Morgunblaðið - 24.02.1933, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 24.02.1933, Blaðsíða 3
 MORGUNBl AÐ.‘B Kreppan og krónnfallið i Danmörkn* 3HorgunWaí>i$ Úts’ef.: H.f. Árvakur, Raykjavfk. Rltatjðrar: Jön Kjartanaaon. Valtýr Stefánaaon. Sítatjörn og afgrelQala: Auaturatrætl 8. — Slaal 1800. AuKlýalnffaatjörl: B. Hafber*. Aurl^alngaakrlfatofa: Auaturstrætl 3 7. — Slaal <700 Helaaaalanar: Jön Kjartansson nr. <742. Valtýr Stefánsson nr. 4220. B. Hafberg nr. 8770. Áakrlftaslald' InnanJanda kr. 2.00 á mánuBt. Utanlanda kr. 2.50 á atánuBl, í lauaasölu 10 aura elntakiS. 20 aura meö Lesbök. Ferðasýningin. * Ferðafjelag íslands er fjelags -skapur, sem á, sjer mikið og þarft verkefni fyrir höndum. Að opna augu landsmanna fjn’ir fegurð landsins, hóllustu áhrifum •og mentun sem ferðalögum fylgir, og kenna mönnum að útbúa sig i ferðalög. hvort heldur er á sumri eða vetri. Orðtak formanns Ferðaf jelágs' Islands, að alt veður sje gott, að eins mismunandi gott, ætti að vera öllum í minni, sem um land- ið ferðast, en einkum þó þeim. sem leggja í skemtiferðalög sjer til hressingar og uppbyggingar. Ef menn ætla að láta veðráttuna bafa fullkomin áhrif á ferðalagið •og vera henni háður, þá er hætt við, að lítið verði úr ánægjunni •oft og tíðum. En þá er að læra að iitbúa sig .almennilega. Á það jafnt við um alla sem um laridið ferðast. Það *er t. d. hastarlegt, eins og nú er, að sveitamenn skuli senda verð- litla eða því nær verðlausa skinna vöru út iir landinu, en vera svo illa fataðir iieima fyrir, að menn eiga það á, hættu að krókna úr kulda við nauðsynlega útivist og ferðalög. Á sýningu Ferðafjelags fslands sem nú er í Sundhöllinni ófull- gerðu, sjá menn ýmislegt gott og gagnlegt, er að .ferðaútbúnaði lýtur — og jafnframt er þar fjölbreýtt safn Ijóstnyrida er gef- ur sýningargestum hugmynd um inargvíslegar endurminningar ferðamarina og jafnframt lýsa fjölda fagurra og merkilegra. ■staða í bygðum og óbvgðum lands ins. Landfrægilegan fróðleik sækja menn á sýningu þessa með því að virða fyrír sjer hina miklu og nákvæmu uppdrætti herfor- ingjaráðsins, sem settir eru þar ■samstæðir á vegg. Bæjarbúar gera sjer gagn og únægju með því að skoða sýningu þessa. Af vopnun ar ráðstef n an London 23. febrúar. FÚ 1 Genf hefir lilaupið snurða á 'bandið á afvopnunarráðstefnunni -út af tillögu frá Bretum um það, að þjóðum þeim, sem í Þjóða- ’bandalaginu eru skyldi óheimilt að grípa fil vopna til þess að jafna deilur sínar. — Þjóðverjar lýstu því yfir að þeir vildu í þessum máitim ekki fara út fyrir "Kellogg sáttmálann eða Locarno •samningana. Ekki hefir enn tekist að koma á samkomulagi. ,,Danska þjóðin er stödd í hin- um alvarlegasta vanda, sem nokk- urn tíma liefir borið að höndum í Danmörku“, sagði Stauning, þeg- ar iiann lagði fvrir þingið iaga- frumvarp um að banna verkföll og vörkbönn. Srimir líta svo á, að Stauning hafi gert of mikið úr vandræðunum. En enginn getur þó neitað, að kreppan hefir skapað mikil og alvarleg vandræði í Dan- mörku. Hírrðast hefir hún bitnað á landbúnaðinum, aðalatvinnuvegi Dana. Riimlega 80% af útflutn- ingsvörum Dana eru landbúnað* arafurðir. Yelmegun þjóðarinnar er því að miklu leyti undir af- komu landbúnaðarins komin. En