Morgunblaðið - 23.06.1938, Blaðsíða 5

FimtudagTir 23. júní 1938.
ötgttttUafttft
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykj&vlk.
Rltstjörar- Jön KJartanaaon og ValtfT Btcfknaaon (abyrrBnrmaOar).
AugrlýstnKar: Árnl óla.
Rltstjörn, auKlýslnrar o( afcrslösla: Axtsturstrastl t. — Blasl 1*00.
Áskrlftarffjald: kr. t,00 * nknuOl.
f lausasölu: 1S aura slntaklQ — tt aura assB Lssbök.
BJARGRÆÐISTÍMINN
VIÐ heyjum okkar baráttu
við stopula veðráttu, gróð-
urbresti á landi og brellinn fisk
í sjó. Þótt sólin fylgi alman-
akinu, lætur sumarið stundum
bíða lengi eftir sjer. Svo hefir
orðið að þessu sinni. Vorið hef-
ir verið kalt. Sláttur mun byrja
með seinna móti um land alt.
1 fyrradag hamlaði óhagstætt
veður síldveiðum á Norðurlandi.
En undir þessu tvennu, síldar-
afla og heyfeng er afkoma vor
mjög komin. Þótt unnið sje
að framleiðslu allan ársins
hring, hagar náttúran því svo,
að sumarið er enn sem fyr aðal
bjargræðistíminn. Nú er bjarg-
ræðistíminn að hefjast. Næstu
mánuði verða hendur að standa
fram úr ermum til sjávar og
sveita, ef vel á að fara.
Nú er svo komið að síldveiðin
er að verða öflugasti þátturinn
í framleiðslu þjóðarinnar. — I
fyrra sumar hagði svo til, að
í hendur hjelst óvenjuhátt verð
lag á síldarafurðum og óvenju-
mikill afli. Nú hefir afurða-
verið lækkað svo, að það síld-
•armagn, sem í fyrra var verð-
lagt á 8 krónur, er nú aðeins
verðlagt á 4.50. Ef nokkur von
-ætti að vera um það, að út-
flutningsverðmæti síldarinnar
yrði líkt og síðastliðið ár, yrði
aflinn að vera meiri en nokkru
sinni fyr. Nú má gera ráð fyrir,
að síaukin þekking og tækni
valdi því, að hvert veiðiskip
fái meiri afla með hverju ári í
svipuðum aflabrögðum. En þótt
svo yrði, höfum við ekki nægi-
legan verksmiðjukost til að
hagnýta þá aflaaukningu, sem
sljettaði verðmismuninn. Yrði
þá að salta miklu meiri síld
en áður. Til þess að koma stór-
aukinni saltsíldarframleiðslu í
verð, yrði þá einnig að hagnýta
markaði miklu betur en raun
hefir á orðið.
í dag verður engu um það
•spáð, hver afkoman verður eft-
ir bjargræðistímann. — Menn
verða að vona hið besta. Af-
leiðingar þess að heybrestur
yrði í sveitum, og aflabrestur á
síldveiðum, yrðu svo alvarlegar,
að fullkomin þjóðarógæfa mætti
kallast.
En svona hefir það verið og
svona er það: Við erum háðir
veðurfari og aflabrögðum. Af-
Itómá okkar veltur á, að hvor-
ugt bregðist. Tíu eða tólf vikna
bjargræðistími sker úr um það,
hvort þjóðin kemst af.
Þar sem svona er mjótt á
munum um aflcomumöguleik-
ana, er augljóst mál, að at-
hafnalöngun manna verður að
vera vakandi, ef vel á að fara.
En athafnalöngunin helst því að
eins vakandi, að þeir sem við
framleiðsluna vinna, finni, að
starf þeirra sje metið að verð-
leikum. Valdhafarnir á hverj-
um tíma verða, að hafa skilning
á því, að þeir sem hætta fje sínu
og orku til þess að halda uppi
framleiðslu þjóðarinnar, eiga
fulla kröfu á því, að þeim sje
ekki íþyngt að nauðsynjalausu.
