Morgunblaðið - 09.11.1922, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
fjekk afarmikínn fjölda kaup- og England þvert og endilangt
enda og var les:ð um landið þvert til þess að halda rœður. Mest ber
«g endilangt. Og fjöldi ungra & Lloyd George og Bonar Law.
manna fylkti sjer undir merki Lloyd George hefir haldið nærri
Mussolin'. Hann er gæddur for- 20 ræður síðan hann lagði n'ður
ingjahæfileikum og fylgismenn völdin, enda lofaði hann því, að
hans hlýða honum í bl ndni. Gerð- láta til sín heyra, þegar hann
ist flokkur hans br.átt öflugur, væri orðinn atvinnulaus. Flestar
en eigi eru nema tvö ár síðan af ræðum þessum hafa verið stutt
hann fór að starfa sem pólitiskur ar — haldnar á járnhrautarstöðv-
flokkur og keppa um þingsæti. untun þar sem lest sú, er hefir
í flokki þessum er harður agi og flutt hann, hefir farið um, en 6
Mussolini er í raun og veru e:n- stórar ræður bef:r hann haldið.
valdsherra allra fylgjenda sinna, f kvöld talar hann í Glasgow, en
sem nú eru orðnir á aðra miljón. þar var Bonar Law fyrir tveim-
IJm 400.000 manns af flokknum Ur dögum. Það er tvímælalaust,
■eru í raun og veru ekkert annað að L. G. hefir best lag allra manna
«n her, og hafa menn oft fengið a því að tala þannig að almenn-
að kenna á honum, en aldrei þó Jngi geðjist vel að máli hans;
eins og síðustu vikurnar.Fascistar Bonar Law þykir fremur leiðin-
hafa tekið borg:r og bæi og farið hgUr ræðumaður. Hef'r hann nú
með mesta ofsa þvert ofan í lög fjutt „prógram‘I-ræðu nýju stjórn-
og landsvenjur, en svo öflugur er arinnar og leggur L. G. út af
flokkur þeirra, að stjórnin hefir henni í ræðum þeim, sem hann
ekki getað ráðið við neitt. Og hefir flutt síðan, og leitast við að
nýju tíðindin, að forsprakki þe:rra sanna, að stjórnin nýja hafi ekki
skuli vera kvaddur til að mynda komið fram með neipa nýjastefnu,
stjórn, táknar í raun og veru ekk- 0g gefi enga skýring á því,'hvers
ert annað en það, að Fascista-hreyf vegna það liafi verið nauðsyn-
jngin sje orðin svo öflug, að stjórn ]egt að steypa fvrri stjórn:nni.
in hafi ekk: sjeð sjer fært að Er andinn mikhi hlýrri í garð L.
ráða við hana. Fascistar hafa gert Q. en hann var áður en hann Ijet
byltingu, sem orðið hefir án blóðs af stjórn; t. d. hafa Northcliffs-
úthellinga af þeirri ástæðu einni, blöðin farið lofsamlegum orðum
að stjómin og konungur hafa sjeð um hann síðustu dagana, eftir að
þann einan kost að láta undan. hafa skammað hann bótalaust síð-
Hreyfing Fascistanna er ekkert astl'ðin tvö ár. „Daily Mail“ virð-
annað en rammasta afturhalds- ist ekki ætla að vera hliðholt
hreyfmg og þjóðemisrembingur- nýju stjórninni, því það kemst
inn er hennar aðalstoð. Mussolini Svo að orði um stefnuskrá Bonar
hefir farið öfganna á milli; hann Law í gær, að í henni felist ekk-
er æsingamaður og ofstopamaður ert nýtt og að L- G. hafi þó verið
hvar sem hann er; en það er til- fremri forsæt:sráðherranum í því,
tölulega sjaldgæft að sjá sama að hann hafi þorað að láta í Ijósi
manninn sýna þá eiginleika bæði skoðanir, en það gerj nýja stjórn-
sem jafnaðarmaður og afturhalds- in ekki. Má nýja stjórnin telja
maður. Blóðið er heitt í Itölum, sjer vísan undirróður af hálfu
og er ólíklegt að lík hreyfing og Northcliffs-blaðanna.
