Morgunblaðið - 26.05.1944, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 26. maí 1944.
JftrcguttMiiMfr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8..— Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
I lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
1»
Lýðveldið út á við
í BRESKA stórblaðinu „The Times“ í London, hefir
birst ritstjórnargrein um þjóðaratkvæðagreiðsluna og
vænt’anlega lýðveldisstofnun hjer á landi. Greinin er
vinsamleg í okkar garð og er yfirleitt skýrt rjett frá
þróun málanna síðan 1918.
En þegar „The Times“ fer að ræða um lýðveldið, virð-
ist svo sem blaðið telji, að ekki sje enn nægilega tryggi-
lega gengið frá því út á við. Um þetta farast blaðinu orð
á þessa leið:
„Ákvörðun íslensku þjóðarinnar er í alla staði endan-
leg hvað innanlandsfullveldi snertir, en það hefir enn
ekki verið gengið frá sambandi íslands út á við“. Síðar
í greininni er þannig komist að orði, að ísland verði í
framtíðinni, ekki síður en í fortíðinni „að tryggja sjer
stuðning erlendis frá“.
Ekki er fyllilega ljóst við hvað hið enska stórblað á
með þessum ummælum. — Ef með þessu er meint
það, að ísland vanti viðurkenningu erlendra stór-
velda á stofnun lýðveldís, verða það áreiðanlega von-
brigði allra íslendinga, að slík skoðun komi fram í merk-
asta og áhrifaríkasta blaði Breta.
★
Eins og öllum íslendingum er kunnugt, var sumarið
1941 gerður samningur milli ríkisstjórnar íslands og for-
seta Bandaríkjanna, um að Bandaríkin taki að sjer her-
vernd íslands meðan styrjöldin stendur. í sambandi vjð
þenna hervarnarsamning fóru fram orðsendingar milli
forseta Bandaríkjanna, sendiherra Bretlands í Reykjavík
annarsvegar og íslensku ríkisstjórnarinnar hinsvegar.
í orðsendingu forseta Bandaríkjanna segir svo:
„Bandaríkin skuldbinda sig ennfremur til að viður-
kenna algert frelsi og fullveldi íslands, og að beita öllum
áhrifum sínum við þau ríki, er standa að friðarsamning-
unum, að loknum núverandi ófriði, til þess að friðar-
samningarnir viðurkenni.einnig algert frelsi og fullveldi
fslands“.
•Og í orðsendingu sendiherra Breta í Reykjavík, er hann
gaf í fullu umboði bresku ríkisstjórnarinnar, segir svo:
„Bretland lofar að viðurkenna algert frelsi og fullveldi
íslands og að sjá til þess, að ekki verði gengið á rjett þess
í friðarsamningunum, nje á nokkurn annan hátt að ófriðn-
um loknum“.
★
íslenska þjóðin lítur svo á, að þar sem hún hefir í hönd-
um slíka yfirlýsingu tveggja stærstu og voldugustu stór-
velda heims, sje hennar hlutur vel trygður í nútíð og
framtíð. Því að áreiðanlega er ekki til sá Islendingur,
sem vantreystir orðum þessara stórvelda.
Og í sambandi við atburðina, sem nú eru að gerast hjer
á landi, lýðveldisstofnunina, má geta þess, að í október
1942 lýsti stjórn Bandáríkjanna yfir því, að hún hefði
ekkert við það að athuga, að ísland yrði lýðveldi eftir
árslok 1943. Hjer var m. ö. o. fyrirfram fengin viður-
kenning stærsta lýðríkis heimsins á lýðveldi ísjands.
Loks má rtiinna á, að Sovjetríkin hafa nú einnig í verki
viðurkent fullveldi íslands. Þau hafa nú í fyrsta sinn sent
sendiherra til íslands.
Það er áreiðanlega sannfæring allra íslendinga, að
þegar að því kemur að friðarsamningar fari fram, verði
það einmitt þessi þrjú stórveldi: Bandaríkin, Bretland 'og
Rússland, sem mestu ráða við friðarborðið. Með þetta
fyrir augum hljóta íslendingar að líta svo á, að framtíð
þeirra sje örugg og trygg.
