Morgunblaðið - 27.04.1945, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 27. apríl 1945.

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyfgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10 00 utanlands.
I lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Merkilegt mál
ÞAÐ VAR VEL ráðið hjá Nýbyggingarráði og sam-
göngumálaráðherra, að taka sjer ferð á hendur norður
á Skagaströnd um síðustu helgi og athuga með eigin
augum möguleika fyrir stórfeldar framkvæmdir þar á
staðnum, sem gætu orðið hvort tveggja í senn: Lyfti-
stöng fyrir hjeraðið og stórvirkur þáttur á þeirri nýsköp-
un atvinnulífsins, sem nú er efst á baugi hjá þjóðinni.
Nýbyggingarráð tók með sjer í för þessa sjerfræðinga
og kunnáttumenn á ýmsum sviðum, svo sem vitamála-
stjóra, skipulagsstjóra ríkisins, forstöðumann rafmagns-
eftirlits ríkisins, formann stjórnar Síldarverksmiðja rík-
isins, skipstjóra o. fl. Var það hyggilegt hjá Nýbygging-
arráði, að taka þessa menn með og láta þá kynna sjer stað-
háttu strax í upphafi, því að sálfsögðu yrði til þessara
manna leitað, ef til framkvæmda yrði ráðist síðar meir.
Ennfremur voru með í förinni samgöngumálaráðherra og
þingmaður Austur-Húnvetninga, en hann hefir barist öt-
ullega fyrir því á undanförnum árum, að hafist yrði handa
um stórvirkar framkvæmdir norður þar.
★
Hugmynd Nýbyggingarráðs er, að í náinni íramtíð rísi
bær að Höfða.á Skagaströnnd og að hann verði skipu-
lagður strax í upphafi. Telur Nýbyggingarráð og sjer-
fræðingar þeir, sem hafa athugað staðhætti, að þarna sjeu
ákjó'sanleg skilyrði fyrir all-stóran bæ, sem byggi til-
veru sína á þeim miklu útgerðarmöguleikum, setn fyrir
hendi eru. Frá Höfða er örskamt á bestu síldarmiðin og
önnur fiskimið eru þar góð. Telja sjerfræðingar ,að þarna
megi gera ágæta fiskihöfn, og er þegar hafist handa um
þær framkvæmdir.
Ríkið hefir nýlega fest kaup á.stóru landrými þarna
á staðnum, þar sem það hefir keypt allt Spákonufells-
land. Það yrði til ómetanlegs gagns fyrir hinn nýja bæ,
að hafa umráð mikils lands.
★
Hjer er á döfinni stórmerkilegt mál. Þetta mun vera
í fyrsta sinn hjer á landi, að sú hugmynd er uppi, að reisa
heilan bæ af grunni.
Auðvitað kosta þessar framkvæmdir mikið fje. F\-rst
þarf að byggja góða fiskihöfn á staðnum. Næsta skrefið
er síldarverksmiðja. — Báðar þessar framkvæmdir eru
ákveðnar. En þegar þetta hvorttveggja er fengið, kemur
annað að sjálfu sjer. Bærinn rís upp fyrr en varir. En
þá er líka gott að hafa skipulag allt á reiðum höndum,
svo ekki verði stigin víxlspor, sem oft vill verða og sem
svo kostar ærið fje að leiðrjetta og lagfæra.
★
Ekki er ósennilegt, að rödd heyrist frá einhverjum
þeirra manna, sem telja sig „vini sveitanna”, þar sem því
verður haldið fram, að það sje ekki fyrir sveitirnar gert,
að reisa bæ að Höfða á Skagaströnd.
En sje þetta mál krufið ofan í kjölinn, munu menn
sannfærast um hið gagnstæða. Það er blátt áfram lífs-
skilyrði fyrir sveitirnar, að bæirnir stækki og þeim fjölgi
og að fólkið, sem í bæjunum býr, hafi góða og trygga
atvinnu.
