Morgunblaðið - 19.06.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Mánudagur 19. júní 1944.

— Lýðveldisstofnun að Lögbergi
Lýðveldisfáninn var dreginn að
hún á Lögbergi. Kirkjuklukk-
um hringt í tvær mínútur og
svo alger þögn í eina mínútu.
Að þessu loknu söng mann-
fjöldinn þjóðsönginn: Ó, Guð
vors lands.
Forseti Sþ. hringdi bjöllu og
þingmenn settust í sæti sín.
Flutti nú forseti sameinaðs
Alþingis svohljóðandi ávarp:
ÁVARP FORSETA
SAMEINAÐS ALÞINGIS.
Háttvirtu alþingismenn.
Herra ríkisstjóri.
Hæstvirt ríkisstjórn.
Virðulegir gestir.
íslendingar. ,
Hinu langþráða marki í bar-
áttu þessarar þjóðar fyrir stjórn
málafrelsi er náð. Þjfiðin er nú
loks komin heim með alt sitt,
fullvalda og óháð. Stjórnmála-
skilnaður við erlent ríki er full
komnaður. íslenskt lýðveldi er
sett á stofn. Endurheimt hið
forna frelsi.
Æltfeður vorir, þeir, er hjer
námu land, helguðu það sjer og
sínum niðjum til eilífrar eign-
ar. Og frelsi sitt innsigluðu þeir
hjer með stofnun þjóðþings
fyrir meir en þúsund árum.
,,Hátt á eldhrauni upp,
þar sem ennþá Öxará rennur
ofan í Almannagjá — ,
Alþingi feðranna stóð“.
Þá varð Alþingi frjálsra ís-
lendinga til og dafnaði, og það
lifir enn í dag sem öldungur
þjóðþinga allrar veraldar, sem
þó ávalt yngist upp, og á fyrir
sjer að þroskast og blómgast á
ný með lýðfrjálsri þjóð, er vel-
ur sjálf sína foringja. Þessi nú
frjálsa þjóð, sem þolað hefir
þrengingar margra liðinna alda
og stundum undir erlendri
kúgun, gleymdi þó aldrei
sjálfri sjer nje afrækti sitt dá-
samlega land, sem henni var í
öndverðu af Guði útvalið, land,
sem „hart var aðeins sem móðir
við barn“, — hún hefir nú með
áþreifanlegum hætti sýnt, að
hún þekti sinn vitjunartíma,
kunni að höndla hnossið, þeg-
ar það átti að falla henni í
skaut.
Sjerhvað hefir sína tíð. Full-
trúar þjóðarinnar völdu hinn
rjetta tíma, sem fyrir fram
mátti kalla ákvarðaðan af eðli-
legri rás viðburðanna, en einn-
ig vegna aðgerða íslendinga
sjálfra. Þetta hafa aðrar þjóðir
nú einnig viðurkent, góðu
heilli. Það, sem nú er orðið. á
ekki skylt við neina bylting og
með rjettu hefir ekkert um-
hverfis það á sjer óróleikans
blæ. Það er ávöxtur langrar
þróunar, sem engum gat tjóað
að spyrna í gegn. Og slíkt má
segja um eðlilega og rjettmæta
frelsisþrá allra þjóða, sem
aldrei verður kæfð. Slíkt er eins
og straumþung elfan, sem ómót
stæðileg fellur um langan veg
í hafið. Og „hver vill banna
fjalli frá fljóti rás til sjávar
hvetja“?
Vissulega megum vjer líta í
anda liðna tíð. Það, sem er og
það sem verður, á rót sína í því,
sem á undan er gengið, með
margvíslegum hætti. Vjer höf-
um árla þessa' da|gs heiðrað
minningu eins mætasta sonar
þjóðarinnar, Jóns Sigurðssonar
forseta. En að verki loknu gefst
ávalt betra og sannara yfirlit
ýmissa liðinna viðhorfa. Sagan
mun hjer eftir, á óvjefengjan-
legan hátt, skrá á spjöld sín
orsakir og afleiðingar atburða
í lífi íslendinga eins og ann-
ara, frá upphafi vega, og bíð-
ur fullnaðardómur þess. Alt
mannlíf er í heild órjúfanlegum
lögmálum háð. Vjer bindum nú
vora bagga sjálfir.
Á þessari stundu hlýðir, að
jeg í nafni löggjafarþings þjóð-
arinnar færi þeim, er síðast og
síðastur hefir konungur verið
yfir íslandi, Kristjáni X. Dana-
konungi, þakkir fyrir velvilja
hans í garð landsmanna á und-
anförnum árum, og árna jeg
honum, fjölskyldu hans og
hinni dönsku þjóð allra heilla.
