Morgunblaðið - 19.10.1945, Blaðsíða 2

51
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 19. okt. 1945
Yfir framförum íslands
er rómantískur blær
Sjerkenni þjóðarinnar
beislun náttúruafla
— segir K Höjgaard
verkfræðingur
K. HÖJGAARD er nú á för-
um til Danmerkur. Tíðinda-
maður blaðsins hitti hann að
Hótel Borg í -gær og ræddi við
hann um stund m. a. um kynni
hans af íslandi og störfum hans
hjer.
— Það var sumarið 1900, að
jeg kom hingað fyrst, segir
; Höjgaard. Jeg var þátttakandi
í kynnisför danskra stúdenta,
sem fræg var og þótti hin
skemtilegasta. Við vorum hjér
á landi eina 10 daga og fór
víka í ferðalag austur um sveit-
ir. Jeg var gestur Tryggva
Gunnarssonar bankastjóra með
an jeg dvaldi hjer í Reykjavík,
i naut gestrisni hans í ríkum
mæli. Hann vár skemtilegur
maður og hinn viðkunnanleg-
asti.
— Hvernig leist ykkur ungu
stúdentunum á landið?
— Þetta var eiginlega fyrsta
sporið frá danskri hlið til þess
að útbreiða þekkingu á íslandi.
meðal dönsku þjóðarinnar. Þeg
ar jeg horfi til baka til þess-
arar heimsóknar, þá finst mjer
' að þjóðinni sje rjett lýst í fám
orðum með því að segja að hún
hafi legið í dvala, að því er
snertir verktækni og fram-
kvæmdir. Þegar jeg lít til þessa
tíma og ber þá saman við land-
ið í dag, þá get jeg ekki annað
en dáðst að því hvernig íslend-
ingurn hefir tekist á tiltölulega
skömmum tíma að taka tækn-
ina í þjónustu sína. Þegar jeg
kom hingað fyrst, þá voru hjer
eigi önnur samgöngutæki en
hestarnir, ef maður ijet sjer
ekki nægia að fara fótgang-
andi. En nú eru hjer öll hin
fremstu samgöngutæki á landi
og í lofti.
Góðkunningi minn, Th.
Krabbe, fyrverandi vitamála-
stjóri vinnur að mikilli bók um
verklegar framkvæmdir á ís-
landi. Hann ætlaði að láta frá-
sögn sína enda á árinu 1940.
En við kunningjar hans höfð-
um ráðið honum til þess að
halda frásögninni áfram til árs-
ins 1945. Jeg þykist þess full-
viss að margir munu hafa
ánægju af því að iesa þessa bók
hans. Yfir framförum íslands
það sem af er þessari öld, er
rómantískur blær.
Sjerkenni á íslensku þjóðlífi
er í dag, hve ötullega er að því
unnið að tpka náttúruöflin í
þjónustu þjóðarinnar. Efast
jeg um að nokkurs staðar í
hciminum sje það gert í eins
ríkum mæli og hjer í Reykja-
vík, síðan jarðhitinn var beisl-
aður til afnota fyrir: almenn-
ing.
Mikill munur er að koma
hingað nú t. d. frá Danmörku,
hjer er ljós og hiti og vjela-
orka og alt þetta tekið beint úr
skauti náttúrunnar. Það er mik
il gæfa fyrir þjóðina að geta
tekið þetta alt saman heima
hjá sjer. í Danmörku vantar
okkur í dag bæði eldsneyti og
vjelaorku. Við erum orðnir
vanir því á undanförnum ár-
ijun að búa við kulda í híbýl-
um okkar. En það háir okkur
mest nú, hve orkán er af skorn-
um skamti. Mikið af iðnaði okk
ar er lamað vegna þess að vjel-
ar hans verða ekki reknar.
— Hver voru tildrög þess, að
þjer tókuð að yður að reisa
aílstöðina við Ljósafoss?
— Við vorum skólabræður
frá Polytekniska skólanum, Jón
heitinn Þorláksson og jeg. Við
komum þangað samtímis haust-
ið 1897. Með okkur tókst góður
kunningsskapur, er hjelst eftir
að við höfðum lokið námi. —
Þegar Jón Þorláksson kom til
Danmerkur í þeim erindum að
fá lán til að reisa Ljósafossstöð-
ina, þá kom hann að máli við
mig. Síðan tókst með tilstyrk
tveggja banka, Handelsbankans
í Höfn og Enskildab. í Stokk-
hólmi að fá fjárhagslegangrund
völl undir framkvæmdina. Síð-
an tókst að koma stöðinni upp,
eins og til hennar var stofnað.
Jón Þorláksson hafði mikinn
áhuga fyrir Hitaveitunni, og
átti tal um hana við mig, en
síðan Pjetur Halldórsson,. eftir-
maður hans. Það var ekki nema
eðlilegt framhald af verkinu
við Ljósafoss að við tækjum
Hitaveituna að okkur. En það
var óneitanlega stórt spor að
taka í einu frá litlu veitunni úr
þvottalaugunum og í hitaveit-
una frá Reykjum. Það þurfti
djörfung til að ráðast í svo mik
ið og nýstárlegt fyrirtæki, því
hjer var fátt um fyrirmyndir.