Hitt er svo mál, sem varðar ísland og öll önnur smá-
ríki, sem sje, hvernig sjálfstæði þeirra verði trygt í fram-
tíðinni. ísland hefir hvorki her nje flota og getur því ekki
varist árás á landið.
En hvernig sem þessu verður komið fyrir í frariitíð-
inni, er það einlæg von íslensku þjóðarinnar, að hún fái
að búa í friði í þessu landi og að hið nýja lýðveldi fái að
dafnast. . .
Ávarp frá Reykja-
víkurnefnd lýðveld-
iskosninganna
Reykjavíkurnefnd lýðveldis-
kosninganna þakkar öllum
þeim, sem störfuðu að kosn-
irfgu eða á annan hátt stóðu að
hinni glæsilegu kosningaþátt-
töku.
Vissulega vann hver og einn
fyrir sjálfan sig og þjóðar-
heildina. Eigi að síður telur
nefndin sjer skylt að þakka,
hve allir brugðust vel við til-
mælum um störf og hve frá-
bærlega samviskusamlega hver
og einn framkvæmdi það verk,
sem honum eða henni var fal-
ið. Þetta á jafnt við um hverf-
isstjóra, bifreiðastjóra, þá, er
lánuðu bifreiðar sínar, þá, sem
unnu á skrifstofunum, lögregl-
una og yfirleitt alla, sem til
starfs og aðstoðar voru kvadd-
ir.
Mætti gifta þjóðarinnar vera
svo mikil, að ætíð verði svo vel
svarað, þegar ísland kallar.
Reykjavík, 25. maí 1944.
Guðm. Benediktsson..
Sigfús Sigurhjartarson.
G. Kr. Guðmundsson.
Haraldur Pjetursson.
— Kvennaskólinn
Framh. af bls. 2.
grímsdóttur, sem báðar voru í
4. bekk.
Tvennir flokkar fyrverandi
námsmeyja skólans mættu við
skólauppsögm Konur er útskrif
uðust fyrir 20 árum, færðu
leikfimihússjóði skólans fjár-
upphæð og 10 ára flokkurinn
tilkynti, að hann ætlaði að gefa
skólanum merki skólans á silki-
grunni að hausti; en hinn 1.
október n. k. á skólinn 70 ára
afmæ)i. Nemendasambandið
sendi skólanum brjef þess efn-
is, að það ætlaði að gefa skól-
anum fána og fánastöng fyrir
17. júní n. k. Frú Karítas Sig-
urðsson gaf 300 kr. í leikfimi-
hússjóðinn og N. N. 500 kr. til
minningar um Ingibjörgu H.
Bjarnason, fyrverandi forstöðu-
konu skólans. Námsmeyjar þær,
ar í skólanum sátu s. 1. vetur,
gáfu bókasafnvísi skólans 800
rr. og 750 kr. í „Ferðasjóð
lámsmeyja Kvennask6Ians“. —
Forstöðukona þakkaði fyrver-
mdi námsmeyjum komuna,
"æktarsemi þeirra í garð síns
gamla skóla, gjafir þær er getið
hefir verið og blóm þau, er
henni voru færð.
Leikfimihússjóður nemur nú
rúmlega 100.000 kr. Af þeirri
upphæð veitti bæjarstjórn
Reykjavíkur 30.000 kr. á fjár-
hagsáætlun yfirstandandi árs.
Þakkaði forstöðukona þessa
fjárveitingu og sjerstaklega
kvenfulltrúunum í bæjarstjórn
inni, frúnum: Guðrúnu Jónas-
son, Katrínu Páísdóttur og
Soffíu Ingvarsdóttur, öflugan
stuðning þeirra við þetta áhuga
mál Kvennaskólans.
