Morgunblaðið - 15.06.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 15. júní 1944

Utg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið. 50 aura með Lesbók.
Sjálfstæðir menn
ÞEGAR björtustu vonir ágætustu manna okkar lands
eru að rætast, þegar margra alda hríðavetur erlendra yf-
irráða er liðinn, og þegar misviðrasamur vortími fyrir
sjálfstæðisgróður þjóðarinnar er að enda, en sumarið
blasir við sólbjart og hlýindalegt, þá finst flestum heil-
brigðum vakandi íslendingum að vegur gæfunnar liggi
fram undan sljettur og beinn. Hugsanir eru líkar hjá
þjóðinni eins og unga manninum,-sem búinn er að ljúka
örðugu námi og hefir framtíðina fyrir sjer, eða bóndanum
sem árum saman hefir unnið að því, að sljetta túnið sitt
og hefir það fyrir augunum einn góðan veðurdag í byrjun
sláttar eggsljett og algróið með bylgjandi grasbreiðunni.
Fyrir'slíkum mönnum er að eðlilegum hætti birta fram
undan, ef ekki eru einhver innri sár sem skyggja á gleð-
ina. En þegar gæfan blasir við, þá er ekki síður én endra-
nær ástæða til að hugleiða margar spurningar. Allar
hljóta þær að snúast að því, hvers gæta þurfi til að glata
ekki því hnossi, sem fengið er og hvað nauðsynlegt sje
til þess, að fá að njóta fenginna gæða um langan aldur.
Þess konar hugsanir hljóta þessa daga að vera ofarlega
í hugum allra þeirra íslendinga, sem hugsa fram í tímann
og láta sjer ekki það nægja, að binda sig við líðandi stund.
Veður öll eru válynd í okkar spilta heimi og þó að
sólin skíni í heiði í dag og sumargo'lan hlý og hressandi
leiki um vangana, þá er skjótt að skipast veður í lofti og
á morgun getur verið kominn stormur eða rigning og
sveljandi kuldi breytt ánægjulegu viðhorfi á raunaleg-
an hátt. — Okkar litla þjóðfjelag, sem nú hefur gönguna
sem frjálst og fullvalda lýðveldi og hugsar sjer að vera
óháð og lúta engum yfirráðum erlendra manna, það hefir
margs að gæta ef vel á að fara. Ef að sumarið á að verða
langt og bjart og íiaustið í mikilli f jarlægð, þá verða þegn-
ar þjóðarinnar að gera skyldu sína.
Hjer sem annars staðar veltur nokkuð á atvikum, sern
enginn mannlegur máttur fær við ráðið, en á hinu veltur
mest, hvernig mennirnir lifa og starfa, hvort þeir éru
menn til að verða frjálsir og sjálfstæðir í bestu merkinu
þeirra dýrmætu orða.
Á undanförnum hefir nokkuð þótt á því bera, að hin
sanna menning þjóðarinnar væri á undanhaldi fyrir vax-
andi stefnuleysi, nautnagirni, sviksemi í orðum og verk-
um. Líst mörgum svo sem aukinn lærdómur, bætt að-
staða, gerbreyttar samgöngur og meiri nálægð við hinn
víðlenda heim, hafi ekki megnað að koma í veg fyrir
þetta, en hafi jafnvel reynst háskasamlegt fyrir okkar
fornu dygðir: sannleiksást, orðheldni, stefnufestu, fyrir-
hyggju og persónulegt sjálfstæði. — Ef þetta skyldi vera
rjett, þá er hjer um mikla hættu að ræða sem skylt og
nauðsynlegt er að vinna gegn og gjalda varhuga við ef
vel á að fara. Þeir menn, sem eru óheilir, óheiðarlegir
og hviklyndir, verða oftast til lítilla nytja hvar í stjett
eða stöðu, sem þeir eru, enda þótt þeir sjeu gæddir mikl-
um hæfileikum og hafi fengið mikinn lærdóm í einhverj-
um efnum. Þeir geta sjaldan haft traust nema um stund-
ar sakir og verða að lokum sjálfum sjer verstir.