Nokkurt gagn höfðum við af
þeirri reynslu, sem fengin er
með fjar-hitun í Kaupmanna-
höfn. Þar eru bæjarhverfi hit-
uð með vatni frá rafmagns-
stöðvum. En vitanlega eru slík
hitunarkerfi smámunir einir
samanborið við Hitaveitu
Reykjavíkur. Samt var hægt að
fá mikilvægaT bendingar frá
sjerfræðingum sem vinna 1 þjón
ustu Kaupm.hafnarbæjar. En
það er svo með allar stórfrEyn-
kvæmdir' á hinu verklega
sviði. Altaf þarf að leita aðstoð-
ar ýmsra sjeríræðinga í mis-
munandi starfsgreinum verk-
fræðinna?. Verkefnin eru orðin
svo víðfeðm og margbrotin, að
enginn einn maður getur náð
út yfir allar greinar hennar.
Samvinna Dana og íslendinga
á hinu verklega sviði síð-
asta áratuginn hefir verið góð.
Mjer er ánægja að því. — Þau
vináttubörnd, sem þannig hafa
tengst munu trauðla rofna.,
Síðan vjek Höjaard verk-
fræðingur að ýmsum þeim
framkvæmdum, sem firma hans
hefir haft með höndunr undan-
farna áratugi. T. d. hafnargerð-
inni í Gdynia í Póllandi. Það
verk stóð yfir frá 1924—1939,
og var ekki lokið. Höjgaard
verkfræðingur var í Póllandi
fyrir tveim mánuðum til þess
að semja um að taka upp þá
hafnargerð að nýju. Áður en
Þjóðverjar yfirgáfu borgina
sprengdu þeir þriðjung hafnar-
garðanna.
Verkfræðingar að Reykjum í
Mosfellssveit: Kay Langvad,
Valgeir Björnsson og K. Höj-
gaard lengst til hægri.
í Portúgal hefir firmað haft
stórvirki með höndum í mörg
ár, byrjaði þar á hafnargerð-
um árið 1929. Bygði m. a. höfn
í bænum Setubal, skamt frá
Lissabon. Þar er mikil sardínu-
veiði.
Að endingu barst talið að
starfsemi firmans Höjgaard og
Schultz hjer á landi framvegis.
Fyrst um sinn höfum við með
höndum, sagði Höjgaard verk-
fræðingur flugvallargerðina í
Vestmannaeyjum, er við höfum
tekið að okkur.
Auðheyrt var á K. Höjgaard
verkfræðingi, að honum leikur
hugur á því að góð vinátta hald
ist í framtíðinni milli Dana og
íslendinga, þó stjórnmálasam-
bandið sje rofið, enda mun
hann við mörg tækifæri hafa
komist að raun um það, að ís-
lendingar óska einskis fremur,
en samstarf og hlýhugur megi
vera ríkjandi milli frændþjóða
þessara.
1 FALLEGAR VÖRUR!
K APiiR
KJÓLAR
TÖSKUR
= VERSLUNIN

W
ló
Laugaveg 47.
LISTERINE
TANNKREH
Húsmæðrafjelagið
ræðir afurðasölumál
og lokun sölubúða
Fundur var haldinn í Hús-
mæðrafjelaginu 12. þ. m., a'ð
kvöldi.
Rætt var um afurðasölumál-
in og búðarlokunina. Framsögu
ræðu um afurðasölumálin hafði
frú Guðrún Pjetursdóttir. Rakti
hún þar skilmerkilega gang
málanna og viðhorfið nú.
Mjólkurskömmtunin skýrðist
þannig: að fjöldinn.gat ekki
fengið ríflegri skammt en raun
ber vitni, kom til af því að
miða varð við það mjólkur-
magn, er Mjólkursamsalan hef-
ir yfir að ráða til almennings
og allir urðu að fá eitthvað og
börn og sjúklingar mest. Deila
varð 21,000 lítra niður á bæjar-
búa og fara rúmir 19,000 1. í
þá niðurjöfnun. Afgangurinn
var ekki til skiftana og er hann
seldur í frjálsri sölu. Mjólkur-
magnið nú mun vera líkt og 1
fyrra, en bæjarbúar miklu fleiri
og mjólkin því hlutfallslega
minni á hvern einstakan. Að
notað er lítramál kemur til af
því, að það er löggilt hjer. Einn
ig kom fram rödd um það, hvort
bændur gætu ekki hagað burð-
inum þannig, að jafna honum
betur á árið, og salan því jafn-
ari bæði fyrir þá og okkur.
Bent var á það hversu óvitur-
leg sú ráðstöfun á sínum tíma
það var, er nærsveitarbúum
mörgum var gert ókleift að
framleiða mjólk, rrtættum við
nú súpa seiðið þar af. Viðvíkj-
andi mjólkurskömmtuninni var
þessi tillaga samþykkt:
Fjölmennur fundur í Hús-
mæðrafjelagi Reykjavíkur bein
ir þeim tilmælum til forstjóra
Mjólkursamsölunnar, að for-
stöðustúlkurrf hverrar mjólkur-
búðar sje falið að úthluta þeirri
mjólk, sem seld er í frjálsri sölu
sem rjettilegast til þeirra, er
harðast verða úti við mjólkur-
skömmtunina.