Fasc:sta-hreyfingin gæti magnast í Um horfur á úrslitum kosirng-
nokkru öðru landi í Evrópu en anna leikur alt mjög á lausu
emmitt þar. Kosningarnar sem fram fóru 1918
En nú er eftir að vita hvernig yoru a]^ öðruvísi í haginn búnar
Mussol’ni tekst að friða landið og cn þær’eru nu. f>á fylgdist íhalds-
koma hugsjónum sínum í fram- flokkurinn og mikill meiri hlut:
kvæmd- Þingið verður sennilega frjálslynda flokksin* að málum og
rofið tafarlaust og nýjar kosn- voru fyrirfram vissir um mikinn
ingar látnar fara fram. En eftir me'ri hluta atkvæða. Nú er það
framkoma Faseista hingað til virð- baiidalag rofið, og þessir flokkar
ist^ekki ástreðulaust að óttast, að ganga til atkvæða hvor í sínu
be'tt verði ýmiskonar þvingunar- ]í!gi. Aðalflokkarqir við kosning-
ákvæðum við kosningarnar, og að arnar verga þessir: íhaldsflokkur-
Mussolini fari ekki að öllu á ]ml; sem væntanlega kemur að
stjórnskipulegan hátt. Það er ficstri fulltrúatölu allra flokk-
«kki ólíklegt, að kominn sje í há- 8Una, 0g var sterkastur allra
sætið maður, sem skoðar sig sem stjórnmálaflokka í gamla þing'nu.
e nvaldsherra og þykist nógu Verkamannaflokkurinn, sem hafði
sterkur til þess að hjóða öllum um 80 atkvæði í síðasta þingi, og
byrginn. Það er engin lýðfrelsis- ýmsir telja nú líklegan til að
stjórn sem nú er komin að völdum auka stórum fulltrúatölu sína.
í ítalíu, það er afturhaldsstjórn Frjálslyndi flokkurinn. Hann er
— rammasta afturhaldsstjórnin, nf, skiftur. Öðru meg'n er Lloyd
sem setið hefir að völdum í nokkru George og fylgismenn hans, en
landi í Evrópu, síðan rússneska hinumegin „óháði“ frjálslyndi
keisaraveldið le ð undir lok. flokkurinn, sem þeir Asquith og
Grey lávarður eru foringjar í. —
-------®—------- Siðamefnda, brotið hafði fleiri
| fulltrúa í þinginu, sem nú var
slitið fyrir nokkrum dögum, og
þykir líklegt að þe'r verði sigur-
------ sælli í baráttunni en L. G. En þó
London 28. okt. cr þetta ekki víst. í kosningabar-
Enska þing'ð var leyst upp í áttunni hafa þeir Asquith og Grey
íyrradag og nýjar kosningar aug- ennþá legið mjög á liði sínu og
lýstar. Er framboðsfrestur ákveð- lít'ð aðhafst. Þykjast menn sjá
irn til 4. nóvember, en kosninga- þess merki, að þeim muni þykja
dagurinn verður miðvikudagur 15. viðurhlutamikið að ganga til kosn.
nóv. Fimm dögum síðar á hið ný- inga í andstöðu við Lloyd George.
kjörna þing að halda fyrsta fund Og það þykir jafnvel ekki með
s'nn. öllu ólíklegt, að hann mun: hljóta
Alt tal manna snýst um kosn- fylgi sumra gamalla samverka-
Birkenhead lávarðar. En fari svo,
má ganga að því vísu, að sú að-
stoð verði t;l þess að auka honum
mjög gengi við kosningarnar.
Það eru rúmlega sex hundrað
manna, sem kjósa á til þingsins
nýja. Hafa þegar komið fram um
1300 framboð. íhaldsmenn hafa
þegar boðið fram rúmlega 400
manns, verkamenn tæp 400, fylg-
ismenn Lloyd George um 200 og
„óháði“ frjálslynd: flokkurínnum
300. Tölur þessar breytast vitan-
lcga nokkuð næstu daga, en þó
má gera ráð fyrir, að hlutfalls-
lega verði tölurnar þessu líkar,
þegar framboðsfresturinn rennur
út 4. nóvember.
Insku kasmngarnar.
tun oou'larusrHun.
Þegar sagt var frá „Hreins“-
verksmiðjunni í Skjaldborg hjer
í blaðinu nú fyrir nokkrum dög-
um, var það sagt, að í sama hús-
inu hefði Garðar Gíslason stór-
kaupmaðux- sútunarverkstofu sína.
Það e'r ekki rjett, að þarna sje
sútunarverkstofa, heldur er það
verkstofa til að rota gærur, þ. e.
losa af þeim ullina, verka bjóra
til /útflutnings, hreinsa og þurka
ull o. s. frv. Þessa verkstofu hefir
hr. G. G. rekið þarna frá því í
fyrra, og e'r háJft húsið, eða vel
það, notað í hennar þarfir.
