjtstjórnarsimi nr. 500
Rttstión: Vilhjáitrnr Ftnsen
Is&foldárprentsmiftja
Afgreiðslusimi nr. 500
Gamla Bió
Tlýff ágæff
prógram
i kvöícf.
Til Vífilsstaða fer bifreið fyrst um
sinn hvern þriðju-, fimtu- og sunnu-
dag kl. 11 frá Breiðabliki. Farkeðlar
verða að kaupast þar.
(Aukaferðir venjulega kl. 2.)
St. Einarsson. Gr. Sigurðsson.
Sími 127. Sími 581.
Kjötþurkunareinokunin.
Kjötþurkunarfrumvarpið handa Þor-
keli Clemenz og hinum danska félaga
hans komst i gegn um efri deild og
-er nú komið frá landbúnaðarnefnd
neðri deildar, sem leggur til að það
-verði samþykt óbreytt.
Nefndin hlýtur að sjá einhvern
hag og hann eigi litinn, i þvi að
frumvarp þetta verði að lögum, því
naumast er henni svo aní um ein-
okun, er hlýtur að snerta mjög einn
aðalatvinnuveg landsbúa, að hún geri'
sér það að leik, að ryðja henni braut
i landinu, án þess að neitt komi i
aðra hönd. í áliti sinu gerir hún
sér þó eigi það ómak að benda á
hagnaðinn, svo maður verður að gefa
.sér til um, hver hann muni eiga að
vera, eftir nefndarinnar hyggju.
Naumast mun hún geta borið við
útflutningsgjaldinu, því það er svo
lágt, og þinginu væri hvenær sem
er hægt að leggja útflutningsgjald á
vindþurkað kjöt án þess að einoka
framleiðslu á þvi. Það er því fjar-
stæða að halda þvi fram, að hið
ákveðna gjald mæli með þvi, að ein-
okunin sé leyfð, heldur er grein þessi
fremur til óhags, því hún undanþigg-
ur fyrirtækið öðrum gjöldum.
Þá skal vikið að þeirri ástæðunni,
sem liklegt er að hafi orðið nefnd-
armönnum og efri deild að agni.
Þeim hefir verið sýnt fram á, að
Innilegt þakklæti til allra þeirra, sem sýndu hhittekningu
við jarðarför dóttur okkar, Guðlínar Jóhannsdóttur.
Guðný H. Jónsdóttir.
Jóhann P. Jónsson.
visu nokkuð einhliða (nfl. af um-
sækjanda einkaleyfisins) að vindþurk-
un á kjöti verði til þess að hækka
kjötverð hér að miklum mun. Jafn-
vel mun þa* hafa verið gefið í skyn,
að uppgötvun leyfisbeiðenda væri
svo mikilsverð og merkileg, að hún
mundi hafa i för með sér algerða
byltingu á kjötverkun heimsins, og
að nú ætluðu leyfisbeiðendur — af
einskærrí ást til íslands vitanlega —
að byrja notkun aðferðar sinnar hér,
til þess að tryggja landinu forustu-
rúm meðal annara landa heimsins á
þessu sviði. En til þessa var einka-
rétturinn nauðsynlegur. Eitthvað er
undarlegt við þetta. En svo mikið
er víst, að ef leyfisbeiðendum er
nauðsynlegt að fá einokunarleyfi, sem
bægi burtu öllum öðrnm kjötþurk-
unaraðferðum, til þess að geta hag-
nýtt aðferð sína, þá verður ísland
áreiðanlega fyrsta Jandið, sem fram-
leiðir þetta þurkjöt, ef þingmenn
ueðri deildar reynast jafn glapsýnir
og landbúnaðarnefndin. En ísland
verður þá lika síðasta landið um leið,
því að ekkert land annað á hnettin-
um mundi láta sér til hugar koma,
að veita þetta leyfi.
Eða bendir það á yfirburði aðfetð-
arinnar, að eigendur hennar þurfi að
fá eigi að eins vernd á henni, held-
ur lögbann fyrir þvi, að aðrir noti
sinar aðferðir til þess að framleiða
sömu vöru. Fyrir flestra sjónum
myndi það þykja bera vott um að
aðferðin væri ekki samkepnisfær
(konkurancedygtig). Ef aðferðin, sem
leyfisbeiðendur ætla að nota, er svo
góð sem þeir lita af, þurfum við
engin einokunarlðg, þvi þá kemur
hún af sjálfu sér. Clementz & Co.
getur fengið aðferð sína verndaða
hjá stjórninni með leyfisbréfi og
hafið hér iðnað sinn án allra nýrra
laga. Og þetta gerir hann auðvitað
ef aðferð hans er svo góð, að hún
beri af öðrum og svari kostnaði.
Annars er ilt að hugsa sér, hvernig
leyfisbeiðendur geta lofað talsmönn-
um sinum i þinginu svo fögru, sem
þeir hafa gert, eftir ummælum sumra
þingmanna að dæma, og væri ekki
úr vegi að þingmenn, sem sönnur
vilja vita f málinu, sneru sér til
þeirra og fengju upplýsingar um
ýmislegt, svo sem eftirfarandi atriði:
I. Hvar markaðurinn er fyrir
vélþurkaða kjötið. Það er nefnilega
mörgum hulið I
2. Á hverju þeir byggja það, að
einokunarlögin verði til að bæta
kjötverzlun íslendinga.
3. Hversvegna leyfisbeiðendur
verða að teija það mauðsynlegt skil-
yrði til, að byrjaðar séu framkvæmd-
ir hér, að sankepni sé útilokuð.