Það þarf engan spámann til þess að segja, livaða áhrif
það hefði á hin blc'mlegu landbúnaðarhjeruð í Austur-
Húnavatnssýslu, ef myndarlegur fiskibær risi að Höfða
á Skagaströnd. Það myndi gerbreyta hjeraðinu. Bændur
fengju öruggan markað fyrir afurðir sínar og það skap-
aði þeim skilyrði til margháttaðra framkvæmda í fram-
leiðslunni, sem þeir nú eru útilokaðir frá.
Fólkinu fjölgar ört í landinu og er það vel farið. En
það verður að skapa fólkinu skilyrði, til þess að lifa og
starfa í landinu. Það verður best gert með hagnýtingu
þeirra miklu auðæfa, sem sjórinn við strendur Jandsins
geymir. Þangað verður að sækja afl þeirra hluta, er gera
skal. Sá auður er einnig Ivkillinn að velferð sveitanna i
nútíð og framtíð.
\Jtlar slri^ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Útvarp ogf jazz.
KOLBEINN ungi skriíar mjer
brjef, sem jeg vil ekki láta ó-
birt, þótt jeg sje varla sammála
einu orði af því, sem þar stend-
ur. Brjefið er ó þessa leið: ,
,.Hr. Víkar! Dagskrá útvarps-
ins hefir lengi verið ljeleg, en
sífelt fer hún versnandi, svo jafn
vel jeg get ekki þagað iengur.
Fyrr má nú vera sónötu-súpan
og kirkjutónleikarnir, svo maður
?a)i nú ekki um sellóeinleiki, út-
arps-tríó, ræður ofan í ræður
og svo þessa dauðþreytandi
bætti. Þunglamalegri getur dag-
skráin varla verið og jafnvel
■kki ósmekklegri heldur. Þá
-jaldan Ijett músik heyrist í út-
arpinu, þó eru það sjómanna-
•alsar, spilaðir á harmoniku eða
'oá einhverjir spánskir tangóar,
gamlir og úr sjer gengnir. — Það
er hastarlegt, þótt þeir menn,
?em vinna að útvarpinu, sjeu
andvígir jazzmúsik, þá skuli þeir
ekki geta skilið að 75% af þjóð-
'nni (leturbreyting Víkars) vill
ekki heyra þessar „sorgar-
kviður“, heldur einmitt ljetta
jazzmúsik“.
Vill aðeins borga fyr-
ir jazz og þó ekki.
ÞAÐ VÆRI æskilegt, að menn
fengju að vera sjálfráðir um það,
hvort þeir hjeldu útvarpinu uppi
með gjöldum og sköttum. Myndi
tónninn ekki breytast í íslenska
útvárpinu, er flestir landsmenn
hlustuðu ó aðrar stöðvar og
greiddu ekki eina krónu til þess?
•Jafnvel nú í dag er ástandið
þannig, að þar sem yngri kyn-
slóðin er saman komin, og þarf
jafnvel ekki til, þar er hlustað
á „Armed Forces Radio“. Þetta
er ósköp eðlilegt af þeirri ein-
földu ástæðu, að þar er dagskrá-
in ljett og fjörug, full af fyndni
og ljettri músik. — Jeg væri á-
kaflega ánægður, ef jeg losnaði
við að borga þetta útvarpsgjald
og mætti útvarpsráð innsigla
bylgju sína á tæki mínu. Oft er
bagalegt, að ekki er samkepni í
rekstri fyrirtækja eins og út-
varpsins, enda er hjer um glögt
dæmi að ræða.
