Morgunblaðið - 07.12.1924, Blaðsíða 5

Aukiiblaíi Möi'gunhl. 7. des. ’24.
MOKGUNBLADli
udíö eftir
þetau eine
innlenda fjelagi
þegar þjer aJóvAtryggið.
Simi 542.
Pósthólf 417 og 574.
Simnefnii Insurance.

Efnalaug Reykjavíkur
Laugavegi 32 B. — Sími 1300. — Símnefni: Efnalaug.
Hremaar með nýtíeiku áhöldum og aðferðum allan öhreinan fatne'
og dúka, úr hvaða efni sem er.
Litar upplituð föt, og breytir um lit eftir ÓF.kum.
mykai >«gindi! Sparar fje!
L i n o 1 e u m - gólf öú kar.
Miklar birgðir nýkomnar. — Lægeta verð i bænum.J 3
Jónatan Þorsteinsson
Simi 8 6 4.
Kaupið
leirvörur, matvörur og hreinlæt-
ievörur l Veral. „I»örfHverf-
iegötu 56, aimi 1137. Munið að
kaapbætiemiði fylgir hverjum 5
krónu kaupum.
Simari
24 verslemln,
23 Pouleen,
27 Fooeberg.
kj»pp«rstig 29.
3árnsmíöauErkfæri.
Hvert mannsbarn í landinu, sem
komið er til vits og ára, kannast
við nafnið Strandarkirkja, í sam-
bandi við áheitin, sem henni eru
ánöfnuð.
Pærri eru þeir, sem þekkja
nokkuð til kirkju þessarar, eða
vita nokkuð um, hvemig á ábeit-
unum stendur. Til eru þeir, sem
Jieita á Strandarkirkju í þeirri
trú, að hún sje óbygð. llafi hún
’eyðilagst fyrir einhverjar orsakir,
sóknin sje kirkjulaus, sje því
f,kki tiema sjálfsögð skylda góðra
nianna; og guðhræddra, að láta
eitthvað af 'hendi rakna, t il þess-
arar „fyrirhuguðu“ kirkju.
En sannleikurinn er, að Strand-
arkirkja er að tiltölu við sóknar-
harnafjölda, einhver langríkasta
h'rkja landsins, enda stendur hún
SVf' föstum fótnm. sem frekast er
unt.
ra ómuntíð, liefir Strandar-
^’fhja staðið þar sem húu stendur
rmi i dag. Og hún stendur óbif-
anleg, þó bygðin sje eydd um-
hverfis, höfuðbólið Strönd, sje
eyðílagt af sandfoki fyrir 2(X)
áriun. pó hin forna dómlkirkja í
Skálholti sje gengin saman í lirör-
legan hjall, og kirkjur hafi verið
lagðar niður í hlómle gnm sveit-
um, stenduj: Strandarkirkja, fjarri
mannabygðum.pví Strandarkirkja
er annað og meira en venjulegt
guðsþjónu.stuhús, hún hefir læst
sig inn í meðvitund þjóðarinnar
fyrir mörgum ölduni síðan, og
stenclur þar óhagganleg, þó sancl
byljir eyði Selvog.
G-issur hviti eða Staða Árni.
áskotnast meira áheitafje en al-,
ment rann til kirkna í þá daga.^
pað eftirtektarverðasta er hve
mjög áheitin hafa haldist þangað,
hve trú almennings hefir verið
sterk og rótgróin til þessarar
kirkju er áheit minkuðu mjög eða
hurfu að mestu leyti. Og kyngi-
máttur þjóðtrúarinnar er það, sem
hefir valdið því, að kirkjan stóð
alt sandfokið af sjer, er jarð-
imar eyddust í kring, og hún
stendur á sama stað enn í dag.
Bygðin eyðist af sandfoki.
Pegar jarðabók Árna Magnús-
sonar var samin, var bygðin á
Strönd í eyði. I vísitasíubók Olaaf
biskups Gíslasonar frá 1751,
stendur svo um Strandarkirkju;
Húsið stendur hjer á eyðisandi,
svo hjer er mikið bágt að fremja
guðsþjónustugerð í stormum og
stórviðrum; er því mikið nauð-
synlegt, að hún sje flutt á annan
hentugri stað.“ pá var ungur
prestur í Selvogi og bjó hann á
Vogsósum. Var liann ekki lengi
að hugsa sig um að nota þessi orð
biskups til þess, að koma kirkj-
unni heim til sín að Vogsósum.
