Morgunblaðið - 20.03.1952, Blaðsíða 6
6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 20. marz 1952
í DAG er góður maður og merk-
ur til moldar borinn, Pétur Lár-
usson fulltrúi í skrifstofu Alþing-
is, vinur minn og samverkamað-
Ur um 35 ára skeið. Hann lézt 12.
þ. m. eftir alllanga vanheilsu,
tæplega sjötugur að aldri. Ég
kom að rúmi hans fáum dögum
áður og sá, að hann var gersam-
lega að þrotum kominn, og hann
vissi, að hann átti bá skammt
eftir ólifað og þráði lausnina. —
Hann lá í landsspítalanum um
tveggja mánaða skeið í haust, en
fékk ekki bót meina sinna. Heilsu
hans hrakaði jafnt og þétt upp
frá því. Þó tók hann aftur til
starfa í skrifstofunni um hríð,
og síðustu vikurnar, sem hann
lifði, lét hann færa sér heim
prófarkir til þess að lesa sér til
afþreyingar. Það má segja, að
honum hafi aldrei fallið verk úr
hendi um ævina, meðan hann
hafði uppisetumátt, og veit ég
fá eða engin dæmi um svo vinnu-
saman mann og verksígjarnan
sem hann var.
Hann hefur starfað á vegum
Alþingis lengst allra manna, fyrr
og síðar, að þingmönnum með-
töldum, frá því er þingið var
endurreist og settist aftur á rök-
stóla 1845, eða samtals í 41 ár,
og hóf hann þó ekki starf þar
fyrr en hann var kominn undir
þrítugt. Þingið það ár var 37.
samkoma frá endurreisn Alþing-
is, að meðtöldum 15 ráðgjafar-
þingum á árabilinu 1845—1873.
Síðan hafa verið háð 49 þing.
Pétur var því starfsmaður á
nærri % allra þinganna frá upp-
hafi vega, en á 50 þingum af 71
síðan Alþingi fékk löggjafarvald
1874.
Þó að Pétur yrði aldrei sjálfur
þingmaður, má segja, að hann
hafi verið í óvenjulegum venzl-
um við þingið í báðar ættir. —
Faðir hans, séra Lárus Halldórs-
son, föðurfaðir, séra Halldór
Jónsson á Hofi, afabróðir, Ólafur
bóndi Jónsson á Sveinsstöðum, og
móðurfaðir, Pétur Gudjohnsen
orgelleikari, voru allir þingmenn
og einn þeirra, Halldór Jónsson,
um langt skeið. Þá er þ'ess og
skemmst að minnast, að systir
Péturs, frú Guðrún Lárusdóttir
rithöfundur, átti sæti á þingi átta
síðustu ár ævinnar. Um þessar
tengdir hans við þingið er þess
síðast en ekki sízt að geta, að
kona hans, frú Ólafía Einarsdótt-
ir, var þar lengi starfsmaður, og
þar tókust með þeim kynni og
ástir, sem leiddu til hins farsæl-
asta hjúskapar.
Pétur Lárusson fæddist á Val-
þjófsstað 4. maí 1882 og var af
gagnmerku fóiki kominn í báðar
ættir. Faðir hans var séra Lárus
Halldórsson, síðar fyrsti fri-
kirkjuprestur í Reykjavík, kunn-
ur gáfumaður, en móðir Kirstín,
cin hinna mörgu og mikilhæfu
dætra Péturs Gudjohiisens, frum-
herja tónlistar hér á landi í nýj-
um stíl. Fjögurra ára að aldri
fluttist Pétur frá Valþjófsstað að
Kollaleiru í Reyðarfirði, en þá
gerðist faðir hans prestur frí-
kirkjusafnaðar í firðinum. Þar
ólst Pétur upp og naut góðrar
fræðslu í heimahúsum, en hugði
þó ekki á þeim árum að ganga
menntaveginn. Með handleiðslu
föður síns, sem var óvenju fjöl-
hæfur maður, og síðar sjálfsnámi,
aflaðj hann sér staðgóðrar, al-
mennrar menntunar og varð
einkum vel að sér í tungumálum,
bæði í móðurmálinu og nýju
málunum. Auk þess komst hann
vel niður í latínu, og það hvarfl-
aði að honum skömmu eftir alda-
mót, en hingað fluttist hann með
foreldrum sínum 1899, að ganga ]
undir þriðja bekkjar próf í
latínuskólanum, þó að ekki yrði
úr. í þess stað lagði hann stund
á prentnám, varð íullnuma í
þeirri grein og lagði einkum fyrir j
sig nótnasetningu. í aldarfj órðung
var hann eini nótnaset.jari á land- j
inu, eða þar til hann kenndi öðr- .
um, er leyst gátu hann af hólmi.
