Morgunblaðið - 19.09.1951, Blaðsíða 6

MORGUIS'BLAÐIÐ
Miðvikudagur 19. sept. 1951.
6.
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík. H
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.)
Lesbók: Arni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Kreíst nýrra hafta
í SKJÓLI haftanna varð til fjöl-
mennur hópur af manneskjum,
sem lifði góðu lífi á því að sitja
á skrifstofum nefnda og ráða,
sem hjeldu viðskiftum lands-
manna í heljargreipum. Þegar
rýmkað var um höftin á s.l. vori
fækkaði þessum hóp nokkuð og
una sumir illa því hlutskifti.
— Æðsti spámaður þessara ó-
ánægðu embættismanna haft-
anna er hinn fyrverandi verð-
gæslustjóri, sem kaus að hverfa
til síns fyrra starfs eftir að hann
hafði sannað með framkomu
sinni, að hann var enginn maður
til að standa í því embætti, sem
hann lenti í af leiðinlegri til-
viljun.
Hinn fyrrverandi verðgæslu
stjóri hefur gerst oddviti þess
hóps, sem nú vinnur að því
leynt og ljóst að koma höft-
unum á aftur og Alþýðublað-
ið hefur gert sig að málgagni
þessara manna og haftanna,
eins og þau voru. Aðferð
hinna óánægðu er sú að þyrla
upp blekkingum um verslun-
armálin og koma því inn hjá
almenningi, að hin sívaxandi
dýrtíð eigi rót sína að rekja
til hækkaðrar álagningar
kaupsýslumanna.
Alþýðublaðið varði forystu-
grein sinni til þess fyrir skömmu
að halda uppi þessum áróðri. —
Blaðið slær því föstu, að hinn
fyrverandi verðgæslustjóri hafi
sýnt fram á, að „hinn öri vöxtur
dýrtíðarinnar“ stafi af „stórauk-
inni álagningu kaupsýslumanna,
fyrst og fremst heildsala". Það er
ekki gott að sjá hvernig Alþýðu-
blaðið kemst að þessari niður-
stöðu, því í grein hins fyrverandi
verðgæslustjóra er ekki gerð hin
minnsta tilraun til að sýna, að
hækkuð álagning heildsala eigi
þátt í aukningu dýrtíðarinnar. I
greininni eru alls engar tölur
birtar um álagningu. Það ein-
asta, sem hinn fyrverandi verð-
gæslustjóri færir fram, er laus-
legt orðafálm um skósvertudós,
bílkerti og ávaxtadósir. En Al-
þýðublaðið er ekki kröfuhart um
sannanir, þegar um er að ræða
að fordæma innflytjendur. Það
gerir sig fyllilega ánægt með'
fleypur um skósvertudós, sem
kosti á níundu krónu og trúlega
er ékki til nema í hugarheimi
verðgæslustjórans fyrverandi. En
blaðinu finnst þetta alveg full-
nægjandi sönnun þess hvaðan
dýrtíðin stafi.
Þetta sýnir betur en nokkuð
annað á hvaða stigi sá áróður er,
sem Alþýðublaðið rekur. Hinn
fyrverandi verðgæslustjóri minn-
ist ekki einu orði á stórfelldar
verðhækkanir á mörkuðum er-
lendis, sem valda dýrtíð um mik-
inn hluta alls heimsins. Hvert
mannsbarn, sem fylgist nokkuð
með því sem gerist, veit þó um
þá verðþenslu, sem vígbúnaður
og ýmsar aðrar orsakir hafa kom
ið af stað undanfarið og ekki er
enn sjeð fyrir endann á. En hinn
fyrverandi verðgæshistjóri getur
leyft sjer að ganga algerlega
fram lijá þessari staðreynd og
skrifa grein um dýrtíðina hjer
innrnlands án þess að minnasí
einu orði á verðlagið í þeim lönd
um, sem við kaupum frá.
