Morgunblaðið - 23.01.1948, Blaðsíða 5

Föstudagur 23. janúar 1948.
MOROVNBLAÐIÐ
Helgi Helgason tónskdldlækkun r0fma«ns- Níræ5ur b®nda-
gjalda um 7 présent öldungur
I DAG er aldarafmæli Helga
Helgasonar tónskálds. Var hann
einn af hinum mörgu vakningar-
mönnum nítjándu aldarinnar á
sínu sviði, tónlistarsviðinu, sem
þá var hjer ónumið svo að segja
og sönglagagerð að mestu óþekkt.
Raunar hafði Pjetur Guðjohnsen
hafið umbótastarf sitt i söng-
menntum og utinið mikið og
þarft starf í þágu sönglistar og
kirkjusöngs nokkru áður en Helgi
kom fram á sjónarsviðið, en hafði
lítið gefið sig að sönglagagerð
og lagði því mesta áherslu á
söngmeðferð, margraddaðan kór-
söng og listrænan.
Helgi Helgason fór aðra braut
á sama sviði. Hann fann sárt til
þess hve lítið vjer íslendingar
óttum þá til af sönglögum við
frumsamin Ijóð skálda. Vildi
hann brátt úr þessu bæta og hóf
að semja lög til úrbóta. Ætlaðist
Helgi til að lög hans væru ekki
aðeins sungin heldur og leikin á
hljóðfæri
Raddsetti því Helgi flest söng-
lög sín fyrir blásturshljóðfæri og
Ijet hornaflokk sinn leika þau
jafnharðan fyrir Reykjavíkurbú-
um, venjulega á Austurvelli.
Urðu lög Helga þar af leiðandi
brátt vinsa.'l og lærðu þau ungir
og gamlir fljótt ög vel, ekki að-
eins hjer í Reyujavík, heldur
einnig víðsvegar um land eftir
að þau komu á pren,t, einstök
eða í heftum. Eru mörg þeirra
enn höfð um hönd og eru prýði
í músik-menntun vórum, Skal
hjer aðeins nefna fáein þeirra:
,,Sliarphjeðinn í brennunni“,
„Oxar við ána“, „Svíf þú nú
sæta“, „Yfir fornum frægðar-
ströndum“, „Nú er glatt í hverj-
um hól“, „Þá sönglist jeg heyri“.
Hið síðastnefnda er samið við
Ijóð tónskáldsins sjálfs. Lög
Helga eru langtum fleiri, og
urðu flest afar vinsæl og sungin
um allt land. Enn eitt er ótalið
„Eyjafjörður finnst oss er fegurst
byggð á landi hjer“, og svona
jnætti lengi ielja. Helgi Helga-
son átti því all drjúgan þátt í að
. auðga tónmenntir okkar og var
hann þar, ásamt Jónasi bróður
sínum, sannur brar.tryðjandi. ís-
lendingar þeirra daga áttu ekki
neinn kost á að mennta sig á
sviði tónmennta, enda var slíkt
ekki þá talið lífvænlegt. Það er
því furða hve mikiö og gott starf
Helgi leysti af hendi í þessum
efnum eftir afarstutt nám, eða
tilsögn í Kaupmannahöfn árið
1875—’76 og veturinn 1880.
Helgi Helgason var fæddur í
Reykjavík 23. janúár 1848, en
Jónas bróðir hans 28. febrúar *
1839. Foreldrar þeirra voru þau
Helgi Jónsson, trjesmiður og ^
bæjarfulltrúi og kona hans Guð- j
rún Jónsdóttir frá Gaulverjabæ j
í Flóa. Bar snemma á allmiklum
hagleiksgáfum Helga og lærði,
hann því fyrst trjesmíði hjá föð- j
ur sínum. Var hann fjölhæfur j
við nám sitt, en brátt kom í ljós, !
að sönglist og fagrir tónar voru
honum kærari en margt annað;
hafði hann næmt eyra fyrir hljóð
færaslætti, en um hljóðfæri á
þeim dögum var ekki að ræða
nema einstaka pianó eða smá-
harmonium, sem fáir kunnu á að
leika. Varð það til þess, að hann,
sem þá var á fermingaraldri,
smíðaði sjer dálitla fiðlu og lj.ek
á eftir mætti. Fiðlur voru þá
ófáanlegar og engm tök á að ná
í slíkt frá útlöndum, efni voru
og af skornum skamti. Helgi varð
útlærður trjesmiður 1867 og varð
fyrstu órin aðstoð föður síns.
