Morgunblaðið - 19.02.1920, Blaðsíða 1

Morgunblaðið - 19.02.1920, Blaðsíða 1
7. árg., 87. tbl. Fimturtag 19, febrúar 1920 Igafoldarprentsmiðja Fjárhagur landsins. - ' - Ræða fj&rmalaraðherra Sig."Eggerz aí þinginu 17.5febrf Fyrirliggjandi í heildsölu til kaupmanna og kaupfélaga: Westminster heimsfrægareyktóbak Amulet og Westminster Mix- ture. — Selst með sama verði og. áður, þar eð innflutt áður en toll- hækkun varð. G. EIRÍKSS, Reykjavík. / Einkasali á íslandi. Erl. símfregnir. (Fri frittaritara Morgunblaðsins). Khöfn 17. febr. Frá London kemur staðfesting á því, að breytt hafi verið framsals- kröfunni vegna þess, að ræðis- mannasveit Breta í Berlín gekk ríkt eftir því við Lloyd George að það væri gert. Kastast í kekki. Wilson liefir sent bandamanna- þjóðunum tilkynningu um það, að liann vilji ekki framar koma, nærri friðarráðstefnunni, ef Frakkar og Bretar haldi fast við ákvörðun Lloyd George um Adriahafsmálið. Millerand hefir þegar sent Banda ríkjunum barðort isvar, þar sem liann mótmælir þessari íhlutun. Minnist hann meðal annars á það, að Wilson muni ekki vera með öll- um mjalla, en hælir Lansing. Þingkosningin. Sú hefir raunin á orðið, að Jakob Möller ritstjóri er nú sjálfkjörinn til þingmensku fyrir Reykjavík. Að vísu bauð Sveinbjörn Egilson rit- stjóri sig fram fyrir nokkrum dög- um en hann tók framboð sitt aftur í gærmorgun, en aðrir höfðu ekki gefið kost á sér. Kosning fer því eigi fram hér að þessu sinni, enda hefir yfirkjör- s.jórnin þegar gefið Möller kjör- bréf og þykir líklegt að hann muni iaka sæti í þinginu í dag. Inflúenzan. Enn hefir ekki sannast að nokk- ur hér í bæ sé haldinn af inflúenzu. Þykir læknum líklegast að sóttin sé ekki komin hingað, '„n sjálfsagt «ð gæta allrar varúðar og. þjss vegna hafa nokkur hús verið ein- angruð. Höfum vrr b:*ð fyrir satt að komi í ljós eftir nokkra daga að enginn sé veikur af inflúenzu, þá verði samkomur aftur leyfðar. ísland, sem hingað kom í gær frá Leith, verður sóttkvíað til laugar- dags og að sjálfsögðu gætt. þess að sóttvarnarreglum sé fylgt í öllu.' Ur Vestmannaeyjum var oss sagt í gærmorgun að veikin væri þar væg, en allmargir hefðu nú tekið hana. M. a. var sagt að margir vél- bátar hefðu orðið að vera heima vegna manneklu. En veður er nú hið bezta og afli ágætur. Síðan eg tók við fjármálastjórn- inni, hefi eg jafnan í þingbyrjun skýrt frá öllum fjárhag landsins, svo hið háa alþingi gæti sem fyrst myndað sér skoðun um hann, og gætt þess, hvort meginstoðirnar undir fjárhagslegu ^jálfstæði voru væri að veikjast eða styrkjast. Þingið kemur svo snemma saman í ár, að skýrsla þessi getur ekki verði eins nákvæm og skyldi. Yms gjöld, sem enn er ekkivitað um, geta enn fallið á árið 1919. Eg verð því að slá enn fastari varnagla en áður um breytingar, sem geta orðið á bráðabirgðayfiriitinu yfir áriðl919, sem stjórnarráðið hefir samið og eg legg hér fram. Bráðabirgðayfirlitið er á þessa leið: Tekjur: kr. Abúðar- og lausafjár- skattur .............. 158,690 Húsaskattur............... 