Náttúrlega hefir nefndin aflað sér
vitneskju um það, hvernig aðferð sú
er, sem leyflsbeiðendur ætla að nota.
Það þurfa þingmenn einnig að kynna
sér og sömuleiðis það, hvort sú að-
ferð sé nú vernduð á íslandi eða í
öðrum löndnm. Því ef svo er ekki,
þá má það heita biræfni, að fara til
þingsins og biðja um einokunarlög
og bera fyrir sig aðferð sem ekki
er vernduð og þar af leiðandi ekki
viðurkend, sem nokkurs virði.
Það flaug fyrir, að landbúnaðar-
nefndin ætlaði að breyta frumvarp-
inu í þá átt, að einskorða leyfið við
tiltekna aðferð. Skárra var þó þetta
að skömminni til, en með þvi að
samþykkja þetta hefði þingið látið
snatta sérM málinu, sem heyrði undir
framkvæmdarvaldið og með sama
áframhaldi mætti búast við að næstu
þing yrðu Iátin útkljá deilumál
hreppsnefnda um sveitfesti þurfalinga
með sérstðkum lögum i hvert skifti
eða veita leyfi til hjónabanda með
lögum. Þetta varð þó ekki. Nefnd-
in lét frumvarpið fara óbreytt frá
sér eftir að hafa »athugaðc það og
mælir með þvi að það sé samþykt.
Hér hefir verið drepið á það,
hvaða hag nefndin muni sjá landinu
í þvi, að frumvarpið verði að lög-
um. Skal nú vikið að því, hver
böggull fylgir þvi skammrifi og hvern
skaða og óvirðingu þingið bakar
þjóðinni, ef frv. verður samþykt.
Engin lönd né riki, sem náð hafa
sæmilegum menningarþroska, fram-
selja einstökum mönnum einokun-
arrétt á iðnaði. Annaðhvort taka
þau hann i eigin hendur — og það
er tiltölulega sjaldgæft, eða þau láta
atvinnuveginn frjálsan öllum Iands-
búum. Hinsvegar kemur það fyrir,
að Iönd veita einokunarrétt á verk
legum fyrirtækjum (járnbrautarlagn-
ingum, stórfeldum vatnsvirkjum o.
s. frv.), en þau leyfi eru sjaldnast
algild fyrir ríkið, heldur staðbundin
og þykja neyðarúrræði og £ru sjald-
an veitt, nema þar sem stofnkostn-
aður er mikill, og tvísýnt þykir hvort
bæri sig, en altaf þykir slikt neyð-
• Nýja Bíó.
Ovæntur
gestur.
Vitagraph-kvikmynd i tveiro
þíttum. Aðalhlutverið léikur
Maurice Costello.
Ákaflega spennandi sjónleikur.
Jerry I íjárkröggum.
Afar hlægileg skopmynd.
arúrræði. — Nú er ekki hægt að
telja kjötþurkun til þessa. Með sama
rétti mætti veita einkaleyfi á söðla-
smíði, silungsveiði eða hverri ann-
ari atvinnugrein. Hvort hún er ný
eða gömul kemur málinu ekkert við.
Einokunarréttur á atvinnurekstri
kemur í bága við einkaleyfalöggjöf
allra þjóða. Lögum samkvæmt get-
ur stjórnarráðið t. d. ekki neitað
manni um einkaleyfi á uppgötvun,
sem hann færir rök fyrir, að sé sín
eign og eigi sé starfrækt í landinu.
Sem skilyrði fyrir, að leyfið haldist,
setur stjórnarráðið manninum svo
ákveðinn frest til að nota sérleyfið.
Nú skyldi svo vilja til, að þessi upp-
götvun væri aðferð eða áhöld til að
þurka með kjöt. Leyfishafi erskyld-
ur til að starfrækja aðferð sina til
að missa ekki rétt sinn, en þegar
hann vill byrja á þvi, verður stjórn-
in að banna honum það vegna ein-
okunarleyfisins. Naumast mun nokkr-
um manni dyljast, að sá, sem fyrir
þessari meðferð verður, getur gert
kröfu til skaðabóta á hendur lands-
stjórninni.
Einokunarlögin útiloka það, að
aðrir geti stundað þann iðnað, er
þau einoka. Og meðan sá frestur
er að liða, sem leyfishöfum er veitt-
ur til að koma fyrirtækinu á fót,
getur enginn annar neitt aðhafst,
jafnvel þó að eigi verði neitt úr
framkvæmdum hjá leyfishöfunum,
fyr en frestur þeirra er útrunninn.
Þann tímann hafa þeir því alt ráð
í hendi sér, jafnvel þó að þeir geri
ekki neitt, og geta spilt framkvæmd-
um annara.
í máli því, er hér liggur fyrir, er
einokunarrétturinn alls eigi bundinn
við neina vissa aðferð og Alþingi
hefir því eaga trygging fyrir þvi,
hvort leyfisbeiðendur nota aðferð sína
eða annara manna, í trássi við þá.
Með þvi móti stuðlar frumvarpið að
því, að svifta menn réttri eign þeirra
öðrum til hagsmuna. Og naumast
er það vilji þingmanna.
Eina afsökunin, sem efri deild Al-
þingis og landbúnaðarnefnd neðn
Kaupiröu góðan hlut
þá mundu hvar þu fekst hann.
Smurningsolía: Cylinder- & Lager- og 0xulfeiti
eru áreiðanlega ódýrastar og beztar hjá Slgurjónl
Hafnarstræti 18
Simi 137.