Morgunblaðið - 09.05.1922, Blaðsíða 2

MOBGUMBLAÐIÐ
legna framkvæmda og amnars en
samþykkja hins vegar að rfkið
hjeldi uppi verslun með æmum
kostmaði, sem ysi ót lánum til
hinna og annara, sumum tryggum,
en öðrum ótryggum, eins og geng-
ur og gerist.
Þá kem jeg að þriðju ástæð-
unni, þeirri, að verslunin með
samkeppni veiti landsmöimum
betri kjör. Því verður nú að vnu
ekki neitað, að verslunin hefir
stundum haft vörur, með lægra
verði, en kaupmenn og kiaupf jelög
einkum á fyrri árum hennar, en
þetta er sannarlega ekki þekk-
arvert, þegar litið er a þau
einkarjettindi og hlunnindi, sem
hún hefir haft fram yfir aAra.
Það hefði hlotið að bera votr um
frámunalega óhagsýni forstjor-
anniai, ef svo hefði ekki v-rið.
Jeg skal aðeins nefna tvö da;mi
af ótalmörgum máli mínu til sönu
unar. Engin verslun hefir átt jafn
góðan aðgang að landsbankanum,
sem Landsverslunin, og það á
þeim tímum sem yfirfærsluvand-
ræðin voru mest. Allir sjá hve
inikið hagræði þetta hlýtur að
vera. Um langan tímia hafði lands-
verslunini einkarjettindi á inn-
flutningi á dönskum sykri, svo að
það þurfti ekkertsjerstakt mannvit
til þess að geta kept við aðra með
þá vöru. Þannig mætti telja ótal
dæmi. Bjettu kgi hefði því versl-
unin að jafnaði átt að hafa ó-
dýrari vörur á boðstólum, en aðr-
ir, og þeim mun óskiljanlegra er
það að vöruverð henm.r hefir
þráfaldlega verið fyrir ofan verð
kaupmanna og kaupfjelaga. Ef
gengið er út fra því, að Lands-
verslunin hafi jafna aðstöðu og
aðrar verslanir, þá er engin fram-
bærileg ástæða fyrir því, að hún
geti selt vörur sínar með lægra
verði, nemia þá með tapi fyrir
ríkissjóð, og þarmeð er þessi a-
Ktæeða, fyrir versluninni eitnnig
vegin og ljettvæg fundin.
Jeg vil taka það fram, að þótt
útistandandi skuldir verslunarinn-
ar sjeu miklar og of mikliar mið-
að við það, að margar þeirra má
telja tapaðar og óvissar, þá hefði
injer ekki vaxið það svo mjög
í augum, að jeg hefði fyrir þá
sök viljað leggjast á móti rekstri
hennar áfram, ef um þjóðarnauð-
syn hefði verið að ræða, en jeg
þykist hafa sýnt fram á, að svo
er ekki og að verslunin, að at-
buguðu ástandinu í liandinu, eins
og það nú er, á engan tilveru-
rjett lengur.