27,165 Tekjuskattur ............ 691,014 Aukatekjur .............. 120,700 Erfðafjárskattur ......... 71,974 Vitagjald ................ 61,256 Leyfisbréfagjöld....... 12,589 G jöld af Kína-lífs-elixír 21,166 Útflúíningsgjöld....... 423,605 Aðflutningsgjöld....... 1,894,845 Vörutollur ............ 1,934,635 Pósttekjur .............. 182,784 Símatekjur............... 805,000 Tekjur af Islandsbanka 140,200 Tekjur af Landsbank- anum ................. 100,000 Ovissar tekjur............ 17,673 Stimpilgjald........... 1,108,532 Tekjur af fasteignum landssjóðs............. 32,503 Viðlagasjóðstekjur .... 163,778 Vmislegar greiðslur og endurgjöld ............. 7,725 \ extir og gengisávinn- ingur á £ ............ 156,581 \'extir hjáLandsverzlun og eimskípum ......... 737,000 Greitt af skuld Lands- verzlunarinnar ..... 3,000,000 11.869,415 Ú t g j Ö 1 d: kr. Greiðslur af lánum ríkis- sjóðs ............... 6,175,246 Til æðstu stjórnar ríkis- ins ................... 159,266 Alþingiskostnaður .... 235,527 Dómgæzla og lögreglu- stjórn................. 292,174 Útgjöld við læknaskip- unina ................. 482,981 Samgöngumál ............ 1,393,383 Kirkju- og kenslumál.. 399,536 Til vísinda, bókmenta og Hsta ............... 175,358 Til verklegra fyrirtækja 276,327 Til skyndilána og , lög- boðinna fyrirframgr.. 12,056 Eftirlaun og styrktarfé 102,409 Óviss útgjöld ............ 357,338 F j árgreiðslur samkv.lög- um, f járaukalögum og þingsályktunum .... 1,392,175 Endurborgað fé ...... 16,532 Tekjuafgangur ....... 399,107 11,869,415 Tekjurnar á árinu 1919 nema samkv. bráðabirgðayfir- litinu .............. kr. 11,869,415 En í þeirri upphæð felst endurgreiðsla á skuld Landsverzlunar.. kr. 3,000,000 Hinar eiginlegu tekjur ársins verða því . .kr 8,869,415 Gjöldin nema.........kr. 11,470,308 En í þeirri upphæð fel- ast ýmsir liðir, sem rangt væri að telja til venjulegra útgjalda, eins o-g: a) greiddar eftirstöðvar af 6. milj. láninu hjá dönskum bönkum kr. 1.500,000 b) Greitt af skuld úr ríkissjóði Danmerkur kr. 1,330,000, c) víxill í íslandsbanka kr. 500,000, d) Greitt af lánum hjá botnvörp- ungaeigendum krónur 1,170,000, samtals kr. 4,500,000 Mismunur ...........kr. 6,970,308 en það eru hin eiginlegu iitgjold ársins, en framangreindar þrjár greiðslur, sem minka skuldir 'land- sjóðs um 4% million krónur, geta, eins og áður hefir verið tekið fram, engan vegin talist undir venjuleg útgjöld. í raun og veru er enn einn liður í útgjöldunum, sem tæplega getur talist undir venjuleg árleg útgjöld, en það eru afföllin af 4% million láninu, sem stjórnin tók síð- asta sumar og námu 405þús.kr.,sem eiginlega átti að dreifa á fleiri ár, en sú greiðsla gerir lánið framvegis að hreinu 5% láni, en greiðsla þess er þó talin hér í hinum eiginlegu útgjöldum. Tekjurnar 1919 voru áætlaðar á fjárlögunum kr. 2,422,325 og hafa því farið fram úr áætlun um kr. 6447,090, eða eru allmiklu meira en þrefaldaðar. Einstakir tekjuliðir liafa farið fram úr áætlun eins og hér segir: Ábúðar og lausafj.sk. kr. 83,690 Iíúsaskattur.........