innflutningshöft óg vöruverðfall hefir gert það að verkum. að land- búnaður Dana er nú rekinn með tapi. Aðgangurinn að enska mark- aðinum, aðalmarkaðinum fvrir danskar landbúnaðarafurðir, verð nr stöðugt erfiðari, vegna vaxandi viðskiftahafta í Englandi. Þar við bætast síhækkandi tollar í Þýska- landi, þar sem Danir liafa næst- stærsta markaðinn fyrir vörur sín- ar. Vöruútflutningur Dana til Þýskalands hefir minkað stórkost- loga að undanförnu og minkar ennþá meira eftir að tollahækkun- in á lifandi nautgripum, nauta- kjöti og feiti gekk í gildi h. 15. þ. ra. Innflutningur þessara vara til Þýskalands stöðvast svo að segja með öllu. Engar líkur eru til, að solumöguleikarnir muni batna í náinni framtíð. Döjmm er því Ijóst að landbúnaðurinn verður að færa saman kvíarnar. Danskir bændur hafa því nýlega ákveðið að tak- marka svfnakjötsframleiðsluna, fvrst um sinn um 20%. Jafnhliða vaxandi viðskifta- höftum hefir verðið á landbúnað- arafurðum Dana fallið stórkost- lega. Skrásett smjöi’verð í Höfn fjell úr 2.96 kr. kg. í des. 1929 niður í 1.82 í des. 1932, verð á fleski fjell samtímis úr 1.52 niður í 0,84 kg. og verð á eggjum lír 2,30 niður í 1.50 kg. Á rekstrar- árinu 1931—32 var nettóarður landbúnaðarins 600 milj. kr. minni en. á árinu 1928—29. Landbúnað- urinn sem heild er rekinn með tapi. Á rekstrarárinu 1931—32 var tapið 1,2% af stofnfje land- búnaðarins. Nettótekjurnar þurfa að aukast um 300 milj. kr. á ári, til þess að landbúnaðurinn gefi arð, sem nemur 3% af stofnfjenu. Iðnaðurinn á lika við mikla erf- iðleika að stríða. Gjaldeyrisstofn- anir Dana veita að vísu iðnaðinum vernd gegn erlendri samkepni. En minkandi kaupgeta innanlands og viðskiftahöft erlendis hafa neytt iðnrekendur til þess að minka. framleiðsluna. Verslunin á ekki síður við erfið kjör að biia. Á fyrstu fjórum mánuðum þessa árs má. vöruinn- flutningur Dana ekki fara fram iir 340 milj. kr. Það er 140 milj. kr. minna en á sama tíma í fyrra. Hið mikía atvinnuleysi i Dan- mörku er ljósasti votturinn um erfiðleikana í atvinnulífinu. 45% af öllum verliamönnum í Dan- mörku eru atvinnulausir. Talá atvinnuleysingjá var h.u.b. 187.000 í byr.jun febr. Eins og kunnugt er kröfðust atvinnurekendur fvrir skömmu, að kaupgjald verkamanna yrði lækk- að um 20%. Atvinnurekendur rök- studdu kröfu sína með því að atvinnurekstur geti ekki borið sig ef kaupgjaldið; verði ekki lækk- að. — Margir atvinnurekendur mundu þá neyðast til að færa saman kvjarnar og hið mikla at- vinnuleysi mundi þá aukast, enn þá meira. Verkamenn neituðu að semja um launalækkun, og fje- lag atvinnurekenda boðaði þAn verkbann frá 1. febrúar að telja. Verkamenn svöruðu með því, að boða verkfall við ýms fvrirtæki, sem verkbannið náði ekki til. Framleiðslan í Danmörku hefði lamast og 100.000' verkamenn bættst Auð í hóp hinna mörgu atvinnuleysingja, ef ekki hefði tekist að afstýra verkbanninu og verkföllunum. Engum gat dulist, hve alvarlegar afleiðingar það hefði haft fyrir þjóðfjeiagið sem heild, ef þessi vandræði hefðu bættst við öll hin kreppuvand- ræðin. Þar að auki hefði svo stórfeld vinnustöðvun getað haft alvarlegar afleiðingar fyrir Staun ing. Búast mátti við að atvinnu- stöðvunin og þar af leiðandi vand ræði mundi