Morgunblaðið - 16.03.1946, Blaðsíða 9

Laugardagur 16. mars 1948
MOKGDhBLAÖlB
9
PERON, EINRÆÐISHERRA ARGENTÍNU
ÞEGAR Juan Domingo
Peron, fyrverandi varafor-
seti og atvinnu- og heil-
brigðismálaráðherra Argen-
tínu, sökum ákveðinua til-
mæla argentinskra verka-
manna, var kallaður heim
úr fangavist sinni á eyjunni
Martin Carcia, sýndi rás
viðburðanna. að hugsjónir
Evrópumanna höfðu ekki
fest rætur í Argentínu. Það
gæti hvergi skeð nema 1
Suður-Ameríku, að öreig-
arnir hörmuðu fall eínræð-
isherra og beittu öllum
brögðum til að koma hon-
um til valda á ný.
Þrátt fyrir fjöldann allan
af andstæðum stjórnmála-
hreyfingum og glundroða
þann, sem styrjaldaráróð-
urinn hefir haft í fór með
sjer, þýða hugtökin „ein-
ræði“ og ,,lýðræði“ ekki það
sama í Evrópu og Suður-
Ameríku. í Suður-Ameríku
eru liðsforingjar hersins yf-
irleitt ekki af efnaðri stjett-
unum (sjóliðsforingjarnir
eru þó oft efnaðir), en til-
heyra lægri millistjettun-
um. Einræðisherrar Suður-
Ameríku eru ósjaldan nokk
urs konar verndarar þeirra
fátækari, eða — til að orða
þetta öðru vísi — þeir taka
peninga frá hinum ríku og
gefa þá fátækum. Einræðis-
herrar þeir, sem gegnt hafa
herskyldu, eru oft vinstri-
sinnaðir, og efnaðir landeig
endur, námueigendur og
aðrir kapítalistar eru hat-
römustu andstæðingar
þeirra.
íbúar Argentínu hafa
sýnt það í verkinu, að þeir
eru ákaflega hrifnir af hin-
um svo kölluðu „Caudillo“,
sem venjulega eru leiðtogar
á sviði stjórnmála. Hugtak-
ið „Caudillo“ hefir í Arg-
entínu allt aðra þýðingu en
í öðrum spönskumælandi
löndum. „Caudillo“ er leið-
togi, sem hefir persónulegt
fylgi. Að áliti flestra Argen
tínumanna er ákveðin yfir-
lýst stefna eða hugsjón ekki
aðal atriðið. en „Caudillo“
verður að hafa sterkt per-
sónulega fylgi og vera öðru
vísi en menn gerast alment.
Hann þarf að vera hug-
rakkur og frekur, myndar-
legur að sjá og vingjarn-
legur við þá fátæku, auk
þess sem hann verður að
skilja hugsanagang verka-
mannastjettarinnar og vera
dulur í allri framkomu
sinni.
Peron ofursti er „Cau-
dillo“. Hinn frægi byltinga-
sinni, Hipolito Irigoyen for-
seti, var einnig þekktur
„Caudillo“. Þegar byftingin
varð innan hersins 4. júní
1943, var Peron ofursti
næstum óþekktur. Síðan
fóru að heyrast raddir um
það, að hann væri foringi
hins dularfulla fjelagsskap-
Hann telur sig verndara fátækl-
inganna og lætur atvinnu og heil-
brigðismál sérstaklega til sín taka
Þinghöllin í Buenos Ayres.
ar, sem gekk undir nafninu; vinurekendur landsins sner
„Samfylking herforingj- ust næstum allir gegn hon-
anna“, sem síðar var leyst um, og hatur þeirra á hon-
upp. Þessi fjelagsskapur J um og stjórn hans óx með
lagði að mörkum leynd þá,' það í för með sjer, að at-
sem sjálfsagt þykir að sje J degi hverjum. Peron deildi
argentískum einræðisherra j hart á hina ríku, en þeir aft
samfara. En Peron ofursti ur á móti báru hann þeim
er myndarlegur á velli og sökum, að hann væri að
ótrúlega djarfur í fram- koma af • staö stjettahatri í
komu. landinu. Aðalóvinir Perons
eru um 50 f jölskvldur, sem
lifa á kvikfjárrækt og hafa
öll völdin í landbúnaðar-
samtökum Argentínu.
Sagt er að áhangendur
Perons tilheyri sömu stjett
Kom sínum mönnum að.
ÁN ÞESS að nokkur
veitti því eftirtekt, lagði
Peron á ráðin um hjáip sína
til handa fátækum, með því
að setja á stofn atvinnu- og unum, sem fvrir mannsaldri
heilbrigðismálaráðuneyti,
en hann gerðist yfirmaður
þess. Síðan kom hann á fót
fjöldanum öllum af verk-
lýðssamtökum og útnefndi
sjálfur yfirmenn þeirra. —
Hann setti af foringja verk
lýðsfjelaga þeirra, sem starf
síðan voru öflugustu stuðn-
ingsmenn byltingasinnans
Irigoyen. Mikil leynd um-
kringdi einnig Irigoyen:
hann hjelt fáar ræður,
kom sjaldan fram opinber-
lega, hló aldrei og gekk ætíð
í dökkum fötum. Irigoyen
að höfðu til þessa, og valdi var einnig góður við fátækl-
sjálfur nýja leiðtoga úr
flokki yngri áhangenda
sinna. Þetta orsakaði óhjá-
kvæmilega ósamkomulag
milli Peron annars vegar
og sósíalista og gömlu verk-
lýðshrevfinganna hins veg-
ar. Þá var gefin út reglu-
gerð, sem hafði í for með
sjer töluverðar endurbætur
á launum, eftirlaunum,
sjúkrahjálp og vinnutíma.