Framtíðar sjálfstæði okkar lands getur meðal annars
og ekki síst oltið á því, að í landinu sje sem fæst af slkum
mönnum. Við vonum að svo verði og við vonum, að okk-
ar þjóðfrelsi gefist sem best. En það verður að byggjast á
heiðarlegum og sjálfstæðum mönnum, sem leggja á það
allt kapp, að vera sjálfum sjer nógir. Mönnum, sem eru
trúir í orði og verki, sem aldrei eru augnaþjónar, sem
gera kröfur til sjálfra sín meiri en annara, sem láta sjer
ekki lynda að skolast með straumnum, heldur gera sitt
ítrasta til að skara fram úr á sínu sviði og láta meira eftir
Sig sjást en þá sem á undan voru. Ef gæfa íslands verður
svo sterk að eiga nægilegt af þvílíkum mönnum í hverri
,sveit og hverjum kaupstað og öllum stjettum, þá er sjálf-
stæði, landsins sem að júnísólin sveipar í geislum sínum I
á komandi dögum í engri hættu.
75 ára:
Óiafur
jjíbverji ilrtj
4
X
l
lyfr dcic^íecýci Íí^i
í dag verður 75 ára hinn
viðurkendi atorkumaður Olaf-
ur Jóhannsson fyrverandi bóndi
á Qtafsey á Breiðafirði, sem
sagt var um að aldrei feldi
nytsamt verk úr hendi.
Á unga aldri nam Ólafur gull
smíði í Reykjavík hjá Ólafi
sál. Sveinssyni og stundaði hann
þá iðn fram eftir æfinni, en þc
aðeins á vetrum, því fóðuröfl-
un handa búfjenaði sínum mat
hann mjög mikils, sem best
lýsti sjer í útliti hans eftir
harða vetur, en þá veitti hann
einnig oft bændum af heyfeng
sínum, sem annars hefðu beðið
tjón.
Ólafur er af náttúrunnar
hendi smiður, sem best lýsti
sjer í svo mörgu á heimili hans
og reyndar víðar og voru smíð-
isgripirnir alt frá hinum fín-
ustu gull og silfurmúnum til
báta með fullum seglum, en þá
smíðaði hann nokkra, alt upp
í sex manna för, og sneið og
saumaði segl þeirra, sem t>óttu
reynast vel.
Þrált fyrir miklar annir við
bú sitt og smíðar, færðist Ól-
afur ekki undan þátttöku x op-
inberum störfum og rjeði þar
hin einlæga tilfinning hans um
kröfu ættjarðarinnar til þegn-
anna um óeigingjarnt starf
henni til handa, enda stjórnaði
hann fjárhagslegum málum
Skógarstrandarhrepps, sem
oddviti í 19 ár, þannig, að ekki
þótti betur mega takast.
Vegna þess mikla ír.austs,
sem Ólafur naut við störf í
þágu almennings, þá var hann
kosinn oddvili Stykkishóims-
hrepps einu ári síðar en hann
flutti þangað, sem var 1920, og
gegndi hann þeim starfa þar til
hann hvarf þaðan aftur að
nokkrum árum liðnum.
Nær allan þann tíma, um
aldarfjórðung, sem Ólafur var
oddviti í nefndum sveitarfje-
lögum, átti hann sæti í sýslu-
nefnd Snæfellsness og Hnappa-
dalssýslu og einnig í yfirskatta-
nefnd sýSlunnar.
Ólafur naut og nýtur enn í
dag óskiftrar vináttu þeirra
manna, sem meta hæfileika
hans og skyldurækm við rjett-
an málstað og leggur hann
meira upp úr þeirri vináttu en
fjöldans.
Margir af þessum vinum
hans eru dánir, en þeir sem á
lífi eru enn í dag, bæði hjer í
sýslunni og í Reykjavík, þar
sem hinn aldurhnigni maður
dvelur, nú,, munu vafalaust
senda honum hlýjan hug á þess
um tímamótum æfi hans.