Meðan hinn óánægði haf
flokkur heldur uppi áróðri
þessari tegund má .-( gja, að na
ast sje þörf á að 'vara. En
kunna þeir að vera til, sem 1<
ast til að trúa bv í í 'ótfa' ni. að j
dýrtíðin n,_r .nuunlands stafi aí I
verulegu leyti af álagningu kaup
n anna og þá sjerstaklega heild-
verslana. Á undanförnum árum
hefur „heildsalagrýlan“ verið
rnögnuð svo mjög, að auðvelt er
að þyrla upp nýju og nýju ryki
til þess að halda þeim blindum,
sem einu sinni hafa misst sjónina
fyrir margra ára látlausan áróð-
ur. En það þarf meira en fleip-
ur hins fyrrverandi verðgæslu-
stjóra til þess að sanna þeim,
sem hafa augun opin, að verðlag
á heimsmarkaði ráði engu um
bækkað verðlag hjer innanlands
en verslunarálagningin öllu.
Annars mun óhætta að stað
hæfa, að áróður Alþýðublaðs-
ins er vonlaus. Hinir óánægðu
með verðgæslustjórann í
broddi fylkingar komast
aldrei að sinni fyrri jötu. Al-
menningur vill ekki sjá þá. —
Menn eru fyrir löngu orðnir
leiðir á öllu því braski með
vörur og gjaldeyri, smygli og
hverskyns okri, sem þreifst í
skjóli þeirra hafta og embætt-
ismanna, sem settu svip sinn
á viöskiptalífið á liðnum ár-
um. Allur almenningur vill
gefa mikið til að vera að fullu
og öllu laus við þennan ó-
sóma og Alþýðublaðið hefur
aldrei tekið að sjer vonlaus-
ara mál en að ætla sjer að
hefja skrifstofulýð haftanna í
sitt fyrra veldi.
Er suðursirönd
íslands ekki III!
RÁNYRKJA íslenskra fiskimiða
er áreiðanlega eitt mesta áhyggju
efni allra heiðarlegra íslendinga.
í þvi sambandi skiptir engu máli
hvers þjóðernis þau erlendu skip
eru, sem sækja á þessi mið og
stuðla að því að afkoma íslensku
þjóðarinnar byggist á stöðugt ó-
tryggari grundvelli.
Viðhorf kommúnista til þess-
ara mála er allt annað, eins og
greinilega hefur sannast á blaði
þeirra „Þjóðviljanum“ undan-
farna daga. Þetta blað lætur sig
nú eingöngu varða það, sem ger-
ist við norðurströnd íslands. Það
birtir harðorðar greinar um yfir-
gang breskra, þýskra %g fær-
evskra skipa þar nyrðra, ræðst á
alþjóða dómstólinn í Haag, sem
á að dæma landhelgisþrætu Breta
og Norðmanna og svívirðir ríkis-
stjórn íslands fyrir að láta lög-
fræðinga sína hlusta á munnleg-
an málflutning í því skyni að
treysta sem mest má verða að-
stöðu íslendinga síðar.
En á meðan öll þessi ósköp
gerast í dálkum kommúnista
blaðsins minnist það ekkert á
það, sem gerist við Suður-
strönd íslands. Hún er ekki
lengur tii. Þar eru engin fiski-
mið, engir islenskir sjómenn,
engir útvegsbæir, sem
senda báta á sjóinn. Þar er
heldur engin landiielgi!!
Hversvegna ekki?
Vegna þess að við suður-
strönd íslands hefur ura la: gt
skeið legið stór rússnesk'r
fiskiskipafloti. Vegna þess að
skip úr þessum flota haf? far-
ið inn í íslenska landhelgi,
vegna þess að Sovjeí hags-
raunir eru ís n an hags-
munum æðri, uð' i .ci kommún
ista, — vegna alls þes ;a er
suðurströnd íslamls ekki leng
ur tll!!í
Þessir sex menn hafa um 49 ára skeið verið rjettamenn í Hafravatnsrjett og gengt þar ýmsum
trúnaðarstörfum. — Þeir eru talið frá vinstri: Bjarni á Hraðastöðum, Gestur bóndi í Reykjahlíð,
Kjartan á Hraðastöðum, Andrjes á Hrísbrú, Þórarinn á Melnum, aldursforseti rjettamanna og Ragn-
ar bóndi á Bústöðum. — (Ljósm. Mbl. Ólafur K. Magnússon). tmL^srá
Skyndiferð í Hnfrovntnsriett
í GÆR voru Hafravatnsrjettir og
eru það hinar síðustu þar til fjár-
stofn bænda hefur verið endur-
r.ýjaður, eftir niðurskurð þann
sem nú er hafinn á öllum fjár-
stofni bændanna sem smala í
rjettina. — Giskað er á að um
6000 fjár hafi verið í almenn-
ingnum, er byrjað var að draga
í dilkana nokkru fyrir hádegi í
gær. Mannfjöldi var í rjettunum,
enda hið fegursta veður.