til 1453. Um pað bil sem Jeanne lensku (Mærin frá Orleans). Elsta fólksfjölda á stærð við Reykjavík skttarhljóðfæra þeirra, sem venju-
var að alast upp voru skærurnar skáldritið, sem hún kemur fyrir í og jafnvel minni. í nóvemberl916 lcga eru notuð til samleiks. Sjer-
einmitt mjög snarpar kringum j mun þó vera Hinrik VI (1590), | var Böttcher kallaður í herinn. — fræðikenslu veitir hann í að leika
átthaga henuar og voru meun^sem eignað hefri verið Shakespe-. Þar til í ófriðarlok var hann í á fiðlu, viola og málmblásturs-
þar alment mjög andvígir Eng-, are, þó vafi leiki á því. Þá hefir eihum hljóðfæraflokk hersins við hljóðfæri (trompet, horn, básúnu,
lendingum og Burgúndum, en' Voltaire einnig ort um hana ljóða- vesturvígstöðvarnar. Hann kynt- túbu o. fi.) og gota nemendur
töldust til hins svonefnda Arm- flokk — La PticeUe — sem mik-jist þar píanóleikaranum Hans þeirra hljóðfæra stundað hjá hon-
agnae flokks. Þegar Jeanne var 13 i., var umtalaður á sínum tíma ;Beltz og öðrum ágætum listamönn um nám sitt til mjkillar fullkomn-
ára fór hún fyrst að fá vitrauir ’ og þótti heldur óvirðulegur í um. Þeir sáu hæfileika hans. , unar. Annan hljóðfæraleik kennir
eða heyra raddir af himni, að hennar garð, en lítið þykir nú tU Í Böttcher gekk þá inn í tónlist- hann eftir bestu þýskum „skólum'
því er hún taldi. Smá saman urðu^hans koma. Voltaire hefir þó ann-1 arháskólann í Leipzig og naut ó- (skólabókum) og er enginn vafi
þessar raddir ákveðnari og há-, arstaðar skrifað um hana frá öðru ’ kevpis kenslu. I samfleytt þrjú á því að bvrjendur á þessum
værari og virtist henni svo, sem, og sanngjarnarasjónarmiði (í Essai ár stimdaði hann þar nám hjá hljóðfærum geta uotið kenslu bana.
sjer væri af guði ætlað það hlut- ( sur les Moeurs). En á undan Volta bestu kennurum, fiðluleik hjápró- með góðum árangri fyrstu 6rinr
verk «ð frelsa föðurland sitt úr,ire hafði annar Frakki, Chape-) fessor dr. paul Klengel, ’ viola- enda hefir hann náð í nýjustu og
þeim hershöndum, sem það var lain, einnig ort um hama og var íviola = altfiðla stenduv fimm- bestu heimildir um þá kénslu. Al-
;. I jekk húu því að lokum fram- k\æði \ oltaire s meðfram til að nmd neðar en fiðlan) og fiðluleik Uiennir tónlistarhæfileikar hans
^engrt að foreldrar hennar lejfðu skopast að því, eins og Die Jung- Karl Hermann (viola-ein- gefa tryggingu fyrir því að kensl-
henni að fana á konungsfund. En frau Sehillers (1802) var aftur á ieikara í Cewandhaus-streiehquart an er vönduð. Tónfræðiskenslu
konungurinn Karl V II var þa í móti einskona.r andmæli á móti ett 0g Gewandhaus-orkestrinu) og veitir hann eftir nýjustu aðferð-
Chinon og kom hún þangað í febr. Voltaire, eins og enskia skáldið kornleik (Waldhom) (horn er um. Böttch-er mun naumast taka
1429. 1 fyrstu toku menn dræmt Southey hafði reyndar gert í skald hjgr eins og venjulega í öðrum m.eir fyrir kenslu sína en nú er
i mál hennar og virtust leggja riti aður (Joan of Arc 1797). málum ætíð og eingöngu uotað alment greitt fyrir kenslu í hljóð-
lítinn trúnað á köllun hennar, Marga fleiri mætti einnig telja, um Waldhorn (Corno)) hjá Arno færaleik á íslandi.