Hver einasta atvinnugrein
var bundin við sjerstakar
reglugerðir.
Þannig bætti hann enn
einu við þá eiginleika, sem
prýða eiga „Caudillo“ —
góðgerðir til handa fátæk-
lingunum. En þetta hafði
mgana. Hann gaf velgerð-
arstofnunum forsetalaun
sín og bjó í hálfgerðri fá-
tækt í einu herbergi.
En ýmislegt er ólíkt með
þeim Peron og Irigoyen. Sá
síðar nefndi sagði aldrei
eitt orð. Peron ofursti talar
allar stundir. Meðan hann
var atvinnu- og heilbrigðis-
málaráðherra hjelt hann
svo margar æsingaræður
um „mannvonsku kapítal-
istanna“ að aðeins örfáir
höfðu tíma til að lesa þær.
Efnuð kona komst einu
sinni svo að orði, að henni
þætti það ætíð leitt, að hún
skyldi ekki vera karlmaður,
svo hún gæti mvrt Irigoyen.
Konur efnamanna hafa í
seinni tíð látið í ljós álíka
hug í garð Perons. Og kom-
múnistar hata Peron of-
ursta, því hann hefír lagt
þá í einelti og stolið þrumu-
fleyg þeirra. En stefnur
kommúnista og sósíalista
eru innfluttar stefnur. Só-
síalistar eru yfirleitt afkom
endur spánskra og ítalskra
innflytjenda, en fylgiendur
kommúnista eru rússneskir
og pólskir Gyðingar. Áhang
endur Perons eru 100 % Ar-
gentínumenn. Hugrökkustu
óeirðaseggirnir á götum Bu-
enos Aires eru annars veg-
ar hinir vopnuðu fylgisvein-
ar Perons og hins vegar
kommúnistar og spánskir
lýðveldissinnar.
„Lýðveldissinnar“.
ÞEIR, sem í dag skreyta
sig með auðkenningunni
,,lýðveldissinnar“, eru íhalds
og jakkalausir. „Peronisti'’',
er sá venjulega, sem ekkert
á tiL — Mjög fáir efnaðir
menn tilheyia þeirri hreyfk
ingu.
Stjórn Argentínu heíir
— að nokkru leyti sökum.
utanaðkomandi áhrifa —
síðan í byltingunni 1943,
stefnt til vinstri. ÁstæðfWi*
ekki aðeins sú, að Peron,
-ytti um stefnu, heldur
að forsetar og ráðherrar
ígu úr stjórninni og nýrr
nu í staðinn. Frá upphafi
'ir Peron lagt megin-
irslu á framgang atvinnu
heilbrigðismálaráðuneyt
u'ns. Svo er að sjá, sem
5 annað liggi eftir hann.
að byrja með var stjórn
ís íhaldssöm, en brátt
n að því, að farið var að
ta þjóðernissinnum og
verandi fylgismönnum
;tillos forseta áhrifarík
bætti.
Stefnubreytingin til
stri náði hámarki sínu,
>;ar dr. Biaumuglia, sósí-
;ti, sem gerst hafði fylg-
laður Perons, var gerður
yfirmanni stuðnings-
nna Perons í Buenos
_j.res. Peron ofursti skifti
sjer eftir byltinguna mest
af málefnum atvinnu- og
heilbrigðismálaráðunevtis-
ins, og það, sem síðan béfir
átt sjer stað, bendir til þe
að hann álíti þetta megin-
verkefni lífs síns. Á sviði.
hermálanna varð hann, er
fram liðu tímar, að láta sjer
nægja að vera næst æðstur.
Menn hafa því komist að‘
þeirri niðurstöðu, að það
hafi verið hann, sem rjeöi.
vinstristefnunni eftir bylt-
inguna.
stjórnleysingjar og allir aðr
ir andstæðingar Perons,
hversu svo sem hin pólit-
íska fortíð þeirra kann að
vera. Meira að segja með-
limir samtaka þeirra, sem
undir forustu José Felix
Uruburu hershöfðingja,
steyptu lýðveldisstjórn Iri-
gaoyen af veldisstóli 1930,
kalla sig nú „lýðveldis-
sinna“. Kröfugöngur „lýð-
veldissinna“ um íbúðahverfi
Bueons Aires fara ósjaldan
eins rólega fram og prúð-
mannlegt samkvæmi, en
fylgifiskar Perons fara
ferða sinna í samfestingum
Bókamarkaðurinn
í Bankaslræli
UNDANFARNA daga hefir
verið sjerstöl' bókaútsala í,
Bankastræti ; húsi Verslunar
Jóns Þórðarsonar. Eru þarna,
seldar erlendar bækur með nið-
ursettu verði eg auk þess íjbt<U.
íslenskra bóka, sem legið hefir
hjá bóksölum út um land. Flest'
ar þessar bækur munu hafa.,
menn, byltingasinnar, só- verið uppseldar hjer °" sum'
síalistar, kommúnistar, ar ófáanlegar um nokkur ar’
Jeg leit á bókamarkaðinn í ga^r
og sá bar meðal annars þessar
bækur: Lýsing Islands eftir
Þorvald Thoroddsen, Ljóð-
mæli Bjargar C. Þorláksson,
Laxdæla, útg. Halldór Kiljan
Laxness, Ferðabók Eggerts og
Bjarna, Rit Jónasar Haligríms-
sonar, Þjóðsögur Jóns. Arna-
sonar og margar fleiri sagna-
útgáfur.
Ennfremur eru þ^rna islensk-
ar skáldsögur og ljóðabækur,
fræðirit alls konar o. m. fl.
Því er nú minst á þennan
bókamarkað, að hann -stendur
ekki lengur- en í dag, og nú því*
seinustu förvoð fyrir böka-
menn að ná sjer í bækur þar.
a.