Snemma lagði hann stund á
tónlist, eins og hann átti kyn til,
keandi mörgum orgelleik, var um
Pétnrs Lórnssonar
Pétur Lárusson.
skeið orgelleikari fríkirkjunnar
hér og fékkst við útgáfu ýmiss
konar sönglagabóka og tónverka
við alþýðu hæfi.
í prentstarfi sínu hlaut hann
góðan undirbúning að starfi sínu
á Alþingi, og kom sú þekking
hans þar í góðar þarfir. Það segja
mér gamlir prentarar, að snemma
hafi komið í ljós í öllum störfum
hans gerhygli og frábær ná-
kvæmni og vándvirkni, og svo
gekk hann jafrian frá handritum,
að þar skeikaði ekki stafi né
kommu. Var hönum í því efni
jafnað til dr. Páls Eggerts jóla-
sonar.
Eins og áður er getið, réðst
Pétur til starfa á Alþingi 1911
og vann á því þingi í skrifstof-
unni. Á næstu þrem þingum,
1912—1914, og fram á mitt þing
1915 var hann ræðuskrifari, en
tók þá aftur við starfi í skrif-
stofunni og starfaði þar síðan alla
tíð. Framan af stundaði hann þó
prentiðn milli þinga eða þar til
hann varð fastur starfsmaður
þingsins, fyrst aðstoðarmaður í
skrifstofu og síðan fulltrúi frá
1928. • ■
Það er einhæft starf og lýjandi
að sitja sí og æ við handritalest-
ur og prófarka, en það gerði
Pétur Lárusson alla daga, ára-
tugum saman, og oft langt fram
á nætur. En engan mann þekki
ég, sem þetta starf lét betur en
honum. Samfara óvenjulegri
glöggskyggni á villur og ósam-
kvæmni var hann allra manna
hraðvirkastur, var fljótur að
ráða fram úr hraklegum og út-
kröbbuðum handritum, bæði
þingmanna og ræðuskrifara, og
skýra þau upp undir prentun,
lesa í eyður og lagfæra málið.
Þar átti margur þingmaðurinn
honum mikið að þakka.
Oftar en einu sinni var skipt
um lögboðna stafsetningu, með-
an Pétur van.i að Alþingistíð-
j indum, en ekki varð honum
skotaskuld úr því að breyta til,
j og ekki ruglaðist hann í ríminu,
j þó að hann læsi samtímis próf-
i arkir af öðrum bókum með ann-
arri stafsetningu og jafnvel ýms-
um kenjum í rithætti. Sam-
kvæmnin var jafnan örugg, og
leitun mun að villum í þeim rit-
um, sem hann hefur séð um
prentun á, en þau eru mörg,
enda tók hann nærri sér, ef fram
hjá honum hafði sloppið villa.
Hann hafði svo næma samvizku,
að við ofnæmi hélt, og var það
honum nokkur fjötur um fót á
lífsleiðinni. Hann vandaði alla
breytni sína og líferni, tók havt
á, ef honum þótti þar verða ein-
hver misbrestur á, og lagði stund-
um jafnvel á sig meinlæti, til
þess að þjálfa sig í að rata þá
braut, sem hann hafði markað
sér og taldi sig ekki mega víkja
af.
Þó að lífsstarf Péturs Lárus-
sonar væri að langmestu leyti í
því fólgið að rýna í stafi, orð og
setningar og hagræða þeim, var
fjarri því, að hann einblíndi á
bókstafinn. Hann var vel viti
borinn, sjálfstæður í hugsun og
skoðunum, hafði glögga yfirsýn
um menn og málefni og átti mörg
hugðarefni. Alvörumaður var
hann mikill, þó að hann brygði
oft fyrir sig glensi og gamni,
hafði áhuga á trúmálum og dul-
rænum efnum og hugsaði löngum
og ræddi um rök tilverunnar og
annað líf, sem hann trúði fast-
lega á.