en þó fór svo að lokum að hún t d. hefur Anatole France skrifað Rudolph (horn-einleikara í Ge- Alt til þessa hafa íslendingar
f jekk nokkurskonar íörystu dá- um liana frá sínu sjónarmiði o. j wandhiausorkestrinu og borgar- lítið kynst samleikshljóðfærmn
lítils hers, og fyrir áhuga hennar p. frv. Einnig hafla listamenn j orkestrinu, ennfremur tónfræði þeim, sem áður voru nefnd. Þó
og eldmóð fór Frökkum nú óðum spreytt sig á þessu efni og er al-' hjá próf. Quasdorf og F. Reuter. er tiltölulega auðvelt að læra að
að veita betur og traustið á henni(kunn standmyndJoanned’Arceftir Böttcher t6k að jafnaði þátt l pika á mörg þeirra. Ef áhuginn
jókst sífelt. Einkum var það ein Chapu og er sumstaðar höfð hjer allskonar samleik við opinbera verður álmennur og menn nota
liljómleika skóians. Hann ljek þar sjer það færi sem nú hýðst, þá
, ýmist fiðlu, viola cða horn (Wald- mun verða meir ujn samleik í,
ar algenan sigur og var foringi; Minningarhátíðin í kaþólsku- horn) { sónötum, tríóum, quart- kaupstöðum og til sveita. Hvec
Englendinga, hinn frægi hershöfð- kirkjunni fór mjög vel fram. Kirkj ettum 0g öðrum ,,Kammermusik“ - smákaupstaður og hver hreppur
ingi Talbot tekinn þar til fanga. an var öll skreytt innan og úti verhum 0g hann var fastur hom- gætu eignast einhverskonar hljóð-
Nú var trúia á Jeanne d Are svo fyrir blöktu franskir og íslenskir 0in-leikari í aðalorkestri skólans. færaflokka, þó ekki væri nema
að siegja einráð og óskeikul. Kon- fánar. Lítið altari skreytt blóm- , Kuk þess kom hann fram opin- blásturs-quartetta (4 mannia flokk;
ungurinn fór nú til Reims og vai um 0g ljósum, hafði verið reist herlega ntan skólans, bæði í ein- að ræða. Það gæti orðið svo, að'
kryndur 17. júlí 1429. sjerstáklega og é því mynd Chapu lfcik og 8amleik (Kammermusik) menn álitu samleik ómissandi li
Þegar svona var komið telja Jean d Arc. Yiðstaddir voru m. við hljómleika í Leipzíg, Klingen- kirkjum til sveita og í kaupstöð-
ymsir að Jeanne hafi álitið ætlunar a. latvinnumálaráðherra, franski, tha] r Thale, Torgau, Luckenwalde um. >á mœtti einnig vænta þess,
verki sínu lokið og viljað hætta ræðismaðurinn, foringjar herskips-0g vlðar, Þa var hann viola-ein- að á löngurn vetrarkvöldum væru
afskiftum sínum af þessum mál- íds sem hjer er, stjórn franska ieikari { „Collegium musicum“ og í mörgum baðstofum til dægra-
um. En aðrir telja að hún hafi f.ielagsins, ritstjórar og fjöldi fólks ^Akademische Orchestervereinig- styttingar iðkaðir strokleikar,
álitið það köllun sína að frelsa annar, enda öllum heimill laðgang-1 Vjig“ (orkestur háskólastúdenta í qnartetbar eftir Haydn og aðra
Frakkland alveg. Að minsta kosti nr. Levit messa var lesin og flutti ljeipzjg) 0g for með þeim í hljóm- höfunda. Og úti í hátign íslenskr-
varð hún kyr hjá hernum. En franskur prestur, sem hjer er nú ieikaferð Um Sachsen (Bautzen, ar náttúru mætti heyra smalana
nú fór hag hennar heldur að staddur, Le Reux, ræðu á frönsku,' Meissen, Freiberg, Tharant, Dres- blása hljóðfæri sitt.
hnigna, ráð hennar voru ekki met-^en franskur karlasöngflokkur söng | den og Leipzig). Loks hefir Bött-, Böttcher kemur til íslands á
in eins og hín taldi rjett, ogFrakkjog leikið var á orgel og fiðlu. jcher leikið í orkestrum við sin- óheppilegasta tíma, einmitt þegar-
ar fóru aftur halloka, t. d. mistókst; Athöfnin var öll, eins og venja ‘ “ - - -
vmsátur, sem þeir gerðu um París.1 er til hjá kaþólskum, skrautmikil
Loks fór svo að Búrgundar gátu' og hátíðleg. Enda eru í Landa-
tekið Jeáiine fasta við Compiégne | koti nú sem stendur 5 klerkar auk
og seldu hana síðan í hendur Eng-. annara aðstoðarmanna við guðs-
lendinga fyrir 10 þúsund franka.' þjónustur, kórdrengja o. s. frv. og \ v,ola eða horn
foníuhljómleika, í Grotrian-Stein- folk er að hætta námi og fara.