Helgi kvongaðist 1870 Guð-
rúnu Sigurðardóttur frá Þerney
á Kjalarnesi. Borgarabrjef í trje-
smíði fjekk hann 1875 og vann
að þeirri iðn mörg ár, allt til
þess að hann 1889 fór að fást við
kaupmennsku..
Bygði Hélgi á þeim árum mörg
timburhús, t. d. 2 hús í Þingr
holtsstræti, og standa þau þar
enn. Verslunarhús byggði hann
sjer niður við höfnina á lóðinni
þar sem hús Eimskipafjelagsins
nú er. Hús þetta var síðar flutt
úr stað og er enn við líði. Þar
eru nú skrifstofur Sameinaða.
ALDARAFMÆLI
Helgi Helgason, tóliskáld.
Flelgi fjekkst og nokkuð við
útgerð og smíðaði sjálfur þilskip,
mig minnir þau hjetu „Stígandi"
og „Elín“, hið síð&rnefnda eftir
frú Elínu, konu Magnúsar lands-
höfðingja Stephensen. Varð það
happaskip og lengi við líði.
Helgi smíðaði meðal ar.nars 7
brýr yfir ár á Suðurlandi, var
um nokkur ór slökkviliðsstjóri
Reykjavíkur, átti unt mörg ár
sæti i byggingarneínd og niður-
jöfnunarnefnd bæjarins. Er Helgi
dvaldi erlendis lærði hann einnig
harmonium- og orgelbyggingu.
Smíðaði hann, skömmu eftir síð-
ari ferð sina, harmonium, sem
hlaut silfurpening að verðlaun-
um á iðnaðarsýningu i Reykja-
vík árið 1883.
Af tónlistarstarfi Helga er það
enn að segja, að eít.ir konungs-
komuna og þjóðhatíðarárið 1874
vaknaði með honum sterk löng-
un til þess að stofna hjer horna-
flokk, var það eftir að harin hafði
heyrt lúðrasveit konungs leika
hjer í bænum og á Þingvöllum.
Helgi fór því á næsta ári utan
til þess að kynna sjer þetta eftir
föngum og var um veturinn við
nám hjá Baldvin Dahl, sem þá
var velmetinn hljómleikastjóri
skemtistaðarins „Tivoli“. Lærði
hann þar að blása á horn og gat
kennt öðrum síðar. Þegar heim
kom 1876 stofnaði Helgi, ro.eð til-
styrk nokkurra borgára Reykja-
víkur, aðallega kaupmar.na og
embættismanná, sem kostuðu
hljóðfærin, lúðrafjelag er nefnd-
ist „Lúðurþeytarafjelag Reykja-
víkur“. Ljek það fjelag oft úti,
eins og áður er getið, við miklar
vinsældir og góðann orðstír.
Helgi iærði og i Kaupmannahöfn
að leika r.okkuð á fiðlu hjá tón-
listarmanm að nafni O. Paulsen.
en sjálfur 'hafði hann áður
kennt sjer undirstöðuatriði á það
hljóðfæri.
Helgi fór enn utan 1880 og nam
þá um veturinn tónftæði hjá P.
Rasmussen organleikara við
Gavuisons kirkjuna. Aður en
þetta varð, hafði Helgi þegar
samið nokkur lög við íslensk
ljóð. Voru lög þessi sarmn fyrir
ósamkynja raddir; fjölgaði þeim
ótt eftir heimkomuna og hve
hafa verið orðin um 60 að tölu
um aldamótin.
1892 kom út eftjr hann hefti,
sem hann nefndi „lslensk söng-
lög“. Eru þessi lög um 20 að tölu,
en auk þess hafa verið prentuð
möi'g sönglög á víð og dreif í
vikublöðum og annarsstaðar. —
Fyrsta lag Helga á prenti mun
hafa verið „Eyjafjörður“.
Lögin hans Helga Helgasonar
hafa værið sungin eða leikin við
| óteliandi tækifærí, ungum og
Igömlum til ánægju, og su.m þeirra
! enn í dag höfð um hönd. Arið
11901 var 25 ára afrnæli lúðra-
Ifjelags Helga. Efndi þá bæjar-
stjórn og margir borgarav höfuð-
j staðirir.s, til veislu mikillar í Iðn-
aðarmar.nahúsinu til heiðurs.
j Helga. Var þar mikið sungið,
leikið á hljóðfæri og hinn mesti
: mannfagnaður til morguns.