Islenskir framleiðendur eru
og verða háðir veðurfari og afla
brögðum. En einmitt vegna
þessu, verður ríkisvaldið að
varast, að taka af þeim alt,
þegar vel gengur. Ulærin fylgja
góðærunum eins og nótt fylgir
degi. En í góðærunum verða
framleiðendur að fá að búa sig
undir örðugleika illæranna.
Islenskir framleiðendur hafa
sætt þeirri aðbúð af hálfu vald-
hafanna á undanförnum árum,
að þeir hafa staðið uppi tóm-
hentir, jafnvel eftir góðæri. —
Þeir hafa lagt fram krafta sína
um bjargræðistímann til að
bjarga þjóðinni. Sjálfum sjer
háfa þeir ekki fengið bjargað.
En ekki verður ver stjórnað
en það, að þeir sem bjarga, sjeu
sjálfir bjargarlausir.
Umræðnefnið í dagi
------------------v
Að klifa fjöll
Að klífa, er íþrótt, sem Is-
lendingar hafa ekki kynst,
sem skyldi, þótt hjer á landi
sjeu skilyrði til þess hin bestu.
„Að klífa þrítugan hamarinn"
— að komast á hæsta tindinn
— það krefst áræðis og kunn-
áttu, en þeir, sem notið hafa
þeirrar ánægju að komast á
tindinn, þekkja Íiin óviðjafnan-
legu áhrif þess á sál og lík-
ama.
Einn af þeim fáu Islending-
um, sem þekkja þá list að klífa
fjöll, er Guðmundur Einarsson
listamaður frá Miðdal, en hann
hefir iðkað klifur bæði í Alpa-
fjöllunum og hjer á landi. Ný-
lega hefir Guðmundur skrifað
ágæta fræðslugrein um þessi
efni í blaðið „Úti“
I síðasta hefti af „Úti“ (11.
árg., 1. tbl.) er áðurnefnd grein
og birtast þar með henni 10
greinilegar kenslumyndir. Þetta
er í fyrsta skifti, sem skrifað er
um þessa íþrótt á íslensku, en
áður hafði Guðmundur flutt er-
indi um þessi efni á einum af
fundur Ferðafjelagsins síðast-
liðinn vetur.
Grein þessi skiftist í sex
kafla, er heita: Um fjelagana,
leiðina og línuna. Útbúnaður
fyrir klifur. Það sem varast
þarf. Að klífa og tryggja. Að
tryggja niðurleiðina, og loks
ýms heilræði. Af greininni og
myndunum má mikið læra og
er það von mín, að þeir hinir
mörgu reykvísku æskumenn, er
stunda nú af kappi skíðaíþrótt-
ina á vetrum, gefi grein þessari
gaum
MORGúNBLAÐIfí fl
Snæbjörn í
T) ann 15. þ. m. Ijest í
spítalanum í Stykkis-
hólmi, Snæbjörn Kristjáns-
son í Hergilsey, 85 ára að
aldri.
Snæbjörn er fæddur í Hergils-
ey á Breiðafirði 14. sept 1854, son-
,ur Kristjáns bónda Jónssonar í
Hergilsey og hreppsstjóra í Flat-
eyjarhreppi og konu hans, Ingi-
bjargar Andrjesdóttur. Foreldrar
hans voru vel ættuð og mikils virt
af öllum, er kynni liöfðu af þeim.
Ungur að aldri kvæntist Snæ-
björn Guðrúnu Hafliðadóttur Eyj
ólfsssonar, dbrm. í Svefneyjum.
Þau hjónin áttu saman 5 börn,
Kristján, er ungur druknaði við
Haga á Barðaströnd, Hafliða, sem
fyrir nokkrum árum fórst af voða
skoti, Jónas, sem nú er kennari við
Mentaskólann á Akureyri, Ólínu,
sem gift er Jóni presti Þorvalds-
syni á Stað á Reykjanesi, og Ingi-
björgu, sem, nú dvelur hjá systur
sinni á Stað.
