Morgunblaðið - 15.07.1924, Blaðsíða 3

MOEGUNBLA»Ii
MORGUNBLABIB.
Btofnandi: Vilh. Pin»en.
Otsefandi: Fjelag f Beykjavfk.
Itltítjörar: Jön Kjartan»»on,
Valtýr Stefán»»on.
Auglýsingastiöri: B. Hafberg.
Bkrifstofa Auaturgtrœti B.
Shaar. Ritstjörn nr. 498.
Afgr. og bökhald nr. B00.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Helmaslmar: J. KJ. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
B. Hafb. nr. 770.
&«kriftagjald innanbæjar og I n4-
grenni kr. 2,00 & mánuCl,
lnnanland* fjær kr. 2,B0.
I lausasölu 10 aura eint.
PóSifisk verslun
Framh.
n.
í fátækt sinni og fjáreldu, ihafa
bændur lagt fram lánstraust sitt
til þess, aS koma versluninni í
*ínar hendur. Ef til vill hefir
hugsanagangur þeirra verið þessi:
ms höfum eigi fjárráð til nauð-
B.ynlegra umbóta, túnin eru lítil
■og illa ræktuð, bústofninn lítill,
og húsakynnin meira og minna
afleit, fyrir menn og skepnur. Lán
fáum við af skornum skamti til
limbóta. En lán 'fáum við til versl-
unar. Hana tökum við — og græð-
w.m á henni til nauðsynlegra um-_
bóta.
Eitthvað á þessa leið hafa marg-
*r hugsað.
pað var á dýrtíðarárunum, sem
bessi hreyfing fjekk mestan byr
ftndir vængi. pað var þegar vörur
hg fasteignir margfölduðust í
Terði. pað var á árunum þeim,
þegar gróðavegirnir voru margs-
tonar. pessi ár eru mönnum svo
í fersku minni, að: eigi þarf að
fjölyrða um. Erfitt var að átta
sig á öllum kaupskap, einmitt þá,
orfitt að sníða sjer stakk éftir
vexti, erfitt að gera sjer grein
fyrir sannvirði hlutanna og raun-
verulegri getu einstaklinganna. Og
ennþá erfiðast var fyrir þá, að
versla, sem óvanir voru þeim
dtörfum.
En bændur höfðu lagt láns-
traust sitt og efnalega getu í
feaupfjelögin — bændurnir sem
fcera þurfa menningarríkasta at-
vinnuveg vorn. — Forráðamenn
Jþeirra, sem tekið hafa að sjer
að fara með þessi mál fyrir bænd-
urna, hljota og verða að finna
túka ábyrgð á því, að varlega
Bíe farið. Varkárni verður að vera
þeirra helsta boðorð. pað var er-
fitt á dýrtíðarárunum að halda
feað boðorð — það reyudist öllum
orfitt, og er víst, að þegar á alt
er Ltið, þá hafi kaup'fjelög lands-
tns eigi farið þar ver að' en marg-
ir aðrir. En þau eru misjöfn í Því
tilliti fjelögin, þó þau eigi Þa6
sameiginlegt, að þeim sje það
nauðsynlegra en öðrum verslun-
<tm, að fara varlega með fje sitt
og eigur. pau fara í umboði með
eigur fátækra bænda. Og fyrir fá-
tækt þeirra og fjárskort, hafa
óvarleg innkaup þeirra og því um
líkt, verið tiltölulega mikið áber-
andi.
*— Ráðsmenska kaupfjelaganna
eh ákaflega mismunandi, svo þau
eiga ekki saman nema nafnið.
Tökum til dæmis kaupfjelögin í
%jafjarðar- og pingeyjarsýslum
% þeirra starf, og berum saman
við fjelagið, sem kafnaði í Við-
^yjarfiskinum hjerna um árið.
Slíkt á ekki saman nema nafnið.
Annað er þó sameiginlegt. peir
®em þurfa að skulda í fjelögunum,
verða að gera það óbeinlínis á feldt, en lagið er eftir Leif Hal
annara kostnað, þeim verður að
notast lánstraust hinna. Einmitt
vorsen söngstj. „Handelstandens
Sangforening* var stofnað þ. 3.
fyrir þessar sakir, er varkárnin okt. 1847, og var Joh. D. Behrens
öll og fyrirhyggja svo nauðsyn-
leg. Hún er líka í anda bændanna.
Fjárþröngin, reynslan hefir kent
bændunum varkárni. Umboðsmenn
þeirra verða að vinna í þeirra
anda.
Og þeir gera það margir. peir
reyna margir kaupfjelagsstjórar
að spara og sníða alt hvað unt er.