Lúðrafjelaginu stjórnaði Helgi
alt þar til að hann um haustið
1902 ljet í haf og fluttist vestur
til Ameríku. Dvaldi hann þar
allmörg ár og fekst þar einnig
j við stjórn hljóðfæraflokka. Var
hann þar vestra með syni sínum
Sigurði tónskáldi, sem samið hef
J ur hið ágæta lag „Skín við sóiu
; Skagafjörður", auk margra ann-
j ara góðra tónsmíða.
Helgi Helgason mun bó- ekki
j með öllu 'hafa unaö vel dvöl sinni
J vcstanhafs, hann hvarf aftur
lieim til ættlands síns fáum árum
J íyrif -'andlát sitt. Andaðist hann
14. desember 1922 og hafði þá
með sönglagastarfi sínu unnið
landi sínu vel og dyggilega, gef -
ið öðrum, sem síðar komu eítir
hann, gott og mikilsvert fordæmi.
Eins og sjá má af framanrit-
uðu var Ilelgi Helgason mikil-
hæfur maður, ekki aðeins í söng-
lagagerð heldur og í öðrum grein
um, framfaramaður og bjart-
sýnn, en öll skilyrði þá um daga
voru erfið og þröng, efnin minni
en nú gerast, samgöngur erfiðar,
ÍReykjavík fámenn og lítil og
j framfarahugur atorkumanna
ekki metinn sem skyldi.
Lögin hans Helga eru flest
„lyrisk“ og auðlærð, það er bjart
Framh. á bls. 8
FÝRIR bæjarstjórnarfundinum
í gær lá tillaga um lækkun á
gjaldskrá Rafveitunnar. — En
ákveðið er að rafmagnstaxt-
arnir lækki um 7 G-, eða um það
bil.
Borgarstjóri gerði grein fyr-
ir málinu og komst m. a. að
orði á þessa leið: Samkvæmt
lögum þeim, er Alþingi af-
greiddi rjett fyrir áramótin, um
ráðstafanir vegna dýrtíðarinn-
ar, var ákveðið, að lækka skyldi
rafmagnstaxtana sem aðrar
þjónustur, er bærinn vcitir, í
samræmid við lækkun kostn-
aðar vegna vísitölulækkunar. |
Samkvæmt útreikningum, er i
gerðir hafa verið. á því, hve
mikil útgjöld Rafveitunnar
lækkuðu vegna þessa, nemur
sú lækkun um 5.22%.
‘Núverandi gjaldskrá Raf-
veitunnar er að vísu miðuð- við
vísitöluna 310 en ekki 328. —
Svo bæjarráð leitnði fyrir sjer
um það, hvort ekki mætti miða
lækkunina við 10 stiga vísitölu
lækkun. En verðlagsyfirvöldin
fjellust ekki á það.
Aftur á móti taldi verðlags-
stjóri heppilegt, að sleppa verð
lækkunum á öðrum sviðum,
sem næmu ekki nema litlum
fjárhæðum, ef reiknaðar yrðu.
En það kæmi út á eitt, fyrir
bæj.arsjóðinn, þó lækkunin yrði
þeim mun meiri á rafmagninu.
Því var ákveðið, að sleppa
verðlækkunum á strætisvagna-
gjöldum, á gasi og sundhallar-
gjöldum. En lækka rafmagnið
um 7% þó útgjaldalækkun
þessa bæjarfyrirtækis næmi
ekki meiru en 5%.
Lækkun gjaldskrárinnar eins
og tillögur rafmagnsstjóra eru,
sem fyrir fundinum lágu, var
afgreidd til annarar umræðu.
Leiðrjeiting trá
neytinu
ÞANN 8. des 1947 barst ráðu
neytinu brjef frá Búnaðardeild
atvinnudeildar háskólans, varð
andi innflutning á kartöflum,
ásamt mjög ófullkomnu upp-
kasti að innflutningsreglum.
Búnaðardeildin var þegar um
hæl beðin að semja frumvarp
að reglugerð á grundvelli laga
nr. 17 31. maí 1927 um sýk-
ingu nytjajurta.