Inntökupróf til 1. bekkjar
fóru fram í lok aprílmánaðar
\Jiluerji ilripar:
idr dagíeaci Ííj'inu
f
i
og voru 29 námsmeyjar teknar
I.
inn í 1. bekk að vetri að því
afloknu. Vegna mikillar að-
sóknar varð að viðhafa sam-
kepnispróf. Skólinn er fullskip
aður að vetri.
Auðir atkvæðaseðlar.
ÞAÐ HEFIR nú þegar verið
rætt og ritað svo mikið um þjóð-
aratkvæðagreiðsluna, að það er
næstum því að bera í bakkafull-
an lækinn að bæta þar nokkru
við. En jeg get ekki stilt mig um
að minnast á eitt atriði atkvæða-
greiðslunnar, sem mikið er rætt
manna á milli, en það er hin háa
tala auðra og ógildra seðla, sem
komið hafa fram við kosninguna.
Venjulega er talið, að þeir,
sem skila auðum atkvæðaseðl-
um í kosningum, vilji með því
sýna hlutleysi sitt í kosningum.
Þeir vilji ekki segja sitt álit á
málinu, sem kosið er um. En það
er fleira en það, sem til 'greina
kemur, og það eru margir þeirr-
ar skoðunar, að það hafi ekki
vakað fyrir öllum, sem skiluðu
auðu eða skemdu atkvæðaseðla
sína, að sýna hlutleysi eða sinnu
leysi.
Óheppileg gerð at-
kvæðasefflanna.
ÞVÍ ER haldið fram af grein-
argóðum mönnum, að gerð at-
kvæðaseðlanna við þjóðarat-
kvæðagreiðsluna hafi verið ó*
heppileg og það sje vegna þessr
að svo tiltölulega margir seðlar
koma auðir eða ógildir. Jeg hefi
heyrt greinda menn og athugula
segja: „}eg varð satt að segja í
vandræðum með að greiða at-
kvæði, vegna þess, hve slæmt
var að lesa það, sem á seðlinum
stóð“.
Menn vilja halda því fram, að
atkvæðaseðlarnir hafi verið of
litlir og letrið á þeim of lítið og
of þjett. Litur seðlanna var brún
leitur og svartir prentstafirnir
skáru sig ekki nóg úr á pappírn-
um.
Hvort gerð seðlanna hefir haft
áhrif í þá átt, að menn skiluðu
auðu, eða ógiltu seðla sína af
þeim ástæðum, verður vitanlega
ekki sagt með neinni vissu, en
víst er, að heppilegra hefði ver-
ið að hafa seðlana stærri og letr-
ið greinilegra, þannig, að enginn
hefði þurft að villast á, hvern-
ig hann átti að sýna vilja sinn á
kjörseðlinum. t
Seinleg atkvjeðatalning.
ÞAÐ GENGUR jafnan seinlega
fyrir sig að telja atkvæði hjer á
landi eftir kosningar. Stafár það
fyrst og fremst af erfiðum sam-
göngum víða í sveitum landsins,
en sú regla er höfð við talningu
atkvæða, að atkvæðakössum er
safnað úr öllum hreppum á einn
stað, þar sem talið er.
En jeg held, að þetta seinlæti
sje ekki eingöngu samgönguerf-
iðleikum að kenna, heldur og að
einhverju leyti tómlæti og með-
fæddu seinlæti þeirra, sem eiga
að sjá um talninguna. Ef vilji
væri fyrir hendi, þá mætti hæg-
lega flýta talningu víða í sýsl-
unum. En svo er það annað at-
riði, sem seinkar fyrir því, að
almenningur fái sem fyrst frjett-
ir af úrslitum atkvæðagreiðsl-
unnar og það er síminn. I fyrra-
kvöld var talið í nokkrum sýsl-
um og atkvæðatalningu var lok-
ið fyrir miðnætti, en það var
ómögulegt fyrir Reykjavíkur-
blöðin eða útvarpið að ná í fregn
ir af talningunni, vegna þess, að
símastöðvarnar, þar sem at-
kvæðatalningin fór fram, var lok
að klukkan 8 að kvöldi. Við kosn
ingar til Alþingis hefir Landsím
inn oft sýnt greiðasemi við blÖð-
in og haft stöðvar opnar á með-
an atkvæðatalning hefir staðið
VVVVVVVVVVVVVVVV
yfir, án tillits til þess, hvort það
væri hinn auglýsti afgreiðslu-
tími viðkomandi símastöðva. Það
hefði farið vel á því, að þeirri
reglu hefði og verið haldið í
þetta sinn, því vitanlega bíða
blaðalesendur og útvarpshlustend
ur með óþreyju eftir að heyra
úrslitin í atkvæðagreiðslunni.