Kaupfjelög hafa dregið mjög úr
innflutningi óþarfa *— og kefir
það mælst vel fyrir.
pó eru raddir sem komið hafa
fram, er telja þá ráðabreytni
hvorki eins nauðsynlega eða af-
farasæla, eins og haldið hefir
verið fram. í ársriti kaupfjelags
pingeyinga 1923, er bent á það,
að menn geti efast um,. hvort
minkun á innkaupum kaupfjelag-
anna komi að tilætluðum notum;
því innkaup almennings og kaup-
fjelagsmanna minki ekki að sama
forgöngumaðurinn, og hlaut fje-
lagið mikla frægð í hans tíð, b.eði
í Noregi og öðrum löndum. Fje-
iag þetta er sífelt í blóma; orð-
stírr þess mun seint deyja. petta
er fyrsta erlenda kórið, sem sýnir
íslandi þann sóma að sækja oss
heim.
Hljómleikarnir
i Nýja Bíó i gæp.
Mikil og góð tíðindi þóttu það
vera, er hingað frjettist, að' Han-
delsstandens Sangforening íChris-
tiania myndi gjöra út á vornfund
úrvalssöngflokk, undir stjórn hins
ágæta tónskálds og hljómleika-
stjóra Leif Halvorsen.
Nii er þessi góði og eftirþráði
söngflokkur hingað ' kominn, þó
eíapf •» **«“ »kky **» •»
annarstaðar, En hvernig sem a
þetta er litið, og hvort farið er
fleiri eða færri orðum um starf-
jsækja, og tóku þeír fjelagar þegar
til óspiltra málanna með kórhljóm
leik sínum í Nýja Bíó, rjettum 3
semi kaupfjelaganna, þá er eitt ^utúaum eftir að þeir tóku
víst, að gætni í öllum fjármálum i1^.1 Reykjavikurhofn; var það
er fjelögunum og bændum nauð-jros iega gj6rt’. °s eins og búast
synleg. Margir kaupfjelagsstjórar |mattl Vlð af hmum d'lorfu frænd-
og kaupfjelagsmenn finna þettaÍ™ VOrUm’ sem 1111 hafa s6kn
Ijóslega ef ekki því nær allir, sem haflð a flestum sviðum menningar
og manndáða.
Jeg get ekki stilt mig um, að
við verslunina fást. En svo eru
til menn, sem iíta öðru vísi á
það, ellegar að minsta kosti breyta
öðruvísi en svo, að líklegt sje,, . *
* . . . , * . , í bræður vonr hofu song smn með
að þeir sjeu umboðsmenn bænd- ,
Iláta í ljósi, að mikið þótti okkur
til koma, er þeir hinir norrænu
anna, og f járhaldsmenn að nokkru
ie^- .
petta er hin svonefnda Tíma-
klíka.
hinum fagra lofsöng prófessors
Sveinbjörnsson ,,Ó, guð, vors
lands“! Vjer minnumst þess, að
fyrsti landnámsmaðurinn, Ingólf-
ur vor Arnarson, steig hjer á
land árið 874. — púsund ára
minning þess atburðar 1874 varð
til þess, að vjer eignuðumst. þetta
snildarfagra lag, sem nú er íþann
veginn að verða þjóðsöngur vor,
— frá hendi þess elsta tónskálds
Viðtökurnar á hafnar- vors, sem enn sýnist síungur vera.
bakkanurn. Forsjónin hefir hagað því svo, að
Söngvararnir norsku frá Krist- frændur þeir, sem okkur eru ná
janíu úr Handelstandens Sang- komnastir allra Norðurlandabúa,
forening', komu á Merkúr í gær. - he'fja nú söngsigur sinn einmitt
Lagðist hann við hliðina á Gull- jmeð þessu lagi, hálfri öld síðar.
fossi, laust fyrir kl. 1. pví miður En þessir frændur vorir komu,
var veður eigi svo gott semskyldi, — vjer heyrðum — en þeir sigr-
en súldinni ljetti þó af einmitt uðu, með hlýjum, en djörfum tón-
þá stundina, og sást til fjalla.
Múgur manns fór niður að höfn,
og fóru margir út á Gullfoss, og
var krökt af fólki á honum. Á
meðan Merkúr var að leggjast
söng karlakór K. F. U. M. „Ja,
vi elsker dette landet“, þjóðsöng
Norðmanna. Stóðu margir áheyr-
endur beriliöfðaðir á meðan á því
stóð. Norðmennirnir höfðu fyllrt
liði og stóðu með fána sinn frammi
á skipinu. -
pá mælti Knud Eimsen borgar-
stjóri nokkur vel valin orð', bauð
gestina velkomna, og bauð þeim,
fyrir hönd bæjarins, í pingvalla-
'för. pá söng karlakór K. F. U. M.