Er rætt var um kjötið. heyrð-
ust raddir um það, að oflágt
væri reiknað 40 kg. af kjöti á
hvern einstakan til niður-
greiðslu. En upplýst var, að það
væru þá 8 kr. meira á hvern,
en vísitalan gerir ráð fyrir. Hins
vegac- komu fram ákveðnar
raddir um það, að ekki mætti
skrúfa upp dýrtíðina í þessu
sambandi eða íþyngja ríkis-
sjóði, en talið er að margar
milljónir muni sparst honum
að fara þessa leið.
Hvað smjörið snerti, voru all
ar fundarkonur á sama máli um
það, að flytja bæri smjör inn í
landið og hverjar þær afurðir,
er við ekki gætum fullnægt
okkur sjálf. Viðvíkjandi smjör-
inu var þessi tillaga einróma
samþykt:
Þar sem sýnt er að fram-
leiðsla á íslensku smjöri nægir
hvergi nærri neyslu lands-
manna, þá vill Húsmæðrafjelag
Reykjavíkur beina þeirri á-
skorun til rjettra hlutaðeig-
enda, að flutt sje inn í landið
það magn af smjöri, sem þarf
til viðbótar innlendu framleiðsl
unni, svo að smjörþörf lands-
manna verði fullnægt.
Á fundinum var einnig minst
á fiskinn og hversu nauðsynlegt
það væri að vanda vel-til frysta
fiskjarins og að hann væri lát-
inn alveg nýr í frystihúsin.
Formaður fjelagsins frú Jón-
ína Guðmundsdóttir hafði orð
fyrir um búðarlokunina, sem ef
hún næði fram að j;anga, kæmi
mjög illa við húsmæðurnar, er
þyrftu sjálfar að sækja í mat-
innn auk annarra búverka. í
sama streng tók einnig Soffía
Ólafsdóttir og sagði að ef hver
stjett hugsaði einungis um sig,
þá færi ekki vel. Húsmæðrafje
lagið gæti til dæmis samþykkt
að húsmæður ættu að hafa frí-
á hátíðum og tyllidögum, eins
og flestir aðrir frá verkum. En
þeim dytti það bara ekki í hug,
vegna þess að þær tækju tillit
til annara. Um þetta mál korrt
fram tillaga og hljóðaði svo:
í tilefni af samþykkt Verzlun
armannafjelags Reykjavíkur
um breyttan lokunartíma sölu-
búða á laugardögum. Mótmælir
Húsmæðrafjelagið eindregið
þeirri ráðstöfun. Telur fjelagið
að öll frekari lokun frá því sem
nú er, sje til mikilla óþæginda'
fyrir húsmæður og skorar því á
Verslunarráð, að láta slíka sam
þykkt ekki koma til fram-
kvæmda. Var hún' samþykkt í
einu hljóði.
Töluverðar umræður urðu
um þessi mál og tóku auk fyrr-
nefn’dra þátt í þeim þær: Vikt-
oria Bjarnadóttir, Guðný Björ-
næs, Guðrún Jónsdóttir, Soffía
Jónsdóttir, María Maack, Guð-
rún Eiríksdóttir og Guðný Vil-
hjálmsdóttir.
— Stríðsglæpamenn.
Framhald af 1. síðtl
maður ,,Vinnufylkingarinnar“
svonefndu. Eru þessum þrem-
ur aðallega gefnar Gyðingaof-
sóknir að sök. Segir um þetta
í ákæruskjalinu: „Hverju þess-
ir menn fengu áorkað með Gyð
ingaofsóknum sínum, verður
ekki vitað með vissu, en á mörg
um stöðum í Evrópu voru Gyð-
ingar bókstaflega upprættir.
Það er varlega áætlað, að a£
þeim 9.600.000 Gyðingum, sem
búsettir voru á þeim stöðum,
þar sem Þjóðverjar voru við
völd, hafi nasistar blátt áfram
drepið 5.700=000.
i 1
Aðrir sakborningar.
Af þeim mönnum öðrum,
sem ákærðir eru í skjalinu, má
nefna: Martin Bormann, einka
ritara Hitlers og skrifstofu-
stjóra, Walter Funk, ráðgjafa
Hitlers í fjármálum og Ríkis-
bankastjóra, Hjalmar Schacht,
fyrrverandi Ríkisbankastjóra
og fjármálaráðherra, von Pap-
en, fyrrverandi varakanslara
og sendiherra Þjóðverja í Tyrk!
landi, Arthur Seyss-Inquart,
landsstjóra í Austurríki, með-
an landið var undir yfirráðum
Þjóðverja, Wilhelm Keitel, yfir
mann herstjórnar Þjóðverja,
Erich Reader, fyrrum yfir-
mann þýska flotans, og Dönitz;
flotaforingja.