SMALAÐ í ÞOKU
Afrjetturinn var smalaður í
fyrradag, en þá var þoka á heið-
um uppi og skyggni slæmt. Þrátt
fyrir það töldu bændurnir heimt
ur góðar. — Fátt v^r ómerkinga,
enda var fje svo lengi á gjöf yíir-
leitt, að kindur báru í húsum. —
Mosfellssveitarbændur og Reyk
víkingar áttu flest fje, Einnig
kom fram fje af Suðurnesjum,
úr Grafningi, Ölfusi og víðar.
Þeir sem áttu langt að sækja
rjettirnar svo sem Suðurnesja-
menn og bændur austan Fjalls,
voru með vöruflutningabíla er
þeir fluttu fjeð heim á, en þeir
sem nær eru, ráku fje sitt í heima
haga. Kringum rjettina stóðu bíl-
ar og hestar og er ekki gott að
segja hverjir væru fleiri. — Var
fjárflutningabílum ekið að
rjettarveggnum og fjeð síðan
handlangað upp á pall bílanna.
Á veggjum sátu menn og röbb-
uðu um dægurmálin, en einkum
þó um fjeð.
Kristinn Guðmundsson á Mos-
felli er rjettarstjóri í Hafravatns
riett og var jafnan mannmargt
kringum hann, meðan verið var
að draga úr almenningnum í
djlkana.
í Hafravatnsrjettum í gær var
fólk á öllum aldri saman komið,
konur og karlar, enda er rjettar-
dagurinn einn aðal hátíðisdagur
inn til sveita.
49 RJETTADAGAR
Þarna voru margir hinna
traustu bænda í nágrenni bæjar-
ins. Þar voru bændur sem verið
hafa í Hafravatnsrj ett hvert ein
asta haust frá því að rjettin var
tekin til afnota fyrir 49 árum. Má
þar til nefna bræðurna Bjarna
og Kjartan á Hraðastöðum,
Þórarinn á Melnum, er var aldurs
forseti í Hafravatnsrjett í gær.
Hann er um áttrætt, en ber ald-
urinn vek Þar var Ragnar á Bú-
stöðum og Gestur í Reykjahlíð
við Hafnarfjarðarveg. — Eggert
bóndi í Hólmi, sem nú er orðinn
cldraður maður, var ekki í rjett-
unum í gær, en þar hefur hann
verið einn af fyrirmönnum enda
Fjallkóngur í nokkra áratugi.
Bjarni og Kjartan eru fjallkóng-
ar nú.
“Héí/
FLAGGA VERÐUR
Þessir bændur sögðust allir
ætla að endurnýja sinn fjárstofn.
í dag ætti að vera fáni í hálfa
stöng hjá okkur, en í heila þegnr
við fáum lömbin, sem skapa mu
nýjan stofn, sögðu þeir.
Svo heíur mæðiveikin herjað
fjárstofr. bænda sem smala í
Þar hefur verið rjetlað I 49 ár
Hafravatnsrjett, að þar var ekki
óalgengt á haustin áður en veikin
lagðist á stofninn að sjá þar yfir
20.000 fjár. — Þá voru fjárrík-
ustu bændurnir með um 200—300
fjár. í gær var giskað á að um
6000 fjár væri þar og bar fjöldinn
allur þess merki að vera ,með
mæðiveikina.
HÁLFRAR ALDAR AFMÆLI
Næsta haust á Hafravatnsrjett
hálfraraldar afmæli. — Þá munu
hændur fjölmenna þangað, enda
þótt engin verði þar rollan. —
Við munum minnast afmælisins
eigi að síður hjer í rjettinni, sagði
Ragnar á Bústöðum. Margs er að
minnast á hálfri öld, til að mynda
þess, að bygging Hafravatns-
rjettar var algjör nýlunda í fjár-
rjettarbyggingu. Hún er spor-
Framhald á bls. 8.
Velvakandi skrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Ný kvikmynd frá Lofti
MILLI fjalls og fjöru var fyrsta
íslenska kvikmyndin. Hana
tók Loftur Guðmundsson, eins og
menn rekur vafalaust minni til.
