Morgunblaðið - 20.03.1945, Blaðsíða 6

OOCyOO&?<
6
MOR GUNBLAÐIÐ
Þriðjudag’ur 20. mars 1949
K
Útg.: H.f Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Bitstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Auslurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á manuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabók.
Velkomnir heim!
MJÖG ER ÞAÐ ánægjulegt að komnir skulu vera heim
nokkrir ungir íslenskir mentamenn, sem dvalið hafa á
Norðurlöndum síðan stríðið braust út. Þessir ungu
mentamenn hafa lengi þráð heimkomunnar, en þeir hafa
ekki átt þess kost að vitja ættlandsins fyr en nú. Eins
er ástatt um marga landa, sem enn dvelja á Norðurlönd
um og lokið hafa námi þar. Þeir bíða enn þeirrar lang-
þráðu stundar, að. mega hverfa heim, en fæstir þeirra
eiga þess sennilega kost, fyr en stríðinu lýkur. En við
fögnum innilega komu þeirra, sem fengið hafa fararleyfi
og bjóðum þá hjartanlega velkomna heim.
Hinir ungu mentamenn eru íslensku þjóðinni sjerstak
lega kærkomnir. Ekki aðeins er það fagnaðarefni, að
hafa endurheimt þá „úr útlegðinni“. Við fögnuðinn bæt
ist einnig það. að þjóðin hefir lengi beðið heimkomu þess
ara raanna, því verkefnin bíða þeirra á öllum sviðum.
Dr. Sigurður Þórarinsson sagði í einkar skemtilegu út
varpserindi, er hann flutti á dögunum, að eitt af því' sem
mest gladdi hann við heimkomuna var, að hann sá hvar
vetna svo mikinn gróanda í íslensku athafnalífi. Þetta
er alveg rjett. Og það er einmitt vegna gróandans á öll-
um sviðum athafnalífsins, að íslensku þjóðina vantar nú
tilfinnanlega unga menn, með sjerþekkingu á ýmsum
sviðum. Úr þessu rætist smám saman, eftir því sem þeim
fjölgar, ungu mentamönnunum, sem koma heim að af-
loknu námi erlendis.
Aldrei hefir íslenskt athafnalíf haft þess meiri þörf en
nú, að geta fekið tæknina í þjónustu sína. Og aldrei hef-
ir þjóðin haft meiri möguleika á því, að ná tækninni í
þjónustu athafnálífsins, en einmitt nú, ef rjett er að stað
ið. Og það er ekki hvað síst á þessu sviði, sem mestar von
ir eru tengdar við heimkomu hinna ungu mentamanna,
sem hafa stundað nám hjá þjóðum, þar sem tæknin er
komin á fullkomnasta stig.
Gaman var að heyra til íslensku stúdentanna í Amer-
íku, í útvarpsþættinum á sunnudagskvöldið. Þeir eru
fullir áhuga og altaf eru þeir — í sambandi við námið —
að koma auga á eitthvað nýtt, sem gagn geti orðið að
heima. Ekki er vafi á, að ungu mentamennirnir, sem
stunda nám vestan hafs, eiga eftir að koma með marg-
ar nýjungar heim til gamla Fróns.
Anægjulegt er til þess að vita, að hinir ungu menta-
menn eiga ekki að þurfa að kvíða atvinnuleysis eítir
heimkomuna. Á öllum sviðum bíða þeirra verkefnin.
Spellvirkjarnir
BLÍÐVIÐRIÐ undanfarna daga er farið að setja vor-
blæ á höfuðborgina. Hvanngrænar nálar stinga upp koll-
inum víða í görðum, rabarbarinn brýst út úr vetrarhýð-
inu og gáir til veðurs. Alt þetta minnir á vorið, sem fram-'
undan er. Við fögnum þessum fyrstu vorboðum.