Það er viss von vor, að haldast
megí vináttubönd vor við ná-
granna- og frændþjóðir vorar
allar á Norðurlöndum, sem
vjer einlæglega óskum friðar,
frelsis og faísældar, jafnframt
og vjer treystum því, að oss
auðnist að lifa í fullri vinsemd
og góðri kynning vio voldugar
nágrannaþjóðir vorar og aðrar,
er oss vilja samúð og stuðning
veita og frelsi vort virða, svo
sem einnig greinilega hefir
komið í ljós á þessum örlaga-
ríku tímum. Munum vjer minn
ast þessa með þakklæti og
fögnuði. Og það er ósk vor iil
allra þjóðá, að sem fyrst megi
linna þeim hörmungum styrj-
aldar, sem nú þjaka mannkyn-
ið, um leio og vjer viðurkenn-
um bljúgum huga, að við því
böli hefur forsjónin hlíft oss
að þessu.
Hver siðmentuð þjóð skal
sínum stjórnarháttum ráða. Um |
það ber eigi lengur að efast. —
íslendingar hafa nú að sjálf-
ráðu og trúir frumeðli þjóðar
sinnar valið einum rórni það
stjórnarform, er þeir telja best hljóðar þannig:
hæfa frjálsri þjóð í frjálsu landi J
— lýðveldið. Nú er að gæta þess !
vel, sem rjetti'lega er aflað. !
Ábyrgðin er vor og störfin 1
kalla, störf, sem oss ber að,
vinna sameinaðir og með það i
eitt fyrir augum, sem í sann-
leika veit til vegs og gengis og
blessunar landi og lýð. í dag
heitstrengir hin íslenska þjóð
að varðveita frelsi og heiður
ættjarðarinnar með árvekpi og
dygð, og á þessum stað votla
fulllrúar hennar hinu unga lýð-
veldi fullkomna hollustu.
Til þessa hjálpi oss Guð
Drottinn.
KJÖRINN
FORSETI ÍSLANDS
Þá var tekið fyrir annað dag-
skrármálið:
Kosning forseta Islands fyrir
tímabilið frá 17. júní 1944 íil
31. júlí 1945.
Forseti Sþ. gat þess, að kosn-
ing forsetans færi fram eftir
reglum um kjör forseta sam-
einaðs Alþingis.
Var nú útbýtt seðlum meðal
þingmanna. Fjellu atkvæði
þannig:
Sveinn Björnsson hlaut 30
atkvæði, Jón Si^urðsson skrif-
stofustjóri Alþingis hlaut 5 at-
kvæði, en 15 seðlar voru auðir.
Lýsti forseti Sþ. því nú yfir,
að
Sveinn Björnsson væri rjett-
kjörinn forseti Islands tilskilið
tírnabil.
FORSETI VINNUR IIEIT
AÐ STJÓRNARSKRÁNNI
Forseti Sþ. mælti nú á þessa
leið:
Herra forseti Islands, Sveinn
Björnsson.
Þjer hafið nú verið kjörinn
fyrsti forseti hins íslenska lýð-
veldis. Ber yður að fullnægja
10. gr. stjórnarskrárinnar, er
„Forsetinn vinnur eið eða
drengskaparheit að stjórnar-
skránni, er hann tekur við störf
um. Af eiðstaf þessum eða heiti
skal gera tvö samhljóða frum-
rit. Geymir Alþingi annað, en
Þjóðskjalasafnið hitt“.
Eiðstafur þessi er svohljóð-
andi:
„Jeg undirritaður, sem kos-
inn er forseti Islands, heiti því,
að viðlögðum drengskap mín-
um og heiðri, að halda stjórn-
arskrá ríkisins“.
Skrifstofustjóri Alþingis geng
ur nú til forseta Islands, sem
undirritar eiðstafinn í ívennu
lagi. Því næst afhendir skrif-
stofustjóri Alþingisforseta skjöl
in -undirrituð, en hann lýsir yfir
að heitvinningu forseta sje lok-
ið. .
Aldursforseti þingsins, Ingvar
Pálmason, stje nú fram og
mælti:
Lengi lifi forseti Islands!
Þingheimur og mannfjöldinn
tók undir með ferföldu húrra.
Þessu næst flutti hinn ný-
kjörni forseti Islands, Sveinn
Björnsson ávarp það, sem hjer
fer á oftir.