★
Snæbjörn var lengst af bóndi í
Hergilsey og var jafnframt hrepp-
stjóri í Flateyjarhreppi um 50 ára
skeið. Ýmsum fleiri trúnaðarstörf-
um í þágu almennings gegndi hann
og vestur þar. Jafnframt búskapn
um í Hergilsey stundaði Snæbjörn
sjóinn allra mamia mest. Hann
varð átján ára gamall formaður
undir Jökli, og hákarlalegur og
aðrar sjóferðir sótti hann jafnan
af miklu kappi. Þótti hann á sinni
tíð einn allra besti og fræknasti
formaður í öllum Breiðafirði. Og
sem afburða sægarpur er Snæbjörn
fyrst og fremst kunnur, enda elsk
aði hann sjóinn og undi sjer hvergi
betur en á sjónum. Jafnvel nú á
allra síðustu árum, þegar liann var
mjög tekinn að tapa sjón, var hann
á ferðalögum á sjó.
★
Snæbjörn í Hergilsey er fyrir
löngu orðinn þjóðkunnur maður,
bæði fyrir persónuleg kynni við
marga ágæta menn víða um landið
og eins af æfisögu sinni, er hann
sálfur ritaði og út kom fyrir nokkr
um árum. Snæbjörn var ritfær vel,
hafði sinn serstaka rithátt, kjarn-
mikinn og fornan nokkuð. Ævi-
saga hans er því mjög skemtileg
aflestrar og fróðleg^ bæði um ævi
Snæbjarnar sjálfs, sem var óvenju-
lega viðburðarrík, og um fjölda
gamalla Breiðfirðinga. Einn af
þessum gömlu Breiðfirðingum var
Snæbjörn sjálfur. Ætt hans var
úr Breiðafirði, þar fæddist hann
og ólst upp þar og þar háði hann
lífsbaráttu sína sem aðrir breið-
firskir eyjamenn. Skapferli hans
og öll persóna hans var því mót-
uð breiðfirskum einkennum. Snæ-
björn var að líkamsvexti maður
í hærra lagi, bolurinn sívalur og
þrekinn vel. Hann var ætíð frekar
grannur á hold, beina- og sinamik-
ill og allur hinn sterklegasti, enda
var hann talinn með allra sterk-
ustu mönnum, þegar hann var upp
á sitt besta. Andlitið var stórskor-
ið og svipmikið, nefið hátt og mik-
ið, hakan breið og kjarkleg, mann-
svipurinn fastur og þróttmikill,
ennið gáfulegt og frekar hátt, aug
un blágrá, skýrleg og hvöss. Allur
Minning um
látinn kappa
Snæbjöm Kristjánsson.
var hann hinn gervilegasti, og
mátti glöggt sjá, að þar fór for-
ingjaefni og höfðingi, sem Snæ-
björn var. — Snæbjörn var prýði
legum gáfumi gæddur og hafði al-
inber gjöld, og má af því nokkuð
marka hlífðarsemi hans við þá, sem
þröngt áttu í búi. í orðum sínum
var hann varfæriim vel og athug-
ull. Ef honum lá á, notaði hann,
það sem hann sjálfur kallaði Breið
firðingamál og við kunningjar hans
skildum. A sjónum var hann mesti
ofurhugi, og held jeg, að hann hafi
ekki k'unnað að hræðast, enda hef-
ir hann sagt mjer sjálfur, að það
eina, sem hafi borgið lífi hans, þeg
ar hann misti slcip sitt og menit
við Hellisand, hafi verið það, að
hann varð aldrei hræddur.
★
Snæbjörn var hetja í hvívetna.
Hann kvartaði aldrei, þótt á möti
bljesi oft og einatt. Fram. á síð-
ustu stund var hann hetja. Kjark-
Urinn og hugurinn var altaf sá
sami. Fram' á allra síðustu ár var
Eftir Breiðfirðing
menna viðurkenningu fyrir það,
hve glöggur og skarpur hann var.