Sangerhilsen Griegs. Klöppuðu
Norðmennirnir þeim lof í lófa. pá
mælti Th. A. Jacobsen, formaður
söngfjelagsins, nokkur orð og
þakkaði boð borgarstjóra. Síðan
söng kórið, undir stjórn Leifs
Halvorsen, „Ó, guð vors lands“,
á íslensku. Var bæði framburður
og söngur aðdáunarverður. Enn-
fremur söng kórið nýtt kvæði,
sem kom í Islandsblaði Tidens
Tegn, og heitir ,Hilsen til Island1
um sínum, sem undir töfrastaf
Hr. Leif Halvorsen’s gáfu oss
skýra hugmynd um, hvað fá má
út úr 40 mannsröddum.
Söngmennirnir sungu hið djarf-
mannlega lag Halvorsens, ,Hilsen
til Island', með því hljóðfalli og
þeim ihjartans hita, sem þegar
vakti aðdáun vora og vinarstreng.
pá kom undurfagurt. og einkenni-
legt lag eftir Sverre Jordan: ,Bak
ved havet', við ljóð Jónasar sál.
Guðlaugssonar, samanþrýst af
heimþrá og þunglyndi þessa unga
skálds vors, sem ungur varð að
deyja í framandi landi. Snildar-
vel var það sungið. pá kom hið
bjarta lag Kjerulfs, ,Solvirkning‘;
A7'öktu í því aðrir (lægri) tenórar
eftirtekt á sjer fyrir mjúkan og
samtaka söng sinn. Svo kom ,Vaar'
eftir Sigurd Lie; þar sýndi flokk-
urinn ekki síst hve vel hann er
samansunginn og hve stjóm Hal-
vorsens er nákvæm og örugg. —
petta var fyrsti kafli hinnar
löngu og erfiðu söngskrár. Jeg
get því miður ekki gjört hverju
einstöku lagi, sem á eftir fór,
- jXAiwoii 1/11 • |--- 0-7 ---- — ~--- ----7
Höfundur þess er Henrik Lön-'jafn nákvæm skil; til þess er
rúmið hjer of afskamtað. Skiftust
þar lög full af fjöri, kátínu og
gáska, svo sem Griegs lögin
,Fantegutten‘, ,Suring-dans£. —.
Halvorsen (faðir söngstjórans)
,Dobbelportræt‘ og Alnæs ,Hal-
ling‘, — og Bellman ekki að
gleyma, á við stórlögin ,Varde‘
eftir Haarklou og ,Landkending‘
Griegs.
í Griegs-lögunum, sem nefnd
voru, og ,Varde‘ og ,Landkendíng‘
söng Hr. Operusöngvari Thorleif
Sohlberg ágætlega einsöngva. —
Hann hefir baryton-rödd, sem á-
valt er fullkomlega á hans valdi;
mjúkur og fagur er hreimurinn
og framburður ágætur Fæstir
munu gleyma hinum skemtilega
einsöng hans, t. d. í ,Springdans‘
Griegs. Kórið sjálft náði þar há-
marki í fimsöng og fjöri. Söng-
flokkur þessi á til hárfínt ,pian-
issimo', töfrandi .deiresceuds',
voldugt og stolt ,fote‘ — ,fortis-
simo‘, sem alt er bygt upp og
fært til fullkomnunar af hinum
ágæta listamamii, songstjóra
þeirra Leif Halvorsen. Hann
stjórnaði þeim snildarlega, ljek
sjálfur undir í ,Landkending‘,
sýndi sig einnig við þetta tæki-
færi sem ljómandi tónskáld og
nun í kvöld töfra áheyrendur
sina með: snildar-fiðluleik í dóm-
kirkjunni. Sá er ekki við eina
fjölina feldur, jafnvígur á þetta
alt. Heill og heiður sje honum og
söngflokki hans, og þökk fyrir
komuna!
Á. Th.
e-i : •• . ,
Erl. stmfregnir
Khöfn, 12. júlí.
Herriot fær traustsyfirlýBÍngu.
Símað er frá París: í gær fjekk
Herriot forsætisráðherra trausts-
yfirlýsingu í öldungadeild franska
þingsins, eftir að hann hafði hald-
ið þar ræðu um innihald skilmála
þeirra um skaðabótamálið, sem
ræðast eiga á Lundúnafundinum.
Fór atkvæðagreiðslan þannig, að
246 greiddu atkvæði með trausts-
yfirlýsingunni, en aðeins 18 á
móti. peir forsætisráðherrarnir
höfðu haldið tvo fimdi um málið,
áður en opinber tilkynning var
gefin út.
íhaldið; franska hafði gert sitt
besta til þess, að nota skaðabóta-
málið til þess að hnekkja tiltrú
manna til forsætisráðherrans nýja.
petta mistókst algerlega, og er
Heriot nú fastari í sessi en nokk-
urn tíma áður.