Ritar hann bisknpi brjef sama
ár, þar sein hann segir svo frá,
að kirkjan lig-gi undir eyðilegg-
ingu af saudfokinu, því sandurinn
rífi bæði veggi og viði 'hennar og
fjúki síðan inn í kirkjuna, svo
þar sje varla vært inui þegar
hvast sje, en ennþá verra að kom
ast til og frá lienni fyrir heilsu-
lirit og gamalt fólk og unglinga,
þegar citthNað er að veðri. peil'
sem þekkja til í uppblásturssveit-
Enginn veit með vissu, hvcr
bygði fyrst kirkju á Strönd
Selvogi. En munnmælunum kem
ur saman um, hver tildrög voru
tii þess, að kirkja var þar reist
Muunmæli herina, að sjálfur for
faðir íslenskrar kristni, Gissur
hvíti, hafi eitt sinn lent í sjáv
afháska, og hafi haun heitið því
að þar skyldi hann kirkju reisa
er hann næði landi. Sr. Ól. Ólafs
son var prestur í Selvogi á árunum
1880—'84, og lieyrði liann þa
nánara sagt frá athurði þessum
Er skipið uálgaðist land, sáu
skiþverjar hvítklæddip) manu
standa í fjörtinni við vík eina
Sigldu þeir skipinu þangað og
tóku þar land. Heitir þar síðan
Engilvík. Er hún skamt frá, þa
sem kirkjan stendur.
Aðrar sögur segja manninn hafa
heitið Árna, er í sjóhrakninguiium
lenti, og það hafi jafnvel verið
Staða-Árni sjálfur. En svo mikið
er víst, að rekamark kirkjimnar
er enn í dag.
Áheit og átrúnaður.
Ógerlegt er með öllu, að gera
sjer í hugarlund, hvað til er í
þessum sögum, því fátt eitt vita
menn um sögu Selvogs á etst
tímum. Menn vita, að pórir haust
myrkur nam þar land, en síðan
segir ekki af Selvogsmönnum
fyrri en á þrettándu öld. .— En
á dögum Staða-Árna bjó Erlendu
lögmaður sterki Ólafssou á Ströu
í Selvogi, og er þó svó að spi
sem kirkja liafi þar verið raist.
fyrir löngu.
Fullvíst er, að álieit til kirkju
þessarar hafa tíðkast snemma, þó
Biðjið om það besta
Kopke
m
■vtnin
eru ómenguð drúguvín.
beint ffrá Spáni.
Innfluftt
um geta gert sjer í hugariund,
að orð prestsins muni hafa verið
á rökum bygð.
— l’rófasturinn Illugi Jóns-
soti, mælir með málaleitun sjera
Einars, en biskup leggur svo fyr-
ir við amtmann, Piugel, að flutn-
ingurinn nái fram að ganga á
næstu tveim árurn.
. „Fingraför forsjónarinnar“.
í ítarlegri ritgerð um Straud-
arkirkju, eftir dr. Jón porkelsson
í filöndu, sem að miklu leyti er
farið hjer eftir, farast dr. J. p.
þannig orð, um atburði þá, er
yfir dundu eftir ráðstöðun þessa:
,,En hjer varð sveipur í för
Greipar, svo eftirminnilegur, að
það var líkast því, eins og þegar
Gizur biskup Einarsson hafði tek-
i5 ofan krossinn í Kallaðarnesi,
reið heim í Skálholt, lagðist lost-
inn sótt, og andaðist. Sjera Ein-
ari varð cftir þetta. ekki vært í
Sclvogi, og flosnaði þar frá prest-
skap, 1753, (fjekk Ólafsvelli 1756)
bisknpinn lifði rúmlega til jafu-
lengdar fvá því að hann hafði
fvrirskipað kirkjuflutninginn, og
andaðist nóttina milli 2. og 3. jau-
úar 1753 ,og Pingel amtmaður
misti embættið, sökum ýmsra van-
skila 8. maí 1752. Allir þessir
menn er að kirkjnflutningnum
stóðu, biðu því annað hvort hel,
eða greipilega hremmingu áður sú
frestur væri liðinn, ' er kirkjan
skvldi fþutt vora. En Selvogs-
kii'k.ja stóð eftir sem áður enn
óhögguð á Strandarsandi. Geia má
Sjera Ólafur fríkirkjuprestur
segir svo' frá, að á þeim árum, er
hann var prestur í Selvogi, hafi
sjer verið fyrirskipað, að bæta
þak kirkjunnar, og gerði haun svo.
Var gömul kona ein þá í Selvogi,
er komst svo að orði, við sjera
Ólaf, að mikill lánsmaður væri
hann, að fá að gera við kirkjuna,
,,því hún væri vön að borga vel
fyrir sig sjálf“, sagði garnla kon-
an. En rekasælt þótti fremur
venju þar uim tíma, eftir viðgerð-
ina,
Áheitafjeð aðaltekjurnar.
Innan við 100 manns er nú í
Selvogssókn, og svo hefir það
verið nú um langt skeið. Jarðir
Jiafa þar eyðst hver af annari, fyr-
i'r uppblástur og sandfok, eins og
kunnugt er. Lögsk. tekjur Stranda-
kirkju, eru því mjög litlar, enda
hefir fje það, sem áheitin hafa
gefið, verið mrgfalt meiri en aðr-
ar tekjur hennar.