— •
Þetta var meira br jefið
JEG ER nú vanur sínu af
hverju, en sjaldan hefi jeg orð-
ið eins hissa á brjefi, sem jeg
hefi fengið, og þessu. En einmitt
þessvegna birti jeg það, ti! þess
að sýna, hversu íáránleg sjónár-
^ mið menn geta haft. Þa,ð má
, margt að útvarpinu finna, en
I „Kolbeini unga“ myndi efalaust
finnast það alfullkomið, ef það
j Ijeki „jazzmúsik" allan sólar-
hringinn, en ef hann heldur, að
75% af þjóðinni sjeu honum fylgj
andi í þessu efni, þá skjátlast
honum heldur meira en alvar-
lega. Eða hvaða útvarp erlent
hefir hann hlustað á, har sem
ekkert var um að vera allan dag-
inn, nema einlægur jazz? — Vissu
lega ber sHkur smekkur ekki,
vott um það, að sálarlíf hans og
sálufielaga hans sje mjög fjöl-1
skrúðu^t, ef þörfum þess verður J
aðeins fullnægt með ámátlegu j
| jazzgauli, en það er það sem hann '
vill auðsjáanleea helst. Jazz og i
jazz getur verið tvent ólíkt, og.
ieg held vfirleitt, að þau dans- J
lög, sem leikin eru af plötum
hjer i ríkisútvarpinu, sjeu með
hví skásta af jazz, sem heyrist
hjer nú, því þessi tegund tón-
listar, ef tónlist skyldi kalla, er
komin út í hreinustu öfgar, og
virðíst fara ítöðugt lengra á þá
brautina. -NH!#
•
Sónötusúpan og selló-
einleikirnir.
KOLBEINN ungi tekur að sjer í
að gagnrýna tónlistarflutning j
ríkisútvarpsins, án þess, að því
er virðist, að hafa minstu hug-
mynd um, að nokkur tónlist hafi
nokkurt. gildi, nema jazzinn hans.
Veit hann þá ekki, sá góði mað-
ur, að það þvkir engin menning-
arþjóð, sem lifir á jazz í tónlist-
arlegum skilningi? Og veit hann
ekki hitt, að t. d. breska útvarp-
ið ver miklu meiri tíma af dag-
skrá sinni til þess að flytja sí-
gilda tónlist, en dahslög, og
munu þó bestu danshljómsyeitir
nú á dögum, það er að segja sem
komast næst að gefa jazzinum
nokkurt hljómlistargildi, einmitt
vera þar í landi. Nei, Kolbeinn
minn, það lýsir ekki menningu
að hafa jazzinn einan sjer til
andlegrar uppbyggingar, •—• og
vilja þó helst ekki borga fyrír
það. Brjefið hans Kolbeins ber
einmitt alt vott um verstu teg-
und jazz-ómenningarinnar, sem
er að grípa sumt af ungmenn-
um þessa lands. Þetta fólk talar
í staðlausum fullyrðingum, eins
og þegar hann heldur því fram,
að 75% Islendinga sjeu þegar
orðnir jazzdýrkendur, dæmir sí-
gild verk án þess að hafa minstu
nasasjón af því, hvað það er, sem
um er að ræða.
En svona á að sjást.
HITT finst mjer aftur á móti
misskilningur að stinga svona
brjefum undir stól. Þau eiga að
sjást. Almenningur á að sjá
þetta og kveða upp dóminn. Og
sá dómur mun falla dagskrá rík-
isútvarpsins í vil, eins og hún er
nú, ef á að tefla þeim afskræmi-
legheitum, sem jazz nútímans er
að verða, einum á móti henni.
Það hafa verið gerðar ítrekaðar
tilraunir í þá átt að rýra gildi
þeirra danslaga, sem útvarpið
hefir flutt, en jeg vona, að þær
beri ekki árangur. En það er auð
vitað ekki gaman fyrir menn,
sem þurfa að hlusta á jazzgaul
allan daginn, að stundum skuli
þeir ekki geta náð í það. Það er
í slíkum tilfellum orðið líkast
nautnameðali, enda á jazzinn,
eins og hann er víða leikinn nú,
meira skylt við það, heldur en
heilbrigða skemtun. Menn þurfa
ekki annað en að -líta á þann
dans, sem nú er troðinn víða um
heim eftir þessum lítið listrænu
tónum, til þess að sannfærast
um það. Og kannske er eins holt
fyrir sumt fólk að fara í jazz-
bindindi, svo það grípi það ekki
sama æðið og þekst hefir sums-
staðar þar sem jazzinn hefir ríkt
einvaldur. —
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
Hitler er í Berlín, segir þýskaj
útvarpið þessa daga. Ekki Berlín
arútvarpið, því það er þagnað í
bili. En það kemur ekki málinu
við. Hinar þýsku útvarpsraddir
segja, að nærvera foringjans í
sjálfri höfuðborginni sje mikil
uppörfun fyrir hið þýska herlið,
sem þar berst.