Hin síðari ár hafa stjórnarvöld bæjarins gert sjer tals-
vert far um að fegra og prýða bæinn. Enn er þó þetta á
byrjunarstigi. Og það er ákaflega hætt við, að þetta nyt-
sama starf beri lítinn árangur, ef borgararnir fást ekki
sjálfir til að vernda þá staði, sem stjórnarvöld bæjarins
eru að reyna að prýða. En í þessu efni sýnir fjöldi Reyk-
víkinga ekki aðeins tómlæti, heldur óafsakanlegt kæru-
leysi.
Má í þessu sambandi minna á grasblettina á Hring-
braut í Vesturbænum. Þessir blettir voru settir í stand
s.l. haust, eftir að lokið var byggingarframkvæmdum
bæjarins (nýju bæjarhúsin) þar á staðnum. En nú eru
vegfarendur teknir til að eyðileggja á ný þessa grasbletti
og sýna verksummerkin, að bílarnir munu vera þar af-
kastamestir.
Hvemig stendur á því, að lögreglunni tekst aldrei að
hafa hendur í hári þeirra skemdarvarga, sem beinlínis
gera sjer leik að því, að rífa niður alt, sem upp er bygt
í þessu bæjarfjelagi?
'Uílverji ólripar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
IíveSjur að vestan.
ÞAÐ ÞYKIR vafalaust mörg-
um gaman að dagskrárlið út-
varpsins, sefn nefnist „kveðjur
vestan um haf“. Einkum munu
þeir, sem eiga ættingja og vini
vestra, hlusta með athygli í þeirri
von, að þeirra ættingi láti til sín
heyra. Það er aðeins eitt við
þenna dagskrárlið, sem stingur
okkur óþægileg-a, sem hlustum,
en það er, hve unglingarnir, sem
farið hafa vestur til náms hafa
verið áhrifagjarnir hvað snertir
hljóð og framburð. Sumir stúd-
entanna hafa tekið upp amerísk
an íramburð á íslenskunni. Það
fer ekki hjá því, að þetta dragi
úr ánægjunni við að hlusta á
þenna annars svo skemtilega út-
varpsþátt,
Það eru þó ekki nema fáir af
islensku stúdentunum, sem
heyrst hefir í, sem hafa tekið
upp hinn vestræna hreim í rödd
sína og menn munu hafa tekið
eftir því, að það fór ekki eftir
því, hve lengi þeir höfðu dvalið
vestra, hvort röddin var hrein
á íslenskunni, eða ekki.
•
Ætla að koma heim.
ÞAÐ VAR ánægjulegt að
heyra stúdentana, sem til heyrð
ist á sunnudaginn var, lýsa því
yfir, að þeir ætluðu að koma
heim undireins og þeir hefðu
iokið námi, til að starfa og miðla
sinni þjóð af kunnáttu sinni og
lærdómi. Sumir ljetu meira að
segja í ljós þá ósk, að það gæti
orðið, sem allra fyrst. Það er
auðsjeð, að það hefir borist þeim
til eyrna, að við hjer heima vær
um hrædd um, að við myndum
tapa þessu fólki „til landsins
með hina miklu möguleika“.
Annað atriði, sem lá hinum
ungu stúdentum á hjarta, sem
skilja mátti á orðum þeirra var,
að hjer heima á íslandi væri
mönnum um og ó, hve íslenskum
námsmönnum væri hælt mikið
fyrir góða frammistöðu. Þetta
orð, sem margir íslenskir náms
menn hefðu fengið vestra hefði
orðið til þess, að við hjeldum
hjer heima, að amerískir skólar
væru ljelegir og hver skussi
gæti komist þar áfram og jafn-
vel orðið efstur. En stúdentarn-
ir báru þessa firru eindregið til
baka og bentu á, að þó margir
íslenskir námsmenn hefðu staðið
sig vel, þá væri það upp og nið-
ur, eins og gengúr og sumir
hefðu komist að raun um, að
þeir höfðu ekki nægjanlega und
irbúningsmentun hjeðan að heim
an til að geta fylgst með í skól-
um, sem þeir hafa innritast í
vestra.