Allmiklar deilur urðu um þá
mynd, en þeir, sem hörðustum
orðum fóru um hana, hafa varla
gert sjer grein fyrir öllum erfið-
leikum brautryðjendastarfsins.
Nú hefir Loftur gert nýja
mynd, sem heitir Niðursetning-
urinn. Þó að efnið sje ömurlegt,
cf dæma skal eftir nafninu, þá
getur hún ekki verið laus við
ellt gaman.
Allir skelltu upp úr
ISUMAR heyrði jeg sögu, sem
sannar það. Börn sældust mjög
til að sjá leikendur myndarinnar
að starfi, og leyfði Loftur þeim
góðfúslega að horfa á, en þau
máttu þá ekki heldur æmta nje
skræmta, svo að myndatakan
spilltist ekki. Allt gekk vel lengi,
en þó fór svo að lokum, að einn
snáðinn skelti upp úr og það svo
ótæpilega, að hann ætlaði aldrei
eð geta hætt. Aðrir hrifust með,
svo að ekki var víst örgrannt um,
að blaðran spryngi í hópi leik-
enda.
Islenska fálkaorðan
HJERNA kemur brjef frá „Ó-
fróðum“. „Ekki allsjaldan
heyrist þess getið í útvarpi og
víðar, að menn sjeu heiðraðir
hinni íslensku fálkaorðu. Mjer
hefir löngum leikið forvitni á að
vita, hvað menn þurfa að hafa
unnið sjer til ágætis áður en
þeir öðlast slík heiðursmerki. —
Getur þú frætt mig um það, Vel-
vakandi? Eru þau ekki greidd af
rikisfje?"
Efla hag og heiður
fósturjarðarinnar
ÞVÍ er þá til að svara, að „oi'ð-
urmi má sæma þá menn, inn-
lenda og erlenda og þær konur,
sem öðrum fremur hafa eflt hag
ög heiður fósturjarðarinnar eða
unnið afrek í þágu mannkyns-
ins“, eir>s og segir í forsetaúr-
skurði um hina ísl, fálkaorðu.
Enginn skyldi vefengja, að þessu
væri fylgt.
Seinna í þessum sama úr-
skurði: „Þegar ísl. ríkisborgari
er sæmdur orðunni, skal ávallt
skýra opinberlega frá því, hverj-
ir sjerstakir verðleikar hafa gert
hann verðan sæmdarinnar“ •—
Þetta ákvæði virðist eiga að
koma í veg fyrir, að misbrestur
verði á að fyrra ákvæðinu sje
fylgt. Svo undarlega vill þó til,
að verðleikanna mun sjaldnast
getið.
Fjelögin eru mörg
I^AÐ er nú til siðs að stofna fje-
4 lög alls konar, skattgreiðenda
fjelög, sexfetungafjelög og þar
fram eftir götunum. Um eitt fjel.
var nýlega getið í blöðunum, þar
komust allir í stjórn að þremur
undanskildum, 2 þeirra komust
þó í einhverja nefnd, rjett dá-
litlar sárabætur. Og óvenjulegur
maður væri sá, sem vissi, í hve
roörgum fjelögum hann væri.
I
, I
Omissandi f jelög
SUM þessara fjelaga eiga rjett á
sjer, þau eru meii'a að segja
ómissandi. Eitt þeirra er Krabba
meinsfjelagið. Nú fyrir skömmu
hefir það sannað áþreifanlega til-
verurjett sinn þeim, sem höfðu
ekki komið auga á þjóðþrifastarf
þess áður. Fjölmargir gegnir
menn, kunnir og ókunnir hafa
stutt starf þess, þó að nokkra
beri þó hæst.
Allir citt
FJELAGIÐ hefir nú heitið að
gefa Landspítalanum röntgen
lækningatæki, en með Ijóslækn-
ingum hefir einmitt margur
krabbameinssjúklingurinn orðið
hólpinn frá kröm og bana. Að-
eins eitt slíkt taéki er nú til í
landinu, og er verkefni þess ær-
ið. Verður bætt úr brýnni þörf
með komu nýja tækisins, sem
Krabbameinsfjelagið gefur.
Enn ber þó á nokkurn skugga.
Fjelagið hefir ekki nægilegt
handbært fje til kaupa á tækinu,
en almenningur ætti nú að
núnnast þess, að margar hendur
vinna Ijett verk. ________ _____j