Hann var með afbrigðum fljótur
að átta sig á því, sem að höndum
bar, og allra manna lægnastur að
greiða úr flóknum vandamálum,
enda leituðu margir á hans fund,
þegar vanda bar að höndum, og
þóttu ráð Snæbjarnar í Hergilsey
jafnan örugg og traust. — Snæ-
bjofn var manna fróðástur, sjer-
staklega í þeim efnum, er gömlu
sögurúar okkar fjalla um. Hygg
jeg að fáir alþýðumenn hafi ver-
ið honum jafnfróðir í þeim efn-
um. Þegar um þau efni var rætt,
var hann ótæmandi og fullur á-
huga. Fyrr á árum fjekkst hann
og nokkuð við ýmsar st^ðfræðileg
ar sögu athuganir og fornleifarann
sóknir. M. a. gróf hann upp marg-
ar fórnar dysjar í Barðastrandar-
sýslu, með góðum árangri. Snæ-
björn var mikill draumamaður, svo
sem sjá má af ævisögu hans, og
það svo, að furðu gegndi. Dæmi
er ekki hægt að nefna hjer. Hann;
var og allra manna orðsnjallast-
ur og hagorður vel. Eru vísur hans
margar alkunnar.
★
Snæbjörn var fastur í skapi og
allra manna vinfastastur; vinátta
hans var heil og traust og sveik
engan, enda var hann vandur í
vinávali. Annars var hann mjög
dulur í skapi og hafði mikla stjórn
á tilfinningum sínum, svo að sjald
an sást honum bregða, þó að um
voveiflega hluti væri að ræða. „Ber
þó við jeg tek í taum tilfinninga
minna‘, segir hann í einni vísu sinni
og var það orð að sönnu.. Af kynn
ingu við Snæbjörn er jeg þess full-
viss, að hann var mikill tilfinn-
ingamaður. Hann vildi lijálpa og
gera, þeim vel, sem bágt áttu, í
ráðum og dáðum. Þau 50 ár, sem
hann var hreppstjóri í Flateyjar-
hreppi, tók hann aldrei lögtaki op-
hann furðulega hress og heilsu-
góður, líkamlega og andlega, en
sjóiiinni hrakaði mjög síðustu ár-
in, svo að síðastl. ár var hann nær
alblindur. Samt var ferðahugurinn
mikill, óg tókst hann oft á hendur
löng ferðalög nú seinni árin. Síð-
ustu ár ævi sinnar var hann til
heimilis lijá dóttur sinni, frú Ól-
ínu, og tengdasyn sínum, sjera
Jóni á Stað.
Með Snæbirni í Hergilsey er
fallinn í valinn gamall og góður
Breiðfirðingur, sem við söknum
öll, er þektum. — Blessuð veri
minning hans.
Breiðfirðingur.
Hin nýja stjóm-
arskrá Dana
f fyrri viku var síðasti fundur
haldinn í stjórnarskrár-
nefndinni dönsku, þar seir. hún
var öll samankomin. Á þessum
fundi var gengið endanlega
frá stjórnarskrárfrumvarpi því,
sem nefndin ætlar að leggja
til að verði samþykt. Með frum-
varpi þessu verður landsþingið
afnumið, ríkisdeginum skift í
tvær deildir, efri og neðri deild,
kosningaaldurinn færður niður
í 23 ár og ýmislegar fleiri
breytingar gerðar.
Samkomulag varð um það á
fundinum milli íhalds
manna og stjórnarflokkanna'
a breyta ákvæði því, sem fjall-
ar um stjórnmálafjelög á þá
leið, að fjelög, sem leitast við
að fótum troða stjórnarskrána,
beita ofbeldi og svifta borgar-
ana rjettindum sem þeir hafa
hlotið skv. stjórnarskránni, sje
hægt að leysa upp með ríkis-
rjettardómi. En þessi fjelög er
ekki hægt að leysa upp undir
nokkrum kringumstæðum með
stjórnartilskipun.