Snæfellingur.
V
f
T
l
Cm*4*X****4Im*mM'm*iM»m*h*h*mX*
„Hreinlætisæði".
„Hefir þú heyrt það, maður?“
sagði kuningi minn við mig í gær
morgun, er jeg hitti hann á Aust
urstrætinu.
„Ha! Sjeð hvað?“ sagði jeg eins
og álfur út úr hól.
„Hreinlætisæðið, sem hefir
gripið um sig í bænum. Það eru
allir eins og vitlausir að þvo, eða
mála htisin sín og taka til. Og
þetta er alveg ágætt. Færi betur
að „æðið“ gripi nú verulega um
sig svo að hvergi í bænum sæist
á-dökkan díl. En það eru ávalt
einhverjir, sem skerast úr leik“.
Og í því hann sagði þetta, geng-
upx við framhjá Thorvaldsens-
basar, hinu gamla, virðulega og
þjóðlega fyrirtæki í aðalverslun-
argötu bæjarins.
Það verður varla sagt, að
Thorvaldsensbasar hafi skorið sig
út úr neitt sjerstaklega, eða vak
ið athygli vegfarenda fremur öðr
um verslunum á þessum slóðum
— fyrr en nú.
Það er búið að mála öll gömlu
íúsin umhverfis Thorvaldsens-
basarhúsið og nú stingur gamli
xasarinn illa í stúf við umhverf-
ið. Ekki bætir úr skák, að búið
er að mála hús Magnúsar Benja
nínssonar, sem er áfast við bas-
xrinn og lítur heildarmyndun af
lúsinu út eins og býrjað hafi ver
ið að mála húsið, en svo hætt við
í miðju kafi.
Samskonar pistil væri ástæða
til að skrifa um gamla Bernhöfts
bakaríið, sem nú er í eigu ríkis-
ins.
Skreytingin í mið-
bænum.
NÚ ER BÚIÐ að setja upp
flaggstengur í miðbænum og það
má búast við að bærinn verði
verulega prúðbúinn yfir hátíðina
eins og hann á líka að vera. I
gærmorgun talaði jeg um Hótel
Island-grufininn, og þörfina á, að
sljetta yfir hann. Það var byrjað
á því verki um það leyti, sem jeg
skrifaði greinina og því var lok-
ið í gærdag. Síðan hefi jeg frjett,
að það fyrir tilstilli Harðar
Bjarnasonar arkitekts og þeirra
manna, sem hafa verið fengnir
til að sjá um skreytingu í bæn-
um fyrir þjóðhátíðina, að grunn-
urinn var sljettaður.
Fánaborg.
EN ÞAÐ er ekki einungis í mið
bænum, sem menn hugsa um að
skreyta hús og götur fyrir há-
tíðina.
íbúar í bæjarhúsunum við
Hringbraut hafa gert smekkleg-
ar ráðstafanir til að skreyta hin
jar glæsilegu byggingar. Eins og
kunnugt er, eru svalir á öllum í-
búðum bygginganna að sunnan-
verður. Svo að segja hver ein-
asti íbúðareigandi hefir fengið
sjer litla flaggstöng til að setja
á svalirnar hjá sjer. Allar steng-
urnar eru eins og einnig flöggin
1 öll eru af sömu gerð og stærð.
Verður þetta án efa mjög smekk-
legt og mun prýða mjög bygg-
ingarnar og umhverfið.
Það er aðeins leiðinlegt að ör-
fáir íbúðareigendur skárust úr
leik. En það verður þó leiðinleg-
ast fyrir þá sjálfa, því þeir eru
svo fáir, að varla mun það spilla
heildarsvipnum á suðurhlið bæj-
arbygginganna, þó fána vanti á
þessar örfáu svalir.
Það hefir vantað gótt' náfn á
þessi nýju hús. Væri ekki ein-
mitt ágætt, að kalla þau „Fána-
borg“ í tilefni af smekklegri fram
takssemi eigenda húsanna?
inu |
|
Aðgangur bannaður.