ÁVAÍÍP FORSETA
ISLANDS.
Herra alþingisforseti!
Háttvirtir aiþingismenn!
Jeg þakka fyrir það íraust,
sem mjer hefir verið sýnt, með
því að kjósa mig forseta ís-
lands nú.
Er jeg var kjörinn ríkissíjóri
í fyrsta skifli fyrir rjettum 3
árum síðan, lýsti jeg því, að ieg
liti á það starf miít framar öllu
sem þjónustu við heill og hag
íslensku þjóðarinnar. Og bað
Guð ao gefa mjer kærleika og
auðmýkt svo ao þjónu.sta min
mætti verða íslandi og íslen%ku
þjóðinni íil góðs.
Síöan eru lioin þrjú ár, sem
hafa verið erfið á vmsan hátt.
Frá skrúðgöngunni m klu
En hugur minn er óbreyttur.
Jeg tek nú við þessu slarfi með
sama þjónustuhug og sömu
bæn.
A þessum fornhelga stað, sem
svo ótal minningar eru bundn-
ar við, um atburði sem mark-
að hafa sögu og heill þjóðar-
innar, vil jeg minnast atburð-
ar sem skeði hjer fyrir 944
árum. Þá voru viðsjár með
rnönnum sennilega meiri en
nokkru sirmi fyrr þau 70 ár,
sem þjóðveldið hafði starfað þá.
Og ágreiningsefniiý var nokkuð
sem er öllum efnum viðkvæm-
ara og hefir komið á ótal styrj-
öldum í heiminum. Það voru
trúarskoðanir manna. Forfeður
vorir höfðu haldið fast við hina
fornu trú, Ásatrúna, sem fluttst
hafði með þeim til landsins. Nú
var boðaður annar átrúnaður,
kristindómurinn. Lá við full-
kominni innanlandsstyrjöld
milli he'iðinna manna og krist-
inna.
Alþingi tókst að leysa þetta
mikla vandamál hjer á Lög-
bergi. — Um þetta segir svo í
Njálu:
„Um daginn eftir gengu hvár
irtveggja til Lögbergs, ok
nefndu hvárir vátta, kristnir
menn ok heiðnir, ok sögðust
hvárir ór lögum annara. Ok
varð þá svá mikit óhljóð at
Lögbergi, at engi nam annars
mál. Síðan gengu menn í
braut ok þótti öllu horfa til
inna mestu óefna“.
Forustumaður kristinna manna
fól nú andstæðingi sínum, hin-
um heiðna höfðingja, Þorgeiri
Ljósvetningagoða að ráða fram
úr vandræðunum. Hann ger-
hugsaði málið. — Um málalok
segir m. a. svo í Njálu:
„En annan dag gengu menn
til Lögbergs. Þá beiddi Þorgeir
sjer hljóðs ok mælti: „Svá lýst
mjer sem málum várum sje
komit í ónýtt efni, ef eigi hafa
ein lög allir. En ef sundur er
skift lögunum, þá mun sundur
skift friðnum, ok mun eigi við
þat mega búa“.
Heiðinginn Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði segir, því næst svo:
„Þat er upphaf laga várra at
menn skuli allir vera kristnir
hjer á landi“.
Undu allir þessum málalok-
um með þeim árangri að af
leiddi blómöld íslands, uns
sundurþykkið varð þjóðveldinu
að fjörtjóni. ,
Nú á þessum fornhelga stað
og á þessari hátiðarstundu bið
jeg þann sama eilífa Guð. sem
þá hjelt verndarhendi yfir ís-
lensku þjóðinni, að halda sömu
verndarhendi sinni yfir íslandi
og þjóð þess á þeim tímum sem
vjer nú eigum fram undan.
ÞINGFUNDI SLITIÐ
Er forseti íslands hafði lokið
ávarpi sínu, mælti forseti Sþ. á
þessa leið:
Störfum þessa þingfundar er
lokið. Þingheimur heldur þó um
sinn kyrru fyrir á Lögbergi. —
Þegar að afloknum fundi munu
fulltrúar erlendra ríkja ílytja
kveðjur.
Sleit syo forseli Sþ. þing-
fundi, en mannfjöldinn söng:
Island ögrum skorið.
Flokkur skáta, er þátt tók í hi nni veglegu skrúðgöngu í gær, kemur að Alþingishúsinu.
(Ljósmynd: Jón Sen).
REST AÐ AUGí.fSA í
MORGUNBLAÐÍNU.