gefa kommúnistum nýjan byr í segl og auka sund- rungina meðal verkamanna. Þar við bættist, að stjórnmálaflokk- arnir voru að sem.ja um ráðstaf- anir til þess að ráða að einhverju leyti bætur á mestu kreppuvand- ræðunum. Og allar framkomnar tillögur í kreppumálnnum miðuðu að því að minka kaupmátt krón- unnar. Af þessum ástæðum lagði Staun ing fyrir þingið frumvarp þess efnis, að öll verkbönn og vei’k- föll í Danmörku yrðu bönnuð um eins árs _bil, ' og að núgildandi kaupgjaldssamningar verði fram- lengdir um sama tíma. Það hefir vakið mikla eftirtekt að einmitt sósíalistastjórnin danska bar fram ' svona lagað frumvarp, því sósíalistar liafa annars altaf haldið því fram, að verkfallsrjetturinn sje „helgur rjettur verkamannastjettarinnar' ‘, og að þennan rjett megi ekki skerða. Eins og kunnugt er hefir Staun- ing ekki meiri lduta í landsþing- inu. Hann þurfti því að fá stuðn- ing annað hvort vnistriflokksins eða hægri manna, til þess að koma fram banninu gegn verkföllum og verkbönnum. Það kom brátt í ljós. að vinstri vorn reiðubúnir til þess að styðja frv. um verkbannið ef um leið næðist samkomulag um ráðstafan- ir gegn kreppunni. Eftir 15 klukkn stunda samningsumleitanir gekk saman með stjórnarflokkunum og vinstri. Samkomulag náðist um bannið gegn yerkbönnum og verk- föllum. H. 31. jan. var frv. sam- þvkt í báðum þingdeildum. Vinstri menn fengu í staðinn framgengt kröfum sínum um krónulækkun. Gengi sterlings í Danmörku hefir verið hækkað upp í 22.50 d. kr. Bændur fá nú fleiri krónur h'eim fyrir landbúnaðar- vörur sínar. Og verðið á landbún- aðarvörum í Danmörku hefir hækk að að sama skapi og gengi ster- lingspundsins í samanburði við krónuna. Mönnum telst svo til, að krónulækkunin muni auka tekjur danskra bænda um 170 milj. kr. á ári, ef verðið á dönskum land- búnaðarafurðum erlendis og hið selda vörumagn helst óbreytt eins og í fyrra. Krónulækkunin er a.ðalvinnirigur vinstri manna. En þar að auki hafa þeir fengið því framgengt, að eignaslcattar bænda verða lækkaðir um 20 milj. kr. Ennfremur hefir stjórnin fallist á liröfur vinstri manna um vaxta- lækkun. Stjórnin og vinstri hafa komið sjer saman um að vextir af innlánum verjði lækkaðir niður í 3—3%%. Gert er ráð fyrir, að lækkun innlánsvaxtanna muni leiða til þess að útlánsvextir lækki, og að þannig verði skapaðir mögu- leikar til að breyta lánum bænda í ódýrari lán.Ákveðið hefir verið að stofna 200 milj. kr. sjóð. þar sem peningastofnanir geti fengið lán, ef þær lenda í greiðsluvandræð- um. Ennfremur er ætlast til að s.jóðurinn veiti lán til húsabygg- inga. —Samkomulagið við vinstri felur ennfremur í sjer ákvæði um það, að rílrið kaupi 1500 pautgripi á viku. Kjötinu verður úthlutað til atvinnuleysingja. Ennfremur á að verja 75 milj. kr. til opiriberra fyrirtækja, til þess að draga úr atvinnuleysinu. — Þetta eru í stórum dráttum að- alatriði samkomulagsins milli stjórnarinnar og vinstri manna. Það er alment talinn hinn merk- asti efnahagslegi og stjórnmála- legi viðburður í Danmörku á síð- ustu árum. — Framskvæmd fram- anefndra ráðstafana kostar ríkið stórfje. Er ætlast, til að það afli sjer fjársins sumpart með skatta- hækkunum, sumpart með sparnaði og' með því að taka stórt innlent