ÓVÍÐA í HEIMINUM mun
vera gert jafnmikið ónæði á
vinnustöðum, eins og hjer á landi
Menn telja það sjálfsagt, að
koma í vinnutíma á vinnustað til
að rabba við menn, sem eru við
vinnu sína og tefja fyrir. Það er
sama hvort vinnustaðurinn er úti
eða inni. Iðjuleysingjar og slæp-
ingar koma á skrifstofur í full-
kominni erindisleysu til að tefja
fyrir. Setjast niður og fá sjer sí-
garettu og tala og tala. Sömu sög
una er að segja af mörgum öðr-
um vinnustöðvum. Það er erfitt
fyrir menn, að reka fólk út, sem
kemur í heimsókn, jafnvel þó það
eigi ekkert erindi og það er orð-
inn svo almennur ósiður hjer að
fólk sje tafið frá vinnu sinni, að
vinnufólk myndi taká það illa
upp, ef yfirmenn bönnuðu því að
taka á móti heimsóknum á
vinnustað.
Sumstaðar hafa verið sett upp
'spjöld á vinnustöðvum, þar sem
segir með greinilegu letri: „Að-
gangur bannaður", eða „Óviðkom
andi bannaður aðgangur", „Er-
indislausum bannaður aðgangur“
o. s. frv., en ekki stoðar. Það er
eins og fólk kunni ekki að lesa.
9
Ætti að leggja ósiðinn
niður.
ÞAÐ ÆTTI AÐ leggja þenna
leiðinlega ósið niður. Það er dýrt
að hafa fólk í vinnu nú til dags
og ekki er það nen^a sanngjörn
krafa, þeirra er vinnu kaupa, að
vinnufólkið fái að vera í friði við
störf sín og haldi sig að vinnunni.
Það hefir tekist í sömum verk
smiðjum hjer á landi, að útiloka
heimsóknir til verkafólks. Eins
ætti það að vera hægt á skrifstof
um og öðrum vinnúátöðvum. Ef
menn þurfa að tala saman eiga
þeir að geta gert það í frístund-
um sínum.
•
Leiðinlegar innheimtu
aðferðir.
ÖNNUR ÓÞÆGINDI, sem
mönnum eru gerð á vinnustöðv-
um eru hinar leiðu rukkaraheim
sóknir. Rjett er það, að lánsversl
unarfyrirkomulagið, sem tíðkast
hjer á landi svo mjög leiðir til
þess, að fyrirtæki, sem lána
þurfa að hafa innheimtumenn í
sinni þjónustu til að krefja skuld
ir. Það er oft erfitt að hitta menn
nema á vinnustað þeirra og senni
legt, að margir- kjósi heldur að
greiða reikninga sína í vinnutím
anum og fá ónæðið þar, frekar
en heima hjá sjer.
En það, sem ætti að gera, er
að breyta um innheimtuaðferð.
Ef að menn geta ekki greitt reikn
inga sína sjálfir á þeim stöðum,
sem þeir taka út vörurnai', ætti
að nægja að senda þeim inn-
heimtubrjef. Ef menn þversköll-
uðust við að greiða skuldir sínar
með því að koma á staðinn,
mætti senda innheimtumenn, eða
hætta algjörlega að lána fólki,
sem ekki stendur skil á skuldum
sínum.
Það innheimtufyrirkomulag,
sem haft er hjer á landi, eða hjer
í Reykjavík, er leiðinlegt, veldur
mönnum óþægindum og töfum.
Best væri fyrir kaupmenn og við
skiptavini þeirra, að engin láns-
verslun færi fram. Menn greiddu
vörur sínar við móttöku. En til
þess, að það væri hægt, þyrfti að
breyta fyrirkomulagi á launa-
greiðslum, greiða launin vikulega
í stað mánaðárlega. Hjer virðist
vera Verkefdi fyrir Verslunar-
mannafjelagið og samtök kaup-
manna.