Pétur Lárusson gaf sér, sem
vænta mátti, litinn tíma til þess
að sinna trúnaðarstórfum í al-
menningsþarfir, og var hann þó
manna bezt til þess fær, sakir
hæfileika sinna, réttsýni og
mannkosta, sem allir viður-
kenndu, er af honum höfðu
kynni. Dómarar hæstaréttar
kunnu mann að sjá, er þeir skip-
uðu Pétur í gerðardóm í togara-
deilunni 1938. Af öðrum störfum
hans má nefna, að hann var ann-
ar endurskoðandi bæjarreikninga
Reykjavíkur í 15 ár og um all-
langt skeið fundaskrifari bæjar-
stjórnar. Slík störf sem önnur
vann hann með kostgæfr.i og
hollustu.
Pétur kvæntist 1917 Óiafiu
stúdent Einarsdóttur skipstjóra
af Snæfellsnesi Ketilssonar,
ágætiskonu, sem verið hefur hon-
um stoð og stytta til æviloka í
blíðu og stríðu. Þau eignuðust
þrjú börn, öll hin mannvænleg-
ustu, Lárus lögfræðing, sem nú
er látinn og kvæntur var Krist-
jönu Sigurz, Kirstínu, sem gift er
Hans Tómassyni afgreiðslumanni
hjá Ræsi hér í bæ, og^ Einar lög-
fræðing og fulltrúa hjá saka-
dómara.
Það varð þeim hjónum mikið
áfall, er eldri sonur þeirra, Lárus,
óvenjulegur efnismaður, tók mjög
fátíðan sjúkdóm á námsárum
sínum í háskólanum, og dró sú
veiki hann til dauða fyrir fjór-
um árum, þrátt fyrir allar lækn-
ingatilraunir, bæði hér og erlend-
is. Pétur, sem .var einkar við-
kvæmur í lund og fremur böl-
sýnn að eðlisfari, tók sér svo
nærri, er þessi gjörvulegi sonur
hans, sem hann hafði tengt við
svo miklar vonir, missti heils-
una, að hann mun aldrei hafa
beðið þess bætur. Þó hefur þeim
Ólafíu og Pétri verið það mikil
harmabót að mega halda á heim-
ili sínu og hlynna að dóttur Lár-
usar, yndislegu skýrleiksbarni,
sem var á fyrsta ári, þegar faðir
hennar féll frá.
Allir þeir, sem unnu með Pétri
Lárussyni, og aðrir, sem honum
kynntust, höfðu á honum miklar
mætur. Þeir þakka nonum góð-
vild hans, einlægni og drengskap,
votta ástvinum hans innilega
samúð og kveðja hann klökkir í
huga.
Jón Sigurðsson.
★
ÞÉR eruð salt jarðar, segir meist-
arinn. Meðal okkar, breyskra
manna, eru jafnan þeir sem við
finnum að þau orð eiga við. Pét-
ur Lárusson var einn þeirra
manna sem eru salt jarðar,
þeirra sem varðveita dyggð og
trú kynslóðanna. Hann lagði alla
ástundan sína í það að vera trúr'
í verki sínu og dagfari, trúr sam-
verkamönnum sínum og góðvilj ■
aður öllum, trúr ástvinum sínum,
Við vorum samverkamenn og
samvistarmenn nær fjóra ára-
tugi, og jafnan reyndi ég hann
að hinni sömu trúmennsku og
manndyggð í hverju einu. Hann
gerði mér og fleirum það eitt til
miska að vera drjúgari í öllum
afköstum, vinna meira en við
hinir og betur; samanburðurinn
við hann hlaut jafnan að verða
okkur hinum erfiður, ef aðrir en
hann sjálfur áttu um að dæma.