lán. — Eitt aðalatiðið á stefnuskrá Staunings fyrir þingkosningarnar var það, að koma í veg fyrir að gengi krónunnar í samanburði við sterling lækkaði. En nú hefir Stauning fallist á krónulækkun. Kaup verkamanna verður óbreytt að krónutölu, en kaupmáttur laun anna minltar. Vöruverðið í Dan- mörku, bæði verð á erlendum vör- um og dönskum landbúnaðarafurð um, hefir þegar hœkkað vegna krónufallsins. Óvíst er hvernig Englendingar taka krónulækkuninni. „Financial Ne\v“ skrifar að Danir hafi nú sagt sig úr „Sterling-klúbbnum“. Samkv. skeytum til danskra blaða má búast við að enska stjórnin líti svo á, að krónufallið liafi rask- að grundvelli samningaumleitan- anna milli Dana og Englendinga. Kliöfn í febrúar 1933. P. —-— >- Ölkær hestur. Einn af frægustu veðhiaupahestum Frakklands þarf altaf að fá slatta af öli í fötu á dag, til þess að halda fullu fjöri. ______________________ 8 1 Fisktollurinn nýi í Pýskalanði. Hann gengur í gildi 5. mars. Oslo 23. febr. FÚ Samkvæmt tilkynningu frá norsku sendisveitinni í Berlín, ætla Þjóðverjar nú að leggja innflutn- ingstoll á ísfisk og nýjan fisk og gengur sá tollur í gildi 5. mars nk. Tollurinn verður 15 mörk á hverjum 100 kg. af ísfiski og 10 möi’k á 100 kg. af nýjum fiski. Á smásíld eða brisling verður tollurinn 5 mörk pr. 100 kg. — Fiskimjöb og ný síld verða toll- frjáls eins og verið hefir. V opnaverksmiðjurnar vilja ófrið. Berlín 23. febr. FÚ Breska stjórnin hefir undanfarið vérið að ráðgast um það, hvort og hvernig mætti koma á alþjóða vopnasölubanni, og er Austur-Asíu ófriðurinn tilefnið til þess. Sjer- staklega er henni mjög umhugað um það, að Bandaríkin í Norður Ame'ríku fá.ist til þess að setja slíkt bann. Tvö bresk íhaldsblöð Daily Telegraph og Daily Express staðhæfa, að nú sje verið að flytja xit vopn úr ýmsum breskum höfn- um, og Daily Herald, blað alþýðu flokksins telur að víða á Englandi sjeu nú flutt út vopn og skotfæri. ----'— i IJppreisnarstarf kommúnista Berlín 23. febr. FÚ Lögreglan í Duisburg-Hamborn, borg í Rinarh jeruðum, fann í gær leyniprentsmiðju, er koínmúnist- ar áttu þar í borginni, og lokaði henni. Er lögreglan kom í prent- smiðjuna var einmitt verið í óða önn að prenta uppreisnar- og æs- ingárit, og staðið við setningu á slikum skrifum. Frá Gunnólfsvík. Gunnólfsmk 23. febr. Ffi lltlit er fyrir, að enski botn- vöypungurinn Sicyion náist út með góðum tækjum. Björgunar- skip er á leiðinni hingað frá Eng- landi. Fór frá Færeyjum fyrir viku, að því er frjest hefir hing- að, en er ákomið á strandstaðinn. Inðídnar kyrsetja flugmann. Fyrir fimm árum ætlaði ame- rískur flugmaður. Pául Redford að fljúga frá Bandaríkjunum til Rio de Janeiro. Hann kom aldrei fram og ekkert spurðist til hans og hugðu allir hann dauðan og að hann mundi hafa farist í hafinu milli Kúba og Brasilíu. Nýlega va<r amariískur verk- fræðingur og landkönnuður, Char- les Hasler á ferðalagi hjá Ama- son fljótinu. Þar frjetti hann það, að flokkur viltra Indíána dýrkaði hvítan guð, sem komið hefði fljúgandi til þeirra á væng- breiðum urrandi fugli. Þykjást menn vita, að þarna muni Red- ford vera. Hefir nú verið gerður lit leiðangur til þess að reyna að ná í hann. «

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.