weg-orkestrinu og Gewandhaus- irllrt ur Reykjavík. Skýrt yfirlit
orkestrinu, svo og við óperur í yfir starfsvið það, sem hann gæti
borgar-orkestrinu í Leipzig og haft á íslandi, fæst því ekki fyr
víðar, og alstaðar ýmist fiðlu, en a miðjum næsta vetri. Til þess-
í ,,
En þeir 1 jetu stefna henni fyrir j er sjera Meulenberg fyrir þeim og
dóm í Rouen og sátu í honum söfnuðinum hjer, þýskfæddur mað
fnanskir klerkar undir forsæti ur, en nú orðinn íslenskur ríkis-
Jeanne d’Arc-
Dagurinn í gær var minningar-
oagur Jeanne d’Arc, og kannast
allir við hana og aðaldrættina í
sögu hennar. Hún er ekiá ein-
ungis þjóðhetja Frakka heldnr
einnig dýrlingur kaþólsku kirkj-
vunar, tekin í helgra manna tölu
1909 og var því haldin hátíð
lienni til dýrðar í kaþólsku kirkj-
unni í gærmorgun kl. 10.
Mærin frá Orleans, eins og hún
er oft kölluð, var bóndadóttir frá
Domrémy á landamærum Lothring
en og Campagne og fæddist 6.
jan 1412. Þá hafði ran langt skeið
staðið styrjöld með Frökkum, eða
flokki þeirra, og Englendingum og
Burgúndum, sem veittu þeim lið.
Er það venjulega nefnd hundrað
Couchons, biskups af Beauvais.
Eftir miklar vífilengjur og „rann-
sóknir“ var hún dæmd í æfilangt
fangelsi fyrir galdna og af því að
hún væri verkfærí djöfulsins. En
Englendingar voru ©kki ánægðir
með þetta og var hún dæmd til
dauða og brend á háli 30. maí
1431. Varð hún mjög vel við dauða
sínum.
borgari.
1
tíma er nauðsytdegt að tónlistar-
Böttcher hefir leikið undirstjórn vinir geri sitt ýtrasta til þess að
fiestra ágætustu stjómara Þýska-'úvega honum nægan starfa. Þeir-
lands. Nöfn þeirra eru: General- sem vílja stunda nám hjá hoiium
musikdirektor Próf. Fritz Buseh1 í haust eru beðnir að skrifa hon-
(komandi forstjóri óperunnar í ■ um (auðvitað á íslensku) s e m,
Dresden), Hcrmann Scherchen fyrst, því að bæði er að ef
(ftjómairi við Leipziger Konzert- j margir nemendur bjóðast, þá er
verein), Dr. Hochkofler (Leipzig- hætt við að hanu geti ekki tekið
v,r Oper), Hofrat Prof. Hans Win- alla, og e£ ekki bjóðast nógm
derstein, Dr.Frotscher, Prof. Hans margir, þá er ekki ómögulegt að
Nokkrir lúðraleikarar í Reykja-! Sitt, OperndirektorCahnbley, Prof. hann hverfi aftur til Þýskalamds.
Paul Graener (tónskáld), Opern- Böttcher mnn fúslega gefa allar-
direktor Prof. O. Lohse, I. KapeK upplýsingar, sem óskaðar verða,
ÍF.
vík hafa komið því til leiðar, að
nú kemnr til íslands ungur Þjöð
Seinna, þegar Frakkar vora verji, O tto Böttch er að nafni,' meister Szendrei, Generalmusik- hverrar tegundar sem þær eru.