L t.ið Hallgríms biskups Sveins-
sonar var svo ákveðið, að hætta
að auglýsa áheitafje það, sem
kirkjunni áskotnaðist, þvímönnum
þótti svo, sem betur væri hægt að
verja fje sínu, og betur kæmi það
við, að heita á þær stofnanir, sem
væru frekar fjárþurfi en Strand-
arkirkja. Væri því rjett að örfa
almenning ekki til slíkra áheita,
með því að auglýsa fje það, sem
inn, kæmi. Eftirmenn Hallgríms
biskups hafa haldið uppteknum
hætti.
hestu tegundir af:
Gerdufti, með og áh Vanilla.
Citrondropum.
VaniUadropum.
Möndiudropum.
Pipar í brjefum.
Sojum, fyrir kjöt og fisk.
FægDög, á' smádunkum og glösum,
sem fasgir vel og rispar ekki.
Sove’s Haframjöl í pökkum á % kg.
Hjörtur Hansson,
Kolasund 1.
ar eða vaxandi hjátrii mauna.
Pærri nmnu þeir vera, sem gera
sjer í hugarlund, að fyrir aukið
ræktarþel við kirkjuna á Strand-
arsandi, njóti þjóðin^ ársældar og
efnalegs velgengis.
n.ærri, Iivort ýmsum ha.fi þá ckki
þótt fingrafÖr forsjónarinnar auð-^bjer, livenug a
sæ í þessu og þótt „gu'ð borga; Strandarkirkju
Áheitafje eykst.
En þrótt fvrir þessa ráða-
breytni hefir kirkjunni árlega
borist nokkur hundruð krónur á
þenna hátt, að því er núverandi
prestur kirkjunnar hefir sagt
Morgunblaðiim, sjera Ólafur
Magnússon í Arnarbæli. En á
þessu ári tók steininn úr, því
kirkjunni hefir borist jafnmikið
fje í ár, og vanalega á 5—6 ánun,
eða bátt á amiað þúsund króna.
Er hægt að verja fjenu betur?
Sjera Ólafur tekur vitanlega á
móti fjenu. fegins liendi. En þeir
menn, sem veita ýmsum velgerð-
arstofnimum forstöðu hjer í bæn-
um. iíta svo á, að svo mikil sjeu
bágindi margra hjer í bæ, og
margir hjálparþurfi, að menn, er
vilja uota a'ura sína í áheit, ættu
að. liyggja að því sem nær sjer
•or, en Stniudarkirkja.
Eigi rerður getum leítt að því
því steudur, a'ð
liefir áskotnast
fyrir hrafninn."
Síðan hefir enginn
óvíst sje; að Strandarkirkju hafi hagga við Strandarkirkju.
jsvo sjerstaklega mikið fje i ár —
árætt að hvort það standi í beinu sam-
, baudi við góðæri til lands og sjáv-
A sjálfstæðisdeginum, 1. desem-
ber, gófu stúdentar lít fyrsta blað-
ið af .,Stúdentablaðinu,“ og er
það þáttur í fjársöfnun þeirra
lnmda Stúdeiitagarðinum. peir
höfðu beðið próf. Guðmund Hann-
esson, að skrifa grein í blaðið.
Hún var í 3 köflum og hjet hinw
fyrsti „Dómkirkjan í Köln,“ ann-
ar „Stúdentagarðurinn,“ og þriðji
„Stúdentar sóttir heim.“ Greinin
varð of stór fyrir Stúdentablaðið,
og gat það aðeins tekið tvo fyrstu
kaflana. Ilöfundurinn hefir nú
góðfúslega leyft Morgunblaðinu,
að birta þriðja. kaflanu og mun
mörgum þykja gaman að sjá
hann.
Yegna þeirra. sem ekki hafa
lesið Stúdentablaðið skal þess get-
'ið. að í fyrsta kaflanum, Dóm-
kirkjan í Köln, var sagt frá,
hvcrsu siníðið á þessari risavöxnu
kirkjw, sem er stærri on Austur-
völlur í Reykjavík, var byrjað
nieð einum 500 mörkum. En þetta
litla fje varð í höndum samhentra
og trúaðra inanna að mörgum mil-
jónum, því gjafastraunnirinn hjelt
áfram öld eftir öld, til þess er
kirkjusmíðinni var lokið. „Svo
mikið geta ein 500 mörk afrekað,
ef að baki þeim stendur föst trú
og einbeittur vilji góðra manna,“
segir höf.
í 2. kafla, Stúdentagarðurinn. er
sagt frá fjársöfnuninni til hans,
og hversu líkt sje komíð á n?-.»ð
Stúdentagarðinum og Dómk.
í KÖln. Segir höf., að innan skarns
verði hornsteinninn lágður að