•
Mjólkin í Chicago.
LOKS var það eitt atriði enn-
þá, sem hlustendur munu hafa
tekið eftir í útvarpsþættinum
frá námsfólkinu vestra, en það
var ummæli mannsins, sem er
að nema mjóikurfræði í Amer-
íku. Hann skýrði svo frá, að i
Chicago — og þá sjálfsagt víð-
ar — væri það lög, að ekki mætti
selja mjólk á veitingahúsum
nema í lokuðum flöskum, eins
og þær koma frá mjólkurbú-
uhum. Hann tók það sjerstaklega
fram að fyllsta hreinlætis væri
gætt í allri meðferð mjólkurinn-
ar í Vesturheimi. Það, sem ís-
lensku stúdentarnir tóku einna
mest eftir er þeir komu til Madi
son í Winscosin var, hve mjólk-
in var góð. Þeir áttu ekki slíku
að venjast heimanað.
•
Þættimir eru of
gamlir.
ÞAÐ er aðeins eitt, sem jeg
vildi hafa verulega út á þessa
þætti að vestan að segja, en það
er, að þeir eru orðnir altof gaml
ir, þegar þeim er útvarpað hjer
heima.
í þættinum á sunnudagskvöld-
ið var, voru stúdentarnir að tala
um, að þeir væru á förum til
annara staða. „Jeg mun fara um
1. desember", sagði einn. Eftir
því, sem maður komst næst mun
það hafa verið 1. desember s. 1.,
sem hann átti við.
Nú er við höfum fengið flug-
póstsamgöngur við Bandaríkin
hlýtur að vera hægt að fá ]>ess-
ar hljómplötur fyrr. Útvarps-
hlustendur munu ábyggilega von
ast eftir, að áframhald verði á
þessum dagskrárlið.
•
Viðureign við
miðaokrara.
BÍÓGESTUR skrifar mjer um
viðureign sína við bíómiðaokr-
ara hjer á dögunum. Brjefið er
á þessa leið:
— Jeg get enga miða fengið
í kvikmyndahúsinu sjálfu, en út
á götunni var hægt að fá nóg af
miðum á 10 krónur stykkið. Jeg
reyndi að semja við einn okrar-
ann og bað um afslátt en við
það var ekki komandi. „Nei,
takk, sagði hann, miðarnir
renna út hjá mjer“. Þetta var um
klukkan 7.
Næst reyndi jeg að útvega
mjer miða á 9 sýningu, en það
fór alt á sömu leið. 10 krónur
fyrir betri sæti niðri, ekki
minna. Einn okrari, sem jeg
kannaðist við benti mjer á út-
sölumann, sem stóð alllangt frá
kvikmyndahúsinu. Hefir sá
sennilega verið hræddur við lög
regluna. Jeg gekk til hans og
samningar hófust. Hann vildi
láta mig fá 4 miða á 18 bekk
niðri. Jeg tók við miðunum og
spurði hvað hann ætti að fá fyr
ir þá. 40 krónur sagði hann. Mjer
fanst það dýrt og neitaði að
borga. Þar sem jeg var með mið-
ana í höndunum, sagði jeg: „Nú
er það jeg sem ræð. Ekkert okur
hjer. Þú getur fengið 12 krónur
fyrir miðana, eða í hæsta lagi 15
til þess, að þú fáir einhverja
þóknun fyrir ómakið, að kaupa
miðana. Annars getum við gert
upp á lögreglustöðinni".
•
HvaS okrararnir hafa
upp úr sjer.
OG SAGAN af viðureigninni
við miðaokrarann heldur áfram.
„Miðaokrarinn neitaði hvort-
tveggja, að taka við 15 krónum,
er jeg rjetti honum og eins hinu
að koma með mjer á lögreglu-
stöðina. Miðunum slepti jeg hins
vegar ekki og fór í bíó og skemti
mjer prýðilega.