Pétur Lárusson var mikill
maður að persónuleik, hyggju-
mikill og gerhugall og rósamur,
en tilfinningin djúp og mild og
sár, allt í senn. Hann var af
stóru bergi brotinn í bæði kyn
og í blóð hans voru runnir marg-
ir ólíkir og sterkir straumar:
miklir skapsmunir, höfðingdóm-
ur, listir og lífsnautn, djúp al-
vara og trúarhiti, tilhneiging til
fórnar og píslarvættis. Þeir sem
með honum voru máttu gerla
kenna þetta ólíka aðstreymi,
nema hvað hann hafði sjálfur
engá rækt lagt við heimshyggju
né metorð. Hann var vafalaust
mjög skapríkur, og í æsku hafa
heitir eldar brunnið í geði hans,
jafnframt ströngum siðakröfum
og vægðarlausum sjálfsaga, þá
er frá leið, og aðkenning af
þeirri þungu kvöð sem hann bar
í sér með nokkrum hætti alla
tíð: að taka á sjálfan sig kvöl
lífsins. Þessi kvöð fannst mér
öðru fremur vera sem undirtónn
í þeirri mildi sem jafnan horfði
að samverkamönnum hans við
öagleg störf. Þessi maður, sem
að kyni og upplagi var sterkur
og stórbrotinn, hann varð fyrst
og fremst maður lítillátur og hóg-
vær; svo var hann í hverju verki,
eins og hann bæri í hjarta sér
sífeldan ugg um það, að í ein-
hverju kynni sér að hafa láðst
að gæta hinnar fyllstu varúðar
um hina fyllstu dyggð. Hann
lagði enga stund á upphefð þessa
heims. Hann lagði stund á að
verða dyggðugur maður, trúr
þjónn samtíðar sinnar, sam-
verkamaður að þarflegu starfi.
Hann varð salt jarðar með því
að ástunda trúmennskuna.
Öðrum þræði var ef til vill svo
sem forlögin hefðu ætlað honum
mikla raun: að taka á herðar sér
kvöl hinnar hrjáðu mannkindar.
En þau gáfu honum tvennt ann-
að þar í móti: mikið jafnaðargeð
og sjálfstjórn, og svo hina beztu
konu, heilbrigða, góða og kær-
leiksríka. Hafi eitthvað til vant-
að að gera hann hamingjusaman,
þá gafst honum það með kon-
unni, enda dró hann ekki sjálfur
dul á það.
Sonur þeirra hjóna varð hel-
tekinn í blóma lífsins, ágætur
maður. Svo fannst okkur, vinum
Péturs, að honum þætti þá sem
slökkt væri hið sætasta Ijós
augna sinna og yrði ekki samur
síðan. Enda var þá skammt að
bíða, að kallið kæmi til haris
sjálfs. En hann gekk að verki
meðan mátti, vann sem ekki
væri að. Trúmennskuna, góðleik-
ann, hina rósamlegu karl-
mennsku bar hann með sér til
hinztu stundar. Loks beið hann
með hinu sama látleysi sinnar
síðustu skyldu, að taka dauðan-
um.
Helgi Hjörvar.
Hann þekklr skiélið
í skógunum
í BRÉFI frá Jóni Kristjánssyni
á Víðivöllum fer hann eftirfar-
andi orðum um skjólið í skógun-
um og hvaða áhrif b'ð hefur á
gróður og menn. í bréfinu segir
svo:
Ég minnist unglingsáranna,
þegar ég vann mörg vor í græð-
isreitnum í Vaglaskógi. Þá voru
oft, eins og gengur snemma vors,
norðan næðingar með skúraleið-
ingum eða éljum í fjöllum, en
þurrt hið neðra og sólskin. Slíka
daga gat oft verið óþægilegt að
vinna í skjóli skógarins vegna
hitans, en kuldanepja utan skóg-
ar.
Einhverju sinni kom ég síðla
dags austan úr sveitum um Ljósa
vatnsskarð og Ilálsmela í veðri
eins og áður er lýst, riorðan sval-
viðri, en loftþunnt hafði verið
um daginn.
Við Fnjóskárbrú var eins og
komið væri í aðra veröld. Þar
var logn, og upp af hitamettuðum
skógarsverðinum lagði gróður-
angan og hlýju. Þá þóttist ég
skilja í einum svip þýðingu skóg-
anna fyrir Iandið.“
’ - :-tzjs^XjSx
Fótaþvottur.
ZURICH — Nýlega urðu 3 fíl-
ar, 13 tígrisdýr, 60 ísbirnir, ljón,
sebrar og önnur dýr Hagenbach-
hringleikahússins að fara í fóta-
bað áður en þeim var hleypt til
Svisslands frá Þýzkalandi.
Varúðarráðstafanir þessar voru
gerðar vegna gin- og klaufaveik-1
innar.
Enska knaiispyrnan
tSVO. einkennilegsi vildi til,- að
Pörtsmouth og Newcastlc, sem
léku saman í Portsmouth íyrir
rúmri viku í 6. umferð bikar-
keppninnar, léku á ný á laugar-
dag, í þetta sinn í Newcastle. •—
Þessi síðari leikur þeirra gaf bik-
arleiknum ekkert eftir, því að
hann var ekki síður skemmtilega
leikinn og tvísýnn en sá fyrri.