Frumvarp búnaðardeildarinp
ar barst ráðuneytinu rjett fyrir
jólin, hefir það síðan verið til
athqgunar í ráðuneytinu og
meðal annars verið sent Græn-
metisverslun ríkisins og Garð-
yrkiufjelagi íslands til umsagn
ar. —
Ummæli búnaðardeildárinn-
ar að Atvinnudeild háskólans
hafi „fyrir löngu aðvarað al-
varlega við innflutningi kartT
aflna frá sýktum löndum og
gert tiliögur um eftirlit. En
engin reglugerð hefir fengi^t
2nnbá“ — er því engan ý'egin
rjettrnæt nje eðlileg. Hjer er
urn mjög vandasamt mál að
’’æða og engan veginn víst að
fært reynist að fara eftir til-
lögum búnaðardeildarinnar í
öllu.
NlRÆÐUR er í dag (23. jan.)
bændaöldungurinn Sigurður
Gíslason frá Ketilsstöðum í
Hvammssveit í Dalasýslu. Sig-
urður fæddist að Leysingjastöð-
um í sömu sýslu á þorradág árið
1858. Fðreldrar hans voru Guð^-
finna Sigurðardóttir og Gísli Jó-
hannesson. Þau hættu búskap
vorið eftir að Sigurður fæddist
og ólst hann upp með móður
sinni, sem var hingað og þang-
að í húsmensku, Árið 1883 reisti
hann bú að Sælingsdalstungu
með systur sinni, Hólmfriði. ’ —
Þau bjuggu þar í sex ár, en þá
giftist -Sigurður ungri stúlku,
Guðríði Guðjónsdóttur frá Gerði.
Arið 1895 fluttu þau hjónin
að Litiu-Tungu á Fellsströnd. —
Þegar þau tóku við kotinu, var
það í mestu niðurniðslu, bygg-
ingar slæmar ög túnið ógirt og
gaf af, sjer um 30 hestburði. —
Þegar 'þau fluttu þaðan aftur,
hafði Sigurður bygt þar upp öll
hús og girt túnið og gaf það nú
af sjer um 100 hestburði. Arið
1914 fluttu þau að Ketilsstöðum
í Hvammssveit og bjuggu þar
til órsins 1930, að þau brugðu búi
og -fluttu til dóttur sinnar í Rvík,
Arið 1937 andaðist Guðríður.
Þeim hjónum varð 8 barna auð-
ið. Þrjú dóu í æsku, en fimm
dætur þeirra eru enn á lífi. Sig-
urður var eftirsóttur til allrar
vinnu, bæði á sjó og landi. Hann
átti altaf fallegar skepnur og fóðr
aði þær vel og hafði þ.ví oft betri
arð af þeim en aðrir.
Sigurður er nú blindur orðinn
og heilsa hans að öðru leyti mjög
farið að hnigna, enda langur og
erilsamur starfsvegur að baki. —
Sigurður dvelur nú hjá dætrum
sínum að Miklubraut 60 og nýtur
allrar þeirrar umhyggju, sem
góðar dætur geta veiit. Þeir
munu vera margir gömlu sveit-
ungarnir, sem hugsa hlýtt til öld-
ungsins á þessum afmælisdegi
hans. Vinur.
Næsti fundarstaður
Ailsherjarþingsins
PARlS: — Trygve Lie, sem nú
er staddur hjer í París, hefur
skýrt frjettamönnum írá þvi.
að næsti fundarstaður allsherj-
arþings S. þ. verði í París, Genf,
Brússel, Amsterdam eða Haag.
Lie taldi líklegast, að París yrði
fyrir valinu.
LandsdóinaraslaS-
fesiinp í j í mót-
ntæl)
AÐALFUNDUR Glímudeild-
ar K. R. haldinn 20. jan. 1948
mótmælir því, að við staðfest-
ingu í. S. í. á landsdómurum í
glímu, skuli hafa verið gengiS
fram hjá mörgum reyndum og
þekt.um glímudómurum, meðan
aðrir eru valdir, sem fyrir löngti
eru hættir dómarastöríum
í því sambandi vill fundurirm
sjerstaklega benda á Águst Jóns
scn, sem hefur verið glimudóm-
ari mörg undanfarin ar á helstu
glímumótum landsins og' farisi
það sjerstaklega vel ur hei.ui
í stjórn glímudeildarmnai’
voru kosnir: Formaöur: Helgi
Jónsson, varaform: Einar Mark-
ússon, ritari: Guðm. J. Guð-
mundsson, gjaldkeri: Sveinn
Jónsson og áhaldavörður: Aðal-'
steinn Eiríksson. Fulltrúi á að=
alfund K. R. var kosinn Rögn-
valdur Gunnlaugsson.