Frjettamenn bandamanna ef-
ast um, að rjett sje frá skýrt, að
Adollf Hitler sje í höfuðborginni.
Kannske vegna þess, að þeim
þvkir ólíklegt að hann vilji eiga
það á hættu, að Rússar taki hann
til fanga. Öðru eins hafa nasistar
logið eins og því að því sje vikið
að, hvar foringinn er staddur
hennan og þennan daginn. Enda
var lengi svo um hnútana búið,
eftir að hann fjekk sinn staðgeng
il, til þess að hægt væri að taka |
myndir af foringjanum annarstað j
en hann var sjálfúr. Sumir
segja að slíkar „tískudúkkur"
hafi verið fleiri eli ein, með yfir
skegg og hárlokk a la Hitler, sem
hægt var að gríþa til, ef foring-
inn vildi látast véra viðlátinrt ein
hversstaðar annarsstaðar en hann
var..
Hifler er í Berlín
Talsmenn Nasista í útvarpinu
halda því fast fram, að Nasistar,
hermennirnir og öll þjóðin haldi
áfram að berjast uns sigurinn er
unninn. Þessu er slöngvað út, með
miklu yfirlæti í þeim svifum, er
bandamenn eru að leggja undir
sig alt Þýskaland, og sýnt er, að
þýski herinn getur ekki lengi
veitt viðnám í heimalandi sínu.
Eru gífuryrðin um væntanleg-
an sigur töluð út í loftið, án þeás
nokkrum detti í hug, að nokkur
taki mark á þeim? Ellegar er hjer
verið að boða það að fullur sigur
hersveita bandamanna í Þýska-
landi verði ekki annað en þátta-
skipti í styrjöldinni. Upp úr þessu
byrji Nasistar á samskonar styrj
öld heima hjá sjer, eins og hinar
undirokuðu þjóðir hafa rekið
gegn Þjóðverjum undanfarin ár,
hver í sínu heimalandi?
★
Ef útvarpsraddir Nasista síð-
ustu daga eiga við þetta framhald
Þýskalandsstyrjaldarinnar, þá er
sennilegt, að nasistaforingjarnir
með Hitler, hverfi sjónum manna
á næstunni, til þess að vinna fram
vegis að skipulegri léynistarf-
semi í landinu.
Hitíer kann að vera i Berlín.
Það. skiptir ekki máli. En sje
hann þar, myndi mega búast við,
að hann hafi þegar rakað af sjer
skeggið, og látið stífa af sjer hár
lubbann. Hann er kannske kom-
inn í verkamannagerfi, og hugsar
sjer að smjúga út úr hinu rúss-
neska umsátri, og komast í leyni
lega miðstöð hinnar væntanlegu
leyniþjónustu, sem á að efna til,
þegar ekki verður neinn lengur
uppistandandi af Þjóðverja hálfu
til þess að berjast við banda-
menn.
Því ef að úr buxunum fógetinn
fer
og frakkanum svolitla stund,
þá má ekki greina hver maðurinn
er;
sagði Þorsteinn Erlingsson i
kvæði sínu um Jörund.
★
Þýska þjóðin hlýddi boði
og banni Hitlers, meðan hann var
yfirmaður voldugra herja, og
réði yfir lífi og limum allra landa
sinna. Þjóðverjar kunna enn um
stund að láta að vilja hans, eftir
því sem þeim er mögulegt, þó
harm hverfi af sjónarsvið-
ihú, feli sig í kjöllurum óg gefi
fýfirskipanir úr ókunnum myrk-
ur-heimkynnum.