Morgunblaðið - 18.12.1952, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 18. des. 1952

Útg.: H.f. Árvakur,. Reykjayík,
Framkv.stj.: Sigfúá jónssön.
Ritstjóri: Vaitýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands,
í lausasölu 1 krónu eintakið.

Kristmann Guðmundsson skrsíar um
B Ó K M E N l\l T I R
Aukinn kðupmáttur í stað
vaxandi dýrtíðar
MEÐ tillögum þeim, sem ríkis-
stjórnin lagði í fyrradag fyrir
sáttanefndina í vinnudeilunni er
skapaður samningsgrundvöllur,
sem opnar nýjar leiðir til lausn-
ar þessu víðtækasta verkfalli,
sem háð hefur verið hér á landi.
í þessum tillögum er gripið til
nýrra úrræða til þess að tryggja
atvinnu og afkomu almennings
í landinu.
Þar er í fyrsta lagi ákveðin
veruleg verðlækkun á ýmsum
brýnustu nauðsynjavörum al-
mennings. Þannig er gert ráð
fyrir að mjólk lækki um 54 aura
hver líter, kartöflur um 70 aura
hvert kíló, kaffikílóið lækki um
kr. 4,40, sykur um 44 aura kílóið
og saltfiskur, kol og brennslu-
olía lækki einnig nokkuð.
Með þessum ráðstöfunum
er gert ráð fyrir að fram-
færsluvísitalan lækki strax
um rúmlega 5 stig. Hins vegar
er ekki gert ráð fyrir að sú
lækkun hennar hafi áhrif á
kaupgjald til lækkunar. Enn-
fremur er lagt til að kaup-
gjald lækki ekki þó vísitalan
lækki um 10 stig. Lækki hún
hins vegar meira verður að-
eins tekið tillit til þeirrar
lækkunar, sem er fram yfir
10 stig.
Þá hefur ríkisstjórnin einnig
gert samkomulag við kaupmenn
og kaupfélög um töluvert lækk-
aða álagningu á ýmsum nauð-
synjavörum. Mun sú ráðstöfun
ásamt þeim verðlækkunum, sem
áður er getið einnig stuðla að
auknum kaupmætti launanna.
Eitt mikilsverðasta atriðið í
tillögum ríkisstjómarinnar er
þó fyrirheit hennar um það,
að auka fjölskyldubætur all-
verulega.
f stað þess að fjölskyldu-
bætur eru nú ekki greiddar
fyrr en við fjórða barn heitir
ríkisstjórnin að beita sér fyrir
þeirri breytingu á lögunum
um almannatryggingar, að
þær hefjist framvegis við 2.
barn. Hreinn ávinningur
hjóna, sem eiga þrjú börn eða
fleiri, af þeirri ráðstöfun yrði
krónur 1440 á ári.
Auðsætt er, að barnafjöl-
skyldum, sem við þröng kjör
búa yrði að þessu miltil kjara-
bót.
Þá er gert ráð fyrir því í til-
lögum ríkisstjórnarinnar að
b“nzín lækki um 4 aura hver
líter og að aðflutningsgjöld með
SKipum verði lækkuð um 5%.
Samtals er gert ráð fyrir að með
þeirri lækkun vísitölunnar og
verðlækkun á nauðsynjavörum,
sem rætt hefur verið um hér að
framan muni kaupmáttur launa
Dagsbrúnarverkamanns aukast
um eitthvað á annað þúsund
krónur. j
Þessar tillögur ríkisstjórnar-
innar byggjast þannig fyrst og
fremst á því að auka verðgildi
krónunnar og hækka kaupmátt
launanna. Hins vegar er ekki
lagt til að grunnkaup hækki. Af
þeirri ráðstöfun hlyti að leiða
aukínn rekstrarkostnað atvinnu-
veganna, hækkandi verðlag á
innlendum afurðum og áfram-
haldandi skrúfugang dýrtíðar-
innar.
Þa3 liggur því í augum
uppi, að launþegum yrði eng-
in kjarahót i beinum grunn-
kaupshækkunum. Þær myndu
þvert á móti rýra atvinnu-
möguleika þeirra og draga
enn úr kaupmætti launanna.
Á mikiu veltur að íslendingar
átti sig nú á þeim mikla mismun,
sem felst í þeim tveim leiðum,
sem hér hafa verið gerðar að
umtalsefni. Annars vegar eru
möguleikar til raunverulegra
kjarabóta, og fyrir þær hefur al-
menningur fulla þörf. Hins vegar
er ný ' dýrtíðaralda, sem óum-
flýjanlega hlyti að skola með sér
á örskömmum tima öllum ár-
angri grunnkaupshækkana.
íslenzkur almenningur hef-
ur beizka reynslu af áhrifum
dýrtíðarinnar á lífskjör hans.
Þúsundir manna í landinu
vita að grunnkaupshækkanir
síðustu ára hafa ekki skapað
þeim raunverulegar kjara-
bætur. Þær hafa runnið út í
svelg dýrtíðarinnar.
Nú er réttur tími til þess að
taka upp nýja stefnu, lækka
dýrtíðina, auka kaupmátt
launanna og skapa grundvöll
varanlegrar atvinnu í land-
inu.
Hvort þessi leið verður
farin eða haldið verður áfram
lengra út í kviksyndi verð-
bólgunnar, veltur á þroska
fólksins sjálfs. Þess vegna
verður hver bugsandi maður
að gera dæmið upp með sjálf-
um sér og marka afstöðu sína
á grundvelli rólegrar yfirveg-
unar og ábyrgðartilfinningar.