— 12,665 Tekjuskattur ........ — 641,014 Aukatekjur...........— 50,700 Erfðafjárskattur .... — 63,974 Vitagjald............— 11,257 Leyfisbréfagjald ... . — 5,589 Gjald af Kínálífselixír — 1,116 Útflutningsgjald .... — 273,605 AðflutningS'gjald .... — 1,019,845 Arörutollur.............. 700,000 Pósttekjur............... 2,784 Símatekjur..........._ 470,000 íslandsbanki.........— 129,200 Landsbankinn.........— 70,500 Nýir tekjuliðir sem ekki voru á- ætlaðir: a. Stiinpilgjald........ 1,108,532 b. Tunnutollur.......... 1,000,000 Ennfremur gengismunur af fé, sem stjórnin á í bönkum kr. 158,581 Útgjöldin voru áætluð á fjárlög- unum á árinu kr. 2,681,776,24, en hin eiginlegu útgjöld námu kr. 6,970,308. Útgjöld hafa því farið fram úr áætlun um kr. 4,289,531,76. Yfir áætlun hafa aðallega þessir útgjaldaliðir verið: Afborganir og vextir kr. 1,134,258 Ti’l æðstu stjórnar .. — 66,366 Alþingiskostnaður .. — 109,527 Dómgæzla.............— 200,179 Læknaskipun..........— 181,665 Samgöngumál..........— 493,783 Óviss iltgjöld.......— 317,338 Útgjöld samkv. fjár- aukal., þingsál. o.fl. — 1,392,175 Tekjurnar eru því þannig: kr. 8,869,415 íitgjöldum kr. 6,970,308 Tekjuafgangur kr. 1,899,107. Árið 1919 hefir verið óvenju- lega gott. Þess ber þó að gæta, sem eg tók fram í byrjun, að ennþá geta komið útgjöld sem falla á þetta ár, en þó þau væru áæiluð um 400,000 kr. þá yrði þó tekjuafgangur af ár- inu um 1,400,000. Eg gerði ráð fyr- ir því á síðasta þingi að á árinu mundi verða ha'lli, og réði þáð af því að eg vissi að útgjöldin mundi verða meiri en á árinu 1918, en þá voru þau fram yfir áætlun um 3V2 million. Þetta hefir og reynst svo, en tekjurnar, sem eg bjóst við að mundu verða drjúgar, sbr. ræðu mína er eg lagði fyrir fjárlaga- frumvarpið 1918, hafa farið langt fram yfir það, sem eg bjóst við. Vér erum því enn á 'þeirri réttu braut, ársbúskapurinn hefir borgað sig vel. En þá búskaparaðferð verð- um vér að innleiða að fullu og hvergi víkja frá henni. Skuldir vorar fyrir stríðið voru hér um bi'l 2,100,000 kr. Skuldir vorar 31. desember síðastl. voru eins og hér segir: Lán úr ríkissjóðiDan- krómir merkur 1908 .... 166,666.64 Lán h j á dönskum b önk- um, samkv. lögum nr. 14, 9. júlí 1909 975,000,00 Lán lijá lífsáb. stofn- uninni í Khöfn 1912 195,833,30 Lánhjádönskumbönk- um 1912 ............ 266,666.67 Lán til ritsíma 1913 . 444,622.77 Lán til ritsíma hjá Landsbanka 1916 og 1918 ............... 166,200.00 Lán til ritsíma 1917 . 480,674.52 Lán til skipakaupahjá Handelsb. 1917 .. 1,600,000.00 Lán h jádönskum bönk- um 1919 .......... 4,500,000.00 Lán lijá Landsb. 1918 500,000.00 Lán hjá íslandsb.1918 1,000,000.00 I án hjá íslandsb. 1918 900,000.00 Lán hjá ísl.botnvörpu- eigendum.......... 1,319,333,35 Lán hjá Háskólasjóði íslands........... 1,000,000.00 liánhjáríkissjóðiDan- merkur............ 