í fremsta rúminu er gærunum
hlaðið upp og í þær borið efni,
sem losar ullina við skinnið. Þá
er í næsta herbergi ullinni flett
af bjórnum, og er það mjög fljót-
gert. En síðan eru bjórarnir þvegn
ir í legi, sem blandað er í þeim
efnum, sem þar eiga við, og þá
saltaðir og flutt'r út í tunnum.
UUin er einnig þvegin þarna, og
í einu herberginu er hún þurkuð
á rimlahillum við h:ta, sem feng-
inn er frá „Hreins“-verksmiðj-
unni.
Hr. G. G. kynti sjer þessa verk-
un á gærum og ull í för sinni vest-
ur um haf fvr'r nokkrq. En fyrir-
tækið er þarflegt, með því að það
veitir atvinnu hjer heima við út-
bixning íslenskra vöruteguiida, sem
áður hafa verið fluttar út óunnar
með öllu. Síðar mun fleira koma
þarna. upp til efl:ngar íslenskri
vöruverkun, því Garðar Gíslason
stórkaupmaður er mjög áhuga-
samur um alt slíkt.
ingarnar. Hjer er ekki talað um manna sinna í stjóminni, úr flokki
annað en stjóramál, og foringj- íhaldsmanna, við þessar kosningar,
amir þeysa á stað um Skotland svo sem Austen Chamberlain og
Bærinn 09 bsiariulllrúarniF.
í Alþýðublað’nu 7. þ. m. svgrar
Jón „með geislaljómann“ Bald-
vinsson grein er stóð hjer í blað-
inu fyrir nokkru. Var í henni rætt
um skoðanir þær, er hann Ijet í
Ijósi á síðasta bæjarstjórnarfundi,
er hann hjelt því fram, að bæjar-
fulltrúum ætti ekki að líðast að
versla v'ð bæinn, þó bænum væri
það hagfeldara en að skifta við
aora.
f þessari grein Jóns Baldvins-
sonar er hinn mesti heilagleika-
tónn og sakleysisandi. Er svo að
sjá sem J. B. telj: sig flekklausan
mann og nokkurskonar yfir-for-
sjón bæ.jarstjórnarinnar, og að
hann geti sagt með nokkrum
rjetti: „Hver yðar getur sannað
upp á mig synd?“ Með þessu er
þó ekki verið að gefa hjer í skyn,
að J. B. sje sjerlega syndugur
maður. En hitt mun vera, að hann
i sje sviplíkur öðrum breiskum
mönnum. Svo óþarfi v:rðist fyrir
hann að vera að setja upp slíkan
syndleysissvip.-------
— — Greinina byrjar hann
með því að tilkynna að hann hafi
sctlað að biðja Morgimblaðið fyrir
leirjett'ngu á ummælum þeim, sem
tiðindamaður Morgunblaðsins hafði
eítir honum af bæjarstjóraarfund-
inum, vegna þess að þau hafi
verið „villandi“. Þetta er mjög
undarlegt. Jón játar það sjálfur
í grein s nni, að hann hafi sagt,
að hann væri á móti því að bæj-
arfulltrúarnir skiftu við bæinn, þó
hann gi-æddi á því. Og ennfremur
af livaða ástæðum. Hann hamrar
á þessu sama í greininni. Morgun-
blað'ð sagði ekki annað en þetta.
En vítti þessa stefnu. Undan
| hverju er þá J. B. að kvarta?
Sýnilega ekkj undan öðru en því,
að blaðið sagði rjett frá ummæl-
um hans á fundinum og dirfðist
að andmæla þeim.
Bæjarfulltrúanum þykir vænt
um „að kominn er fram skoðana-
munur um það, livort rjett sje
eða ekki að bæjarfulltrúarnir slæg
ist eftir því að versla sjálfir við
bæinn“.
Stórvillandi er að nota þama
orðið „slægist“. Gasstöðin leitar
eftlr tilboðum um kolafarm. Öll-
um var frjálst að senda tilboð -—
bæjai-fulltrúum eins og öðrum, og
þeim ekki síst, ef þeir vonuðu að
þeir gætu með því útvegað bæn-
um ódýrari kol en aðrir. Einn
bæjarfulltrúinn sendir t'lboð; sem
að dómi J. B. og annara er að-
gengilegast. Aðeins vegna þess að
bæjarfulltrúi á í hlut, er tilboð-
inu hafnað. Bæjarfulltrúi má ekki,
að áliti J. B., útvega bænum ódýr
kol. Bæjarfulltrúj má ekki láta
bæinn verða þess aðnjótandi að
b.aun hefir betr| sambönd en aðr-
ir.Bæjarfulltrúi á að sitja hjá hlut-
laus og aðgerðalaus, þegar hann
getur verið bænum til fjárhags-
legs hagnaðar. Það er ekki til
neins fyrir J. B. að reyna að mót-
mæla því, að þetta er fáránleg-
asta meinloka, og er sama hvern-
ig hann reynir að vefja hana inn-
an í tilbúna hættu, sem bæjarsjóði
get' stafað af svo sjálfsögðum við-
skiftum.