aftur orðnir ofaná — var mál sem kennir áð leika á samleiks-1 direktor Prof. Dr. Hans Pfitzner I tanáskriftin er : Otto Böttcher,
hennar tekið nr>p að nýju ineð hljóðfærj allra tegunda. (tónskáld), Prof. Kari Straube o. Pósthólf 495. Reykjavík. Hann
samþykki páfa og var þá fyrri Otto Böttcher er fæddur þ. 1. 11. Þessi nöfn gefa nokkra hug- mun ekki einungis taka til náms
dci.'jurinn óný: , r og hún úrskurð- jan. 1898 í Lnckenwalde (éstærð mynd um þau fjölbreytnu ahrif, fullorðnia og höm, sem dvelja
uð saklaus 1456. Hafa málsskjöl við Reykjavík) hjá Berlín. 14 ára
beggja málanna verið ‘gefin út í að 'aldri gekk hann í tónlistar-
5 bindum af Quieheret og þykirjskóla bæjarins og stundaði þar
það mjög merkilegt rit, ekki ein-! nám í 3y2 ár. Fór hann þá úr
ungis fyrir sögu Jeanne d’Are held einum bæ í annan, tók þátt í ým-
ur fyrir menningaraögu þessa tíma iskonar samleik, bæði vönduðnm
bils yfirleitt.
Auk þess hafa verið skrifuð
og óvönduðum, var í smáum hljóð
færaflokkum og stómm („kur“-
feiknin öll-’ m Jeanned’Are,bæði af orkestrum), bæði í smærri horg-
kaþólskum mönnum og mótmæl- um (iðnaðarbæjum, baðstöðum) og
■endum og hafa komið þar fram stórum, í Berlín, Grúnberg, Kön-
ýmsar skoðanir á henni og staxfi igshiitte, Bismarckshiitte, Hinden
hennar. Má minna þar á lýsingu
hins fræga franska Sagnaritara
Miehelet í Frakkiasögu hans o. fl.
Þá hefur hún orðið skáldunum
allmikið yrkisefni og mun leikrit
hurg, Gleiwitz, Plauen, Cassel,
Bad Langenau, Bad Salzuflen og
sem Böttcher hefir orðið fyrir. lengri eða skemri tíma í Reykja-
Fjölda vottorða um hæfileika sína ’ vík, heldur gæti einnig komið til
og kunnáttu hefir hann fengið frá greina að hann kendi heilum fje-
stjómurum, orkestrum og sam-, lögum eða flokkum manna úti um
vjnnumönnum í mörgum bæjum land og væo áreiðanlega bjólp-
0g borgum, en ekki endist hjer legur við stofnun nýrra fjriaga.
rúm til þess iað telja slíkt, enda j Böttcher er fjörmikid áhuga-
munu ádrepur þessar nægja. Þó. niaður, látlaus í viðmót1 em.s og í
mun íslendinga fýsa að vita, að (list sinni, hjálpfús öllum, sem til
Böttcher kendi nm eitt skeið fiðlu- > hans leita. Hann cekur störf sín
‘ með lalvöm og teitum áhuga. Hann
lætur enga hálfyelgju, listvelgju
eða listleysu vi&gangast, endahef-
leik við tónlistarskóla einn í Leip-
zig, þar sem líka voru börn nem-
endur. .
_________o_____; ____ c Nú sest Böttcher að í Reykja- ■ ir hann nægilega kynst smekk-
Bielefeld. Hann kyntist þannig vík og veitir þar kenslu í leik; spillingu þeirri, sem í ljelegum
einnig ástandinu í smábæjum, þar allra samleikshljóðfæra, fiðlu, vi-1 samleiksþvælum og öðram listlík-
sem tónlistin er skemst á veg kom- cla, violoncello, kontrabassa, ingum byr. Hann er þegar farinn
IW1ÍU4080 uuuuiuv Schillers um hana þektast af þess- ii og engar æðri mentastofnanir flantu, hóbón, klarinettu, fagott, ao læra islens u. s ^ ans a o u
aca styrjöldin og stóð frá 13381 háttar ritum og er það til á ís- eru. Þessir bæjir vora sumir að allra málmblasturahljóðfæra og listinní til framþróunar mun