1,165,956,91 Kr. 14,680,954.16 Mismunur kr. 12,580,954.16 Af þessum mikla mun hafa verið dregnar ýmsar mjög einkennilega ákveðnar álvktanir á þá leið að vér værum að sökkva niður í skulda fen, en því hefir verið gleymt að þessi lán standa að mestu í ýmsum lands- Florylin þurgerið fræga, er vænt- anlegt aftur með næstu skipum. Gjörið svo vel að senda pantanir yðar nú þegar. G. EIRÍKSS, Reykjavík Einkasali á íslandi. fvrirtækjum, sem komið hefir verið á stað vegna stríðsins og óðfluga verða dregin aftur inn í landssjóð. Má þar nefna inneignir landssjóðs í Landsverzl. 6,000,000 Dýrtíðarlán............ 170,038 Skipin að ákvæðisverði 3,083,000 Sjóðir við áramót um .. 1,800,000 Samtals 11,053,038 Sjóðurinn er stærri, en bráða- byrgðalán, sem tekið var hjá inn- ílutningsnefnd 1,300,000 hefir ekki verið talið í lánunum, en hins vegar dregið frá sjóðseigninni. Mismunurinn erþáuml,527,916.16. Upp í þá upphæð koma tekjur af síld og fleiri, væntanlega um500,000 Eftir stæði þá um 1,000,000 en illa fer ef Landsverzlunin gefur ekki þann ágóða að lokum — og yrðu þá skuldirnar eftir stríðið raunveru- lega ekki meiri en fyrir stríðið. Auð- vitað má geta þess að 1914 áttum við um 900 þús. krónur í sjóði, en hinsvegar er að líta á það að vér höfum bæði lagt fé í Landsbankann og aukið eignir vorar á annan hátt. Rétt er og að geta þess að kola og saltskuld Landsverzlunarinnar er hér ekki tekin til greina, en sam- kvæmt ráðstöfunum síðasta þings þá hafa verið gerðar sérstakan ráð- stafanir til þess að vinna hana upp. — Þetta, sem hér er sagt ætti að vera fullnægjandi til að gjörhrekja þær staðhæfingar, sem komið hafa fram þó ótrúlegt megi þykja, um það að landið væri á leiðinni til að verða gjaldþrota. Af því að eg lít svo á að það sé skylda mín að vernda lán- rásum, þá vil eg, þó mér sé það ekki rásum, þá vil eg, þó mér sé það ekki ljúft, víkja fáeinum orðum að síð- ustu fjármálagrein herra candídats Böga Melsted, í „Lögréttu“, af því að sú grein er þó undirbygð með töl- um. En þau ummæli munu alls ekki a neinn hátt snerta þær hnútur, sem mér eru sendar handan um hafið; eg mun skoða þær, sem einka eign rnína og á engann hátt blanda þeim inn í stærstu viðfangsefni hverrar þjóðar ekki síst á þessum tímum — f járhaginn. Hr. B. M. gagnrýnir fjárhagsyfirlit það, er stjórnarráð- ið hefir samið fyrir 1917. og segir að í því séu taldar eignir, sem ekki séu arðberandi, eins og geðveikra- hælið Kleppur, holdsveikraspítalinn o. s. frv. Þó eignir þessar séu ekki arðberandi í eiginlegum skilningi þá væri hrein fjarstæða að undan- skilja þær frá eignayfirliti ríkisins. í eigna- og skuldayfirliti því er fylgir t. d. ríkisreikningi Dana, þá eru taldar samskonar eignir og þarf ekki annað en líta á það yfir- lit. Þar eru talin t. d. geðveikra- hæli, hegningarhús, tollbyggingar, innanstokksmunir sjúkrahúsa, hall- ir, skemtigarðar, landbúnaðarsafn- ið, embættisbústaði púðnrgerðar- húsið o. s. frv., og sama mun eiga sér stað í eignayfirlitum annara ríkja. Sérstaklega minnist B. M. á að Hvanneyri og Hólar í Hjaltadal og prestsetrin sju talin með í yfir-

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.