J. B. kveðst vera því mótfall-
inn að „t. d. gasnefndarmenn geti
tekið þó ekki sje nema nokkur
hundruð krónur í umboðslaun af
kolafarmi, sem keyptur er til gas-
stöðvarinnar“. Hvað hugsuðu gas-
nefndarmenn, 0g þar á meðal J.
B., um umboðslaunin, þegar þe:r
](ituðu tilboða um kolafarminn?
Bjóst J. B. við, að umboðslaun-
in kæmu ekki til greina, ef ein-
hver annar en gasnefndarmaður
útvegaðj farnrnn? Areiðanlega
hafa þeir vltað um þau strax og
búist við þeim. En af því þau
renna í vasa gasnefndarmanns, þá
ex tilboðið dauðadæmt. Gasnefnd-
armaður má ekki hagnast nokkrar
krónur um leið og hann útvegar
bænum ódýrari kol en aðr:r, en
það mega aðrir gera. Allur þessi
hugsanaferill óg öll þessi rök-
færsla J. B. er svo fráleit, að lík-
ara er að barn beri hana fram
en fullvaxinn maður.
Þrátt fyrir öll skrif J. B. stend-
ur það fast, að bærinn á að sk:fta
við þann sem selur honum ódýr-
ast í það og það skiftið, hvort
sem hann er bæjarfulltrúi eða
ekki. f bæjarstjórninni eru nógu
margir samyiskusamir og ráð-
vandir menn til þess að fyrir-
h.vggja brask og óheilindi, sem J.
B óttast, og meðal þeirra mun
J B. telja sig. Alt fjas hans um
það er því fyrirsláttur einn.
--------o----—
Hún stóð yfir dagana sunnu-
daginn, mánudaginn og þriðju-
daginn síðastliðinn. Sóttu hana á
8 hundrað manns, börn og full-
orðnir. Dómnefndin hefir nú felt
úrskurð sinn um hverjar mynd-
irnar sjeu verðlaunaverðar og fer
hann hjer á eftir: '
Fyrstu verðlaun.
Nafnlausa fjelagið, fvr:r land-
lagsmyndir. Helgi Hjörvar, fvrir
mannamýndir.
Önnur verðlaun.
Sigurður Gíslason stýrimaður,
fyrlr myndaflokkinn. Osvalclur
Knudsen fyrir myndaflokkinn.
Haraldur Arnason fyrir mynda-
fíokkinn. Loftur Guðmundsson
fyrir myndaflokkinn.
Þriðju verðlaun.
Björn Björnsson bakari. Þuríð-
ur Sigurjónsdóttir. Björn Steffen-
sen. Haukur Thors. Jón Björasson
kaupmaður. Gunnar Stefánsson.
H. Sigtryggsson. Þorbergur Ól-
afsson. Sveinbjörn Ing:mundarson.
Hallgrímur Matthíasson. Björn
Arnórsson. Sigurður Tómasson.
Og er þá 18 veitt verðlaun. —
Þeim verður útbýtt síðar, mjög
bráðlega, og verða hlutaðeigendur
létnir vita um það.
Þeir, sem sendu myndir á sýn-
inguna, eru beðnir að vltja þeirra
hið fyrsta á afgreiðslu Morgunbl.
-------o-------
1'
Janus Jónsson
fyrv. prófastur.
Þriðjudaginn 7. þessa mánaðar
ljetst að heimili sínu í Hafnar-
firði, sjera Janus Jónsson fyrr-
um prófastúr. Hann var um sjö-
tugsaldur.
o-
EpI. 8imtros:niir
frá frjettaritara Morgunblaðsms.
Khöfn 8. nóv.
Tyrkir.
London: Kemalsliðar hafa
heimtað, að Bosporus yrði lokað
fyrir útlendum herskipum, nema
Angorastjómin veiti þeim umferð-
arleyfi. Breskir herflokkar hafa
tekið að sjer að vernda soldáninn.
Hershöfðingjar bandamanna 'hafa
beðið stjómir sínar um umboð
t.il þess að lýsa yfir umsáturs-
ástandi. Akafar æsingar og götu-
óeirðir í Konstantínópel.
Fjármál Þjóðverja.
Berlín: Markið fellur enn óð-
um. Sterlingspundið nú 37000
mörk, dönsk króna 1294.