En það er hreint ekki svo lít-,
ið, sem okrararnir græða á miða
sölunni. Jeg komst að ]iví, að
tveir drengir, sem þarna voru að
selja miða, áttu 5 miða á 7 sýn-
ingu og 10 miða á 9 sýningu. •—
Þeir höfðu 112 krónur upp úr
krafsinu þetta kvöldið“.
Já, margt er nú brallað í bæn
um, dettur manni í hug, er mað-
ur heyrir slíkar sögur.
A ALÞJÓÐA VETTVANGI |
ÞRJÁTÍU og sex klukku-
stundum eftir að hinn konungs
sinnaði nershöfðingi Mario Ru-
atta hafði sloppið úr haldi,
skoraði kommúnistablaðið Unit
á borgarbúa í Róm að fara út
á götuna. Um 10 þúsund manns
fór fylktu liði áleiðis til Coloss-
eumtorgsins. Þar hjeldu ræður
kommúnistar, actionistar og
sósíalistar, en rauðir fánar
hengu á hinum fornu veggjum.
Rræðumennirnir hrópuðu: Nið-
ur með konungsvaldið! Við för-
um ekki af götunum, fyrr en
lýst hefir verið yfir lýðveldis-
töku!
Og lýðurinn æpti: Niður með
konunginn, niður með Roatta.
Æstur hópur, um 2000 manns,
ruddist út úr Colosseum og
stefndi til Quirinal-hallarinnar.
Lögreglumenn vopnaðir riffl-
um voru á verði á leiðinni. —
Múgurinn æpti: Niður með lög-
regluliðið! Hóf síðan grjótkast.
Ríðandi hermenn komu á vett-
'vang. Vjelbyssum var skotið
upp í loftið. Handsprengjur
sprungu 1 mannþrönginni.
Maður einn rak upp skelf-
ingaróp og hneig niður. Hand-
sprengja hafði sprungið í hendi
hans, áður en hann fengi kast-
að henni. Hann beið þegar
bana. Á honum fanst skírteini
kommúnistaflokksins.
Mannfjöldinn þusti nú frá
Quirinalhöllinni og að stjórnar-
byggingunni. Þar baðst nefnd
manna inngöngu og var einn
í henni ritstjóri kommúnista-
blaðsins, Velio Spano, sem
einnig er í framkvæmdaráði
flokksins. Fjekk nefndin Bon-
omi forsætisráðherra skjal, þar
sem honum voru settir úrslita-
kostir: Annað hvort að gera
róttækar endurbætur eða segja
af sjer. Bonomi sagði: — Jeg
hleyp ekki undan merkjum.
Forsætisráðherra kallaði nú
til skyr.difundar samráðherra
sína, en menn úr fjórum flokk-
um eiga sæti í nefndinni: —-
Kristilegir j afnaðarmenn, verka
menn, frjálslyndir, kommúnist-'
ar. Þar afhenti utanríkisráð-
herrann, Gasjeri, tormaður
kristilega jafnaðarmannaflokks'
ins, kommúnistanum Togliatti,
úrslitakosti: að láta kommún-
ista hætta kröfugöngum eða
segja af sjer ella. En stjórn
kömmúnistaflokksins skipaði
Togliatti að segja ekki af sjer.
Meðan Rómaborg var öll i:
uppnámi, ákvað stjórnin að
flýta hreinsurtinni, endur&k’pu'
leggjs lögregluliðið. Kömmún-'
istar fóru þrisvar í gegnum,
sjálfa sig: 1) Þeir neituðu að:
hinn fallni kr'öfugCingumaðúr:
hefði Verið kommúnisti. 2) Þeir,
lýstu yfir því, að flestir af kom:
múnistunum á fundinum í Col
osseum hefðu ekki venð með-
limir flokksins, heldur tilheyrt'
„Kommúnistahreyfingunni“
(Movimento Communistf ). 3)
. Framhald á 8. síðiu