/
pátttaka Bandaríkjanna í Lnnd-
únaráðstefnnnni.
Ameríkumenn hafa ákveðið að
senda fulltrúa á fundinn í Lond-
on, til þess að fylgjast með því,
hvað gerist. Eftir því sem seinast
hefir gerst milli Frakka og Breta
er það óvíst, hvort sá kjörnisendi
maður Bandaríkjanna, Hougthon,
fari á fundinn.
Hins vegar er sendiherra Banda-
ríkjanna í Berlín farinn til Lon-
don; en ekki er vitanlegt, hvort
hann tekur þátt í fundinum eða
Bandaríkjamenn lcjósa fremur að
vera þar fulltrúalausir.
Forsetaefni demokrata útnefnt.
Eftir langa bið hefir flokks-
fundur „demokrata“ í Bandaríkj-
unum tilnefnt William Dawis,
sendiherra Bandaríkjanna í Lon-
don árin 1918 til 1921. Er hann
fæddur árrð 1873.
Khöfn, 14. júlí
Lántökur pjóðverja í Englandi.
. Símað er frá London: Enskir
fjársýslumenn, sem fengið hafa
fyrirspurn viðvíkjandi lántöku af
pjóðve.rja hálfu, hafa gefið það
svar við' þeirri málaleitun að
henni verði ekki svarað, nema því
aðeins, að allar tillögnr sjerfræð-
inganefndarinnar, undir stjórn
Dawes hershöfðingja, verði fram-
kvæmdar.
pað er sjerstaklega tekið fram
í svari Bretanna, að eitt af fyrstu
kilyrðunum sje, að pjóðverjar
fái aftur Ruhr-hjeraðið og takist
á hendur full yfirráð yfir því.
Ennfremur er það áskilið, að eng-
in þvingun gagnvart pjóðverjum
komi fram af bandamanna hálfu,
og að þær ,,sjerstaklegu“ varúð-
arreglur, sem talað er um í frjett-
um frá fundi þeirra Herriot og
Ramsay Mac Donald, verði ekki
nefndar á nafn í umræðum þeim,
sem eftir eiga að kunna að fara’
fram um málið.
Mussolini, sem átti að verða
einn þátttakanda í ráðstefnunni í
London, hefir sent skeyti þess
efnis, að hann geti ekki komið á
fundinn.
Ehöfn, 14. júlí.
Callioux málin.
Frá París er símað, að Callioux
fyrv. forsætisráðh. og Malvy inn-
anríkisráðherra, er grunaðir voru
um landráð í stríðinu, hafi fengið
uppgjöf saka, samkvæmt samþykt
þingsins.
Aðflutningsbannið í Noregi.
Ákafar deilur í norska óðals-
þinginu fara nú fram um afnám
bannlaganna. Ráðuneyti Bergers
fer frá án vafa, falli frumvarpið.
Búist er við:, að afnám bannlag-
anna veiti ríkissjóði 30 miljón kr.
tekjur, og án þessarar fjárupp-
hæðar er jafnvægi í fjárlögunum
óhugsandi. Frjálslyndir vinstri
menn styðja Berger. Allir hinir
flokkar á móti, og krefjast al-
þjóðar atkvæðis um málið 1926.
-x-
í New-York eykst með ári hverju,
þrátt fyrir, að sífelt er gert meira
til þess að lögunum sje hlýtt. Nýlega
sló í bardaga milli lögreglumanna á
mótorbátnum Gipsy og smyglara á
mótorbát, er May heitir. Reyndi May
að koma sjer undan á flótta, en varð
að renna á land upp og fór í mjöl.
May hafði 4 460 hestafla mótora,
litla fallbyssu og skipshöfn var vopn-
uð. May var 50 þús. dollara virði
og hafði 50 þús. doliara virði af víni
í lest, er hún rann á land. Allir
skipsmenn á May meiddust hættulega
og fjekk lögreglan margvíslegar upp-
lýsingar frá þeim. Kom þá í ljós, að
May var „flaggskip“ smyglaraflot-
ans. öflugur smyglara-„hringur“ ljet
smíða hana og marga aðra hrað-
skreiða mótorbáta. Eru njósnarar
smyglara alstaðar á feyðinni og kom-
ist þeir á snoðir um, að lögreglan
eigi hraðskreiðan bát í smíðum, láta
þeir smíða enn hraðskreiðari báta.
Hafa þeir svo mikið fje milli handa,
að þeim finst, að allir vegir sjeu þeim
færir.
Fyrir utan landhelgi liggja skip
hlaðin víni, fyrir akkeri, og sækja
þessir hraðskreiðu mótorbátar þang-
að til vínkaupa. Fugvjelar eru og