INDÍALÖND, Lönd og Iýðir
XIX. Eftir Björúlf Ólafs-
son. — Bókaútgáfa Menning-
arsjóðs.
AF bókaflokki þessum eru nú
komin fjögur bindi og fjallar hið
síðasta um Indíalönd. Er miklu
efni þar þröngur stakkur skor-
inn, en skipulega sagt frá. Er
, bókin hin læsilegasta og hvergi
þurr né leiðileg. Má telja það all- j
vel af sér vikið, un) bók af þessu!
tagi. Fjallar fyrsti kaflinn um
Indland sjálft, landfræðileg lýs-1
ing og stutt en ágætlega gert1
ágrip af sögu þess. Einnig er
drepið á dýralif, atvinnuvegi,
trúarbrögð, listir, vísindi o. fl.
Þá eru kaflar um Ceylon, Aust-
ur-Indland, Indónesiu og Filips-
eyjar. Eðlilega er fljótt yfir sögu
farið, en lofsvert er hvílíkum
kynstrum af fróðleik höf. hefur
komið fyrir í jafn stuttu máli og
þc tekist að gera hann val að-
gengilegan fyrir lesandann. Mun
bindi þetta bezt, af þeim, sem
komin eru.
Nokkrar góðar ljósmyndir af
landslagi, byggingum og fólki
prýða bókina og gera þær sitt
til að færa þessi fjarlægu lönd
nær lesandanum.
þýddur kafli úr bók eftir George
Russel Harrison, stutt grein, rit-
uð af bjartsýni og mannviti. —
Vildi ég sjá þá bók alla. — Að
lokum er svo grein eftir Símon
Jóh. Ágústsson: „Móðurvernd og
íöðurhandleiðslp." Á hún erindi
ti’ allra foreldra og mættu flestir
þeirra lesa hana.
ISLENZK ÚRVALSRIT
Ljóðmæli eftir Stefán frá
Hvitadal. — Sveinn Berg-
sveinsson sá um útgáfuna.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Úrvalið virðist gott, þótt les-
ai.dinn hljóti að sakna nokkurra
kvæða úr heildarútgáfunni. En
formálsgrein útgefanda er prýði-
leg og er góður fengúr að henni.
Framan við bókina er mynd af
Stefáni, sem gefur betri hug-
mynd um raunverulegt útlit
skáldsins, en aðrar þær, er ég hef
séð.
Stefán frá Hvitadal var mik-
ill bragsnillingur og unnandi
fegurðarinnar. í þessu litla kveri
eru mörg af beztu ljóðum hans
og frá honum sjálfum sagt af vel-
vild og skilningi.
Leikritasafn Menningarsjóðs,
5. og 6. —
PILTUR OG STÚLKA, eftir
Emil Thoroddsen. (Eftir sam
nefndri skáldsögu Jóns Thor
oddsen).
SKUGGA-SVEINN eftir
Matthías Jochumsson.
Leikritasafn Menningarsjóðs
bætir úr brýnni þörf hinna mörgu
ltikfélaga víðsvegar um landið,
enda er það orðið vinsælt. Eru
nú komin út sex leikrit og hefur
valið tekizt vel. En mikið er und-
ir því komið, að útgáfa þessi geti
haldið ófram, svo að smám sam-
ar. verði til stórt og go<tt safn
handa þeim, er stunda leiklist,
! sem tómstundaiðju.
| Hin nýju leikrit eru bæði svo
kunn, að ekki þarf að fjölyrða
um þau. Deila má um hversu vel
hafi tekizt að gera skáldsöguna
Pilt og stúlku sviðhæfa ,en víst
er um það, að leikrit þetta er
einkar vel fallið fyrir byrjendur
í listinni.
Skugga-Svein Matthíasar
þekkja allir, og það mun enn
skemmta mörgum komandi kyn-
slóðum.
asig
hluta af lækbuEi
mjólkurverðsins
EINS og frá hefur verið skýrt
er í tillögum ríkisstjórnarinnar
lagt til, að verð á mjólk lækki
allverulega. Verður sú lækkun
framkvæmd í senn með því, að
bændur fá lægra verð fyrir hvem
mjólkurlítra og ríkissjóður greið-
ir verið niður. Með þessum hætti
taka framleiðendur sveitanna
nokkurn þátt í viðleitninni til
þess að auka kaupmátt launanna
og snúa dýrtíðarhjólinu við.
Ef grunnkaupshækkana leiðin
yrði hinsvegar farin hefði það
í för með sér lögbundna hækkun
landbúnaðarafurða. Kaupgjald
það, sem bændur verða að greiða,
myndi þá hækka svo að segja að
sama skapi, og sú hækkun kæmi
fram i afurðaverðinu á komandi
hausti. Ef nú tækist að lækka
verðlag en halda kaupgjaldi ó-
breyttu myndi afurðaverð hins-
vegar ekki hækka. Mjólkurverð-
ið myndi þvert á móti lækka eins
og gert er ráð fyrir í tillögum
ríkisstjórnarinnar.
Þegar þetta atríði hefnr ver-
ið athugað sérstaklega verður
það enn ljósara, hversu þýð-
ingarmikið það er fyrir laun-
þega, og raunar alla lands-
menn, að unnt verði að hverfa
af braut sívaxandi dýrtíðar en
taka í þess stað upp niður-
færslu á verðlagi uauðsynja.
GUÐIR OG MENN
Úrval úr kviðum Hómers.
Sveinbjöm Egilsson þýddi.
Jón Gíslason sá um útgáf-
una. — Bókaútgáfa Menn-
ingarsjóