Morgunblaðið - 28.06.1930, Blaðsíða 1

yikublað: Isafold.
17. árg., 147. tbl. — Laugardaginn 28. júní 1930.
Isafoldarprentsmiðja hX
fínnar öagur
Rlþingishátíðarinnar á þin
* ■BJS5‘*r -
guöllum.
Það var hálf óyndislegt á
Þingvöllum í fyrrakvöld. Skall
þá á norðanstormur og mikil
rigning og gerði kalt. Það skall
og small í tjöldunum, er vind-
urinn svifti þeim til, og strokan
stóð í gegn Qm þau. Þótti þá
mörgum ófýsilegt að gista þar
um nóttina, sjerstaklega útlend-
ingum, sem ekki voru vel út
búnir. Margir stúdentanna æðr-
uðust og flyktust upp Almanna-
gjá og upp á bílatorg og heimt-
uðu far til Reykjavíkur. Þá
hafði fjöldi manna þegar pant-
að far, og stóð nú á því að
nægilega margir bílar væru til
að flytja fólkið. Gerðist þá kurr
og þytur talsverður, en að lok-
um munu þó flestir, sem ætl-
uðu sjer til Reykjavíkur, hafa
komist þangað. Er talið, að um
100 stúdentar hafi flúið Þing-
völl í þessi hreti.
Klukkan 9 átti að heyja Is-
landsglímuna, en veður var þá
svo vont, að það varð að aflýsa
henni, þótt ilt þætti.
Þegar svo var komið fór fólk
að tínast til tjaldbúðanna, en
þótt sumir hafi ef til vill kvið-
ið nóttunni — og margir eru
þar illa út búnir — þá bar ekki
neitt á því, vegna þess að allur
þorri manna var í hátíðaskapi
og ljet „íslenska storminn" ekk-
ert á sig fá. Um alla hina miklu
tjaldborg var að heyra glaum
og gleði, hlátra, fjörugar sam-
ræður og í' mörgum tjöldum
sungu menn við raust. Gekk svo
langt fram á nótt.
Um miðnætti fór veðrinu að
slota og rofaði til fjalla. Sáust
fyrst Súlurnar fannhvítar.
„Þetta er góðs viti“, sögðu
margir, „úr því að hann gat rutt
snjó úr sjer, þá fer veðrið að
batna!“
Þetta var orð að sönnu, því
að þegar menn komu á fætur
í gærmorgun, var komið besta
veður og er fram á daginn kom
birti í lofti og var glampandi
sólskin og logn á Þingvöllum
allan daginn — eins gott veður
og hægt er að hugsa sjer. —
Komu nú ýmsir þeirra, sem
flýðu þaðan kvöldið áður, aust-
ur aftur og skemtu menn sjer
hið besta um daginn, enda helst
góða veðrið til kvölds. Var því
lítill heimfararhugur í mönn-
um og stóðu svo margir tómir
bílar á bílatorginu sem frek-
ast gátu rúmast þar og upp með
veginum. Skiftu þeir áreiðan-
lega hundruðum.
MINNI ÍSLANDS.
Benedikt Sveinsson talar á
Lögbergi.
Klukkan 10 í gærmorgun
hófust hátíðahöldin að nýju. —
Fyrsta atriðið á hátíðarskránni
var ræða Benedikts Sveinsson-
ar, er hann flutti að Lögbergi.
Nú voru hátíðargestir orðnir
lcunnugir gjallarhorninu og
vissu, að þeir þurftu ekki að
þvrpast í Almannagjá til þess
að lilýða á ræðumann en hlýddu
á hann hvar sem þeir voru út
um alla velli.
Ræða Benedikts Sveinssonar
var hin skörulegasta, sem vænta
mátti. Fjell hið þróttmikla mál
hans vel við bergmál Almanna-
gjár. ,
Hann talaði um landnám vort
og heimildir um þau efni, um
upphaf Alþingis, upphaf rit-
aldar, um ættir Islendinga, um
landafundi Islendinga, um við-
reisn vora á 19. og 20. öld. —
Ágrip
af ræðu Benedikts Sveinssonar.
Heilir æsir!
Heilar ásynjur!
Heil sjá in fjölnýta fold!
Heilir allir, er hingað
sækja, íslenskir menn og
erlendir, konur og karlar, ungir
og gamlir! Heilir at lögbergi
ins forna Alþingis íslendinga!
Land vórt ísland hafði óbygt
verið um örófi vetra áður for-
feður vorir kæmi hingað síðara
hluta innar 9. aldar.
Um upphaf Islands bygðar
höfum vjer næsta skilmerkileg-
ar frásagnir, — sem engi þjóð
á slíkar, þar sem er in helga
Landnámabók, er ritað hefir að
grundvelli Ari prestr inn fróði
Þorgilsson og sagt hefir fyrir
að nokkrum hluta samtíðarmað-
ur hans, Kolskeggr inn fróði
eða vitri í Seyðisfirði.
— I þennan tíma, sem nú var
sagt, var Víkingaöldin í al-
gleymingi. Höfðu allar Norður-
landaþjóðir langskip úti, Svíar,
Danir og Norðmenn.
Fóru víkingar um öll höf með
ströndum þeirra landa er þá
vóru kunn, — alt frá Gandvík
norður. til stranda Afríku, frá
Garðaríki austur, til Hlimreks
norður á írlandi.
Dreifðust þá inar sömu ættir
um ýms lönd. Vil jeg til dæmis
nefna ætt Mærajarla í Noregi.
Synir Rögnvalds Mærajarls voru
þeir:
1. Göngu-Hrólfur, er vann
Normandi 911. Af hans ætt eru
Rúðujarlar og Englandskonung-
ar. Af því kyni eru einnig Einar
skálaglamm og Ósvífur hinn
spaki.
2. Torf-Einar javl í Orkneyj-
um. Frá honum eru Orkneyja-
jarlar komnir.
3. Þórir jarl þegjandi á Mæri,
móðurfaðir Hákonar hins ríka
Illaðajarls. Sonur Þóris var Jör-
undur háls í Vatnsdal, en dótt-
ir Þóris var Vigdís kona Ingi-
mundar ins gamla.
4. Hrollaugur landnámsmað-
ur í Hornafirði, langafi Halls
af Síðu.
5. Hallaður, er úr konungdómi
veltist í Orkneyjum, faðir Halls,
föður Vigdísar.
Þetta mælti ræðumaður sem
dæmi þess hve kynbornir Islend-
ingar væri.
Síðan mintist hann á helstu
afrek þjóðar Vorrar og nefndi
til þess stofnun Alþingis 930 og
lagasetning, að hið íslenska lýð-
veldi var stöfnað í vernd goð-
anna og hve mikils mönnum þótti
þá um vert að styggja ekki holl-
vættir og landvættir, eins og
sæist á upphafi hinna heiðnu
laga, þar sem bannað er að sigla
að landi með „gapandi höfði og
gínandi trjóni svo að landvættir
fældist við.‘
Þá mintist hann á landafundi
íslendinga, að Eiríkur inn rauði
fann og nam Grænland á árunum
982—986, að Leifur sonur hans
fann Helluland, Markland og
Vínland ið góða. Svo og að Þor-
finnur Karlsefni ætlaði að
byggja Vínland og að þar fædd-
ist Snorri sonur hans, er seinna
bjó á Reynistað í Skagafirði, og
mikil ætt er frá komin.
Þá mintist forseti á skáld-
skap íslendinga og sagnasmíð og
gat þar Egils, Sæmundar fróða,
Ara fróða og Snorra. Gat hann
j>ess, að íslenska þjóðin hefði
fram á þennan dag verndað
skáldskap og ritsmíðar þeirra og
tim leið hina fornu tungu.
Þá mintist hann á hnignun
þjóðlífsins og gat þess að þegar
íslendingar hefði haft mest frelsi
virtist sem alt hefði leikið í lyndi
— en þegar þeir hefði verið sem
aðkreptastir og ófrjálsastir, hefði
steðjað að þeim allskonai’ óáran.
og væri því svo að sjá sem
ófrelsinu fylgdi „fátækt, mein og
dauði.“
Rakti hann síðan sögu við-
reisnartímabilsins, baráttu Jóns
Sigurðssonar og skýrði frá
hvernig nú væri komið málum
vorum.
