Morgunblaðið - 11.07.1940, Blaðsíða 3

Fimtudaginn 11. júií 1940.
MORGUNBLAÐIÐ
3
Við greiðum 20 aura
af hverri krónu í tolla!
Appelsínfir Islands
Vitið þið þetta um
skartakálið?
Ýmiss fróðleikur úr
Verslunarskýrslum
Slvsið á
Draghálsi
Verslunarskýrslur fyrir árið 1938 eru nýkomn-
ar út. Þær hafa, að vanda, margskonar
fróðleik að geyma.
Þegar farið er- að grugga í þessum skýrslum kemur ýmis-
legt í ljós, sem löggjafarnir og valdhafarnir hefðu gott af að
kynna sjer, því að það varpar skýru ljósi yfir ástandið.
Hjer verður getið nokkurra
atriða úr Verslunarskýrslunum.
TOLLARNIR.
Á bls. 31 birtist fróðleg
skýrsla yfir tollana. Sýnir hún
hve mikill hluti tollarnir1 eru af
verðmagni innflutningsins á
hverju ári.
Á árunum 1932—1938 er
hluti innflutningstollanna af
verðmagni innflutningsins þessi,
miðað við hundraðshluta:
1932 12,4%
1933 13,4%
1934 ,13,7%
1935 * 15,5%
1936 17,0%
1937 16,2%
1938 20,7%
Af verðmæti hverrar ein-
ustu krónu, sem flutt er inn í
landið 1938 tekur ríkið 20,7
aura í toll. Nær þetta til allra
vara, nauðsynjavara sem ónauð
synlegar. Þetta er áður en nýja
tollskráin kom í gildi, en þá
hækkuðu allir tollar mjög mik-
ið.
langmesta móti.
Innflutningur á kaffiþæti er
nú alveg horfinn, en innlend
framleiðsla komin í staðinn.
Sykurneyslan hefir ríflega
fimmfaldast hjer á landi síð-<'
an 1880. Síðustu árin hefir
neyslan verið yfir 40 kg. á mann
og komst hæst 1937, 47,4 kg.
Þetta er mikið, samanborið við
önnur lönd. Árið 1937 var
neyslan minni í flestum löndum
Norðurálfunnar, nema Dan-
mörku, 50 kg. I Bretlandi var
hún 46 kg., Svíþjóð 44 kg.
Á árunum 1934—’38 hefir
árleg neysla á mann af öli , vín-
anda og brennivíni og vínföng-
um verið sem hjer segir:
ÖI Vínandi Vín-
og br.vín föng
Itr. ltr. ltr.
1934 3,5 0,4 1,4
1935 3,0 1,3 0,8
1936 2,5 1,1 0,3
1937 2,6 1,3 0,3
1938 2,6 1,3 0,4
Yfirlitið hjer að framan sýnir,
að síðan 1934 hafa tollarnir
hækkað um rúml. 50%, miðað
við verðmagn innflutningsins.
FASTAR VERSLANIR.
Á árinu 1938 var tala fastra
verslana á öllu landinu 1113, en
voru 1085 árið 1937. Af þess-1
um 1113 verslunum voru heild-
verslanir 82, kauptúnaverslanir
992 og sveitarverslanir 39.
Föstum verslunum fór sífelt
fjölgandi fram til ársins 1934,
svo fækkaði þeim þar til 1938,
að þeim fjölgaði nokkuð aftur.
Erlendar verslanir (þ. e. eig-
andinn búsettur í Danmörku)
voru aðeins 3 á árinu 1938. Á
aldamótum voru þessar verslan-
ir 50, árið 1914 voru þær 43,
en 1919, í lok stríðsins, voru
þær 36.
NEYSLA MUNAÐAR-
VARA.
Eftirfarandi yfirlit sýnir hve
mikil hefir verið árleg neysla á
mann af kaffi (og kaffibæti),
sykri og tóbaki á árunum 1934
—’38, talið í kílóum:
Kaffi Sykur Tóbak
1934 6,0 39,8 1,1
1935 7,1 46,5 0,9
1936 6,6 42,9 0,8
1937 6,6 47,4 0,9
1938 7,5 42,4 1,0
Neysla af kaffi og kaffibæti
minkaði nokkuð eftir 1920, en
stóð svo nokukrnveginn í stað.
Árið 1938 var neyslan með
Neðansiávartilsðslan
í hafoarvikíDtt langt
komin
Uppfyllingin í hafnarvikinu,
sem var fyrir framan
austanverða Tryggvagötu, er
lokið að mestu fyrir nokkru
síðan, en eftir er bryggjugerðin
fyrir framan uppfyllinguna,
sem verður framhald af hafnar-1
bakkanum elsta og kolabakk-’
num. í þessu horni hafnarinnar
verður ekki bólverk eins og í
hafnarbökkunum báðu megin
við, heldur stólpa bryggja. Er
þetta talið hentugast vegna
þess að með því móti getur ald-
an af höfninni skollið undir
bryggjuna, En sjálfur bakk-
inn eða jaðar uppfyllingarinn-
ar þarf að vera úr vandaðri
grjóthleðslu, og hefir verið
unnið að þeirri hleðslu í vor
og sumar. Þarna er 4 metra
sjávardýpi um stórstraumsfjöru,
og hefir orðið að hlaða þenna
fláa grjótvegg niðri í vatninu.
Er þessi neðansjávarhleðsla
brátt fullgerð. Hleðslusteinun-
um hefir verið rent niður úr
gálga sem er á fleka, en kafari
sjer um að hver steinn komi
'niður á rjettan stað í hleðsluna.
Vegfarandi sem fór um Drag-
háls eftir að slysið vildi þar til
á sunnudaginn, tók mynd af
vörubílnum, sem stakst út af
veginum. Bíllinn stendur upp á
endann, eins og myndin sýnir,
og er merkilegt að farþegarnir
skyldu ekki meiðast meira en
raun varð á.
Síldin
t
kemur
vestur
Sást út af
Skaga i gær
Heldur minna barst af síld
til Siglufjarðar í gær en
dagana næstu á undan. Var veið-
in tregari í fyrrinótt, vegna kulda
og brælu.
Alls komu í gær 16 skip, með
um 11500 mál. Frjetst liafði um
skip á leiðinni, að austan.
Síldin virðist nu færast vestur
á miðin. Síld sást í gærkveldi 20
mílur út. af Siglufirði og einnig
út af Skaga. 8kip voru að koma
þangað.
15 skip biðu löndunar á Siglu-
firði í gær.
RaufarhÖfn.
Frjettaritari vor á Raufarhöfn
símaði í gær:
Hjer er gott veiðiveður. Mikil
síld er út af Melrakkasljettu. Um
20 skip bíða nú löndunar hjer.
Báðar verksmiðjurnar eru nú í
fullum gangi. Nýja verksmiðjan
skilar 5000 mála, bræðslu með
köflum, en ýmsar lagfæringar
tefja vinsluna.
Rannsóknir sýna, að í íslensku skarfakáli er
meiri C-fjörvi en í suðrænum appelsínum
og sítróntrm.
Sönnun fyrir þessu er að finna í síðasta Læknablaði. í rit-
gerð eftír Höskuld sál. Diingal,
nokkurra innlendra fæðutegrmda
BLlrkjuimál
Tjamarkirkjan i
Vatnsnesi vigð
Sunnudaginn 7. þ. m. vígði
biskupinn, herra Sigurgeir
Sigurðsson nýju kirkju að Tjörn
á Vatnsnesi í Húnavatnsprófasts-
dæmi.
Viðstaddir voru, auk biskups,
fjórir prestar, þeir prófasturinn
sjera Björn Stefánsson á Auðkúlu.
sjera Jóhann Briem á Melstað,
sjera Stanley Melax, Breiðabólstað
og sjera Sigurður Norland, Ilind-
isvík.
Tjarnarsóknin er mjög fámenn,
alls um 70 imanns. Mikill mann-
fjöldi var viðstaddur vígsluna.
Auk biskups töluðu þarna pró-
fastur og sóknarpresturinn.
Sönginn annaðist söngflokkur
frá Hvammstanga. Þar var og
gestkomandi frú Guðrún Ágústs-
dóttir úr Rvík. Hún söng með
söngflokknum og einnig einsöng.
Kirkjan hefir verið 10 ár í smíð
urn. Hún er bygð úr steinsteypu
og kostaði rúmar 18 þús. kr. Er
þetta veglegt og vandað guðs-
hús. Vígsluathöfnin fór mjög há-
tíðlega frarn. •
Næstkomandi sunnudag vígir
biskup nýja kirkju að Óspaks-
eyri í Strandaprófastsdættni.
I lok þessa mánaðar mun hann
einnig vígja Haukadalskirkju í
Árnesprófastsdæmi. Er verið að
endurbyggja þá kirkju og að
mestu lokið.
Þá er gert ráð fyrir, að nýja
kirkjan á Akureyri verði full-
gerð í haust og vígð þá.
Hirðisbrjefið.
Hirðisbrjef biskups hefir verið
talsvert rætt meðal kirkjunnar
manna og einnig leikmanna. Yf-
irleitt hefir brjefinu verið mjög
vel tekið.
Sjera Runólfur Marteinsson rit-
ar ítarlega um liirðisbrjefið í
Sameininguna, tímarit lút. kirkju-
fjel. íslendiittga í Vesturheimi. I
upphafi ritgerðarinnar segir svo:
„Yfir öllu brjefinu, frá upphafi
til enda, er árdagsljóttni. Það er
eins og verið sje að boða nýjan,
bjartan dag fyrir kirkju íslands
og þjóð. Manni hlýnar við hjarta-
rætur að lesa: Vonargeislar skína
inn um glugga sálarinnar, og
framtíðin færist í skrúða sem
vekur unað og vilja til að eiga
þátt í þeirri endurnýjung, sem
er í vændum' ‘.
um rannsóknir á C-fjörvimagni
Fyrst er mjólkin. Morgunblaðið
hefir áður skýrt frá rannsóknunr
á C-fjörvimagni hennar.
Ranusakaðar voru 13 kartöflu-
tegundir í okt. f. á. C-fjörvimagn-
ið er nokkuð svipað í öllum teg-
undunum.
En svo koma rannsóknir á
ýmsum öðrum frænmetistegund-
vmi, sem ræktaðar eru hjér á landv
Niðurstöðurnar (þ. e. mg. í einu
grammi), eru þessar:
Salat ...................... 0.95
Spínat ..................... 0.48
Skarfakálblöð .........1.00—1.65
Do. stönglar............. 0.60
Tómatar úr gróðurhúsi 0.33
TJm skarfakálið segir greinar-
höfundur:
Um skarfakálið sannast. hjer
það. sem löngu var vitað, að mik-
ið C-fjörvi hlyti að vera í því.
En að það reyndist svo auðugt(
eins og tölurnar sýna, hefði mað-
ur sarnt varla búist við. Senni-
lega er þetta auðugasti C-fjörvis-
gjafinn, sem til er hjer á landiy
og hefði mann ekki grunað, að
upp úr íslenskri mold sprvtti -
jurt, semi hefir jafnmikið C-fjörv-
ismagn og appelsínur og sítrónur
og jafnvel meira en þær, því að
í þeim finst venjulega ekki nema ’
0.5—1.0 mg. pr. gramm, en í
skarfakálsblöðunum alt að 50%
meira.
Er full ástæða til að athuga
möguleika fyrii* því, að rækta
skarfakál og gera það að föst-
um lið í fæði landsmanna.
Boranir byrjaðar
við Laugarnar
TTIyrir nokkru var lokið við að
*- koma stóra bornum fyrir
við Laugarnar, og er borun
byrjuð þar. En fyrsta holan er
enn svo grunn, að ekki er hægt
að búast við uppsprettuvatni þar
fyrst um sinn. Vatnsmagn Laug-
arveitunnar er um 14 lítrar á
sekúndu.
Það urðu rúml. 20 lítrar á sek
úndu sem fengust úr holu þeirri
er nýlega var lokið við með
litla bornum uppi á Reykjum,
og er það mesta vatnsmagn,
sem fengist hefir úr einni holu
eftir þann bor. Vatnið, sem hjer
kom upp, er alveg við suðu,
99° heitt. Er þetta vestan til á
hitasvæðinu niður með ánni.
Er byrjað á annari holu þar
rjett hjá, því líklegt er talið,
að enn megi fá þar meira vatn
upp úr jÖrðinni.
Sæmilegur afli er á trillubáta
frá Siglufirði. Fiskurinn er ísaður
til útflutnings. Liggja skip á
Siglufirði, sem taka fifskinn.