Philipps, vinstri innherji Ports-
mouth, skoraði strax á 1. mín-
útu, en ekki leið á löngu þar til
miðframherji Newcastle, Mil-
burn, hafði jafnað og smám sam-
an náði Newcastle yfirtökum í
leiknum og tókst Robledo, vinstri
innherja, að skora. Markvcrður
Portsmouth varði hvað eftir ann-
að snilldarlega, meðal annars
vítasDyrnu frá Milburn. Um miðj
an síðari hálfleikinn bætti New-
castle enn við marki, en þá
tók Portsmouth að sækja sig.
Hægri útherjinn, Harris, skoraði
og enn jókst þunginn í sókn
Portsmouth-liðsins, sem jafn-
framt jók hraðann og þegar 10
sekúndur voru eftir tókst Phil-
ipps að jafna, 3:3.
Manchester United og Wolver-
hampton áttu ekki síðri leik í
Manchester. Hraðinn var mikill,
upphlaupin gengu á báða bóga
með skemmtilegum og léttum
samleik, en vörn heimaliðsiris
hafði ávallt síðasta orðið gegn
hinum ungu framherjum „Úlf-
anna“. Þó skall hurð nærri hæl-
um, er vinstri innherji þeirra,
Broadbent, lék knettinum um 40
m og lék á alla varnarleikmenn
Manchester United og skaut af
dauðafæri, en knötturinn smaug
með þverslánni að ofan. Á 20.
mínútu skoraði Manchester Unit-
ed og bætti því næst öðru við,
er stundarfjórðungur var af síð-
ari hálfleik, 2:0.
Fulham hélt uppi sókn gegn
Arsenal megnið af leiktímanum,
en varð ekkert ágengt og skildi
svo með þeim, að hvorugur hafði
skorað.
Með þurrari völlum fær Totten
hám aftur að njóta sín. Það vann
4. sigur sinn í röð með því að
sigra Sunderland, 2:0, og hækkar
hröðum skrefum, og svipuðu máli
gegnir um Bolton, sem eftir góð-
an árangur í haust, hefur verið
í skugganum votviðristímabilið.
Liverpool lék nú 5. jafnteflisleik-
inn í röð.
Aðrir leikir*
Bolton 3 — Chelsea 0
Burnley 0 — Derby 1
Charlton 0 — Manchester City 0
Middlesbro 1 — Blackpool 0
Preston 2 — Aston Villa 2
Stoke 0 — Huddersfield 0
West Bromwich 3 — Liverpool 3
Manch. Utd 34 19 9 6 71:43 47
Arsenal 34 18 9 7 65:46 45
Portsmouth 34 17 8 9 59:48 42
Tottenham 35 18 6 11 65:47 42
Bolton 34 15 9 10 55:51 39
Newcastle 33 15 8 10 84:56 38
Wolves 34 12 12 10 67:54 36
Aston Villa 34 14 8 12 59:58 36
Preston 35 13 10 12 63:50 36
Charlton 35 14 8 12 58:58 36
Burnley 34 13 9 12 49:44 35
Blackpool 34 14 7 13 52:53 35
Manch. C. 34 12 11 11 50:46 35
Liverpool 34 9 17 8 47:47 35
Derby 34 13 6 15 55:65 32
Sunderland 34 11 8 15 54:55 30
Chelsea 33 12 5 16 42:54 29
W. Bromw. 33 8 12 13 57:67 28
Middlesbro 32 10 5 17 54:73 25
Stoke 34 9 7 18 37:71 25
Fulham 34 6 9 19 48:65 21
Huddersfld 34 6 7 21 38:69 19
BEZT AÐ AUGLÝ SA
/ MORGUNBLAÐINU
♦
2. deild:
Birmingham 3 — Sheff. Utd 0
Brentford 3 — Swansea 1
Cardiff 3 •— Barnsley 0
Doncaster 1 — Bury 1
Everton 1 — Luton 3
Leeds 1 — Blackburn 0
Leicester 3 — West Ham 1
Nottm. Forest 3 — Coventry 1
Rotherham 1 — Hull 1
Shefffield Wedn. 2 — QPR 1
Southampton 4 — Notts Co 0
Á föstudag keypti Brentford
hinn fræga miðframherja Notts
County, Tommy Lawton, sem
um 8 ára skeið var fastur lands-
liðsmiðframherj i Englands.
Það væri ef til vill ekki úr
Framh. á bls. 11.