Að lokum drap hann á hvert
vera skal hlutverk vort nú, sem
frjálsrar þjóðar, er vænta má
sjer þess að „vera muni bönd í
löndum“ og að frelsinu fylgi öll
höpp, eins og í kjölfar ófrelsis
sigla öll óhöpp. Nefndi hann það
fyrst til, að vjer verðum fyrst og
fremst að varða um frelsið, svo
að vjer getum heitið frjálsir
menn í frjálsu landi, að vjer
verðum að gæta jafnrjettis og
bræðralags og framar öllu öðru
að varða um tungu vora, bók-
mentir og listir. Sagan sanni með
skáldinu, er svo dýrt kvað :
Tungan geymir í tímans straumi
trú og vonir landsins sona,
dauðastunur og dýpstu raunir,
Darraðarljóð frá elstu þjóðum,
heiptareim og ástarbríma,
örlagahljóm og refsidóma.
Land og stund í lifandi myndum
ljóði vígð hún geymir í sjóði..
Síðan mælti hann svo:
Vjer verðum auk þessa að
nema allt gagnlegt, þarflegt og
fagurt af erlendum menningaiv
þjóðum, með gagnrýni þó og
skilningi.
Vjer verðum að standa samart
í breiðfylkingu um að hrinda öll-
um hleypidómum, en leita sann-
leikans hvar sem hann er að
finna.
Þá munu allar hollvættir oss
ávarðar. Þá mun þjóð vor lengi
lifa í þessu landi.
Að ræðu þessari lokinni ljek
hljómsveitin þjóðsöng Islendinga
og að því loknu bað forseti
menn að hrópa Islendingahúrra
fyrir íslandi og tóku allir djarf-
lega undir það, á Lögbergi,
í Almannagjá og út um alla
völlu.
Gerðardðmssamnlngar
milll fslands og hinna Horðurlandaríkjanna.
Samniugaruir vorn nndirritaðir að Lögbergi i gær.
Kl. llþa árd. í gær voru und-
irritaðir að Lögbergi gerðar-
dómssamningar milli Danmerk-
ur, Finnlands, Noregs og Sví-
þjóðar, hvers um sig, annars-
vegar, og íslands hinsvegar. —
Th. Stauning forsætisráðherra
ritaði undir af Danmerkur
hálfu, Vaino Pietri Hakkila
varaforseti af Finnlands hálfu,
Torgeir Anderssen Rysset rík-
isráð af Noregs hálfu og Ewer-
löf sendiherra í Kaupmanna-
höfn af Svíþjóðar hálfu, en Tr.
Þórhallsson forsætisráðherra af
íslands hálfu.
Eftir að samningarnir voru
undirskrifaðir, ljek hljómsveit-
in þjóðsöngva Norðurlandanna.
Alþingi samþykkir gerðardóms-
samningana.
Þegar lokið var undirskrift
gerðardómssamninganna hófst
fundur í sameinuðu Alþingi að
Lögbergi. Á dagskrá var svo-
hljóðandi þingsályktunartillaga
um milliríkjasamninga:
„Alþingi ályktar að sam-
þykkja gerðardómssamninga þá
er undirritaðir voru á Þingvöll-
um í dag, milli Danmerkur,
Finnlands, Noregs og Svíþjóðar,
hvers um sig, annarsvegar og
Islands hinsvegar.“
I greinargerðinni segir m. a.
svo:
„Samningarnir eru að öllu
verulegu samhljóða, svo sem
sjest af samningseintökum
þeim, er fyrir liggja. Formsaf-
brigðin í íslensk-danska samn-
ingnum eru beinar afleiðingar
þess, að samur er þjóðhöfðingi
ríkjanna, og skírskotun til ís-
lensk-dönsku sambandslaganna
leiðir einnig af ákvæðum þeirra
um ágreining á skilningi þeirra
laga. Að öðru leyti eru allir
samningarnir hliðstæðir hinum
norrænu gerðardómssamning-
um, að undanteknum vissum
breytingum ákvæðanna um
sáttameðferð, til þess að hún
megi verða með einfaldara
hætti en þeim, er gildir með
Norðurlandaþjóðunum samkv.
sjerstökum samningum þeirra
utan þátttöku Islands.
Með samningum þessum er