©
Dýrt símasamtal.
í SAMBANDI við þessa at-
hugasemd mma við Landsímann
langar mig til að segja lesendum
mínum frá því, að það er orðið
nokkuð dýrt að tala í síma bjer
á landi. En áður en jeg segi sög-
una vil jeg geta þess, að starfs-
fólk Landsímans á langlínuaf-
greiðslunni, bæði konur og karl-
ar, hefir jafnan sýnt frábæra
lipurð við afgreiðslu samtala^r
ir Morgunblaðið. Hefir sú lipurð
oft og mörgum sinnum komið
blaðinu og lesendum þess að
miklu gagni og lesendur hafa
fengið merkilegar frjettir með
morgunkaffinu sínu, einmitt
vegna vinsamlegrar aðstoðar
starfsfólks landsímans.
En það var dýra samtalið. Fyr-
ir nokkrum vikum þurfti jeg að
ná í símastöð á Norðáusturlandi
að kvöldi til. Fyrir velvilja
stúlknanna á Landsímanum f jekk
jeg samtalið með „forgangs-
hraði“, sem kallað er. Samtalið
stóð í 6 mínútur og kostaði 120
krónur. Já, dýrt er drottins orð-
ið, sagði kerlingin. Jeg man, að
það þótti mikið að greiða 33 kr.
fyrir símtal við Kaupmanna-
höfn fyrir stríð.
•
Nýja framhaldssagan.
Í'RAMHALDSSAGA Morgun-
blaðsins, sem nú er nýbyrjuð í
blaðinu, hefir þegar vakið athygli
lesenda. Höfundurinn, W. Somer-
set Maugham, er lesendum blaðs
ins að góðu kunnur af mörgum
sögum, sem birst hafa eftir hann
í blaðinu sjálfu og í Lesbókinni.
Einkum varð saga hans „I dag-
renning" vinsæl. Sú skáldsaga
verður nú kvikmynduð.
„í leit að lífshamingju", sem
nú er að byrja að koma út í Morg
unblaðinu, er síðasta saga Maug-
hams. Hún er ennþá ekki komin
út í bókarformi, en mun verða
gefin út' í New York í sumar.
Saga þessi er sögð í þeim skemtí
lega stíl, sem einkennir skrif
Maughams. Höfundurinn segir
sjáKur söguna, eins og atburð-
irnir hafa komið fyrir hann sjálf
an og hver veit, nema að höfund
urinn styðjist í raun og veru við
raunverulega atburði. Lýsingar
á persónunum eru meistaralega
gerðar.
Ekki skal ánægju lesendanna
spilt með því að rekja hjer efni
sögunnar að einu eða neinu, en
jeg spái því, að þessi saga verði
ekki síður vinsæl en fyrri sögur
Maughams. Og jeg vil ráðleggja
lesendum blaðsins, sem ánægju
hafa af skáldsögum, að fylgjast
með frá byrjun.
©
Oxney er ekki til sölii.
• í SAMBANDI við brjef, sem
jeg birti hjer í dálkunum á dög-
unurn, hefi jeg fengið upplýsing-
ar um, að Öxney á Breiðafirði
sje alls ekki til sölu. Afskifti
bóndans þar af stofnun heimilis
á eyjunni fyrir vandræðabörn
eru þau ein, að hann hefir góð-
fúslega gefið sitt samþykki til
þess, að athugaðir sjeu mögu-
leikar á því að koma upp slíku
heimili á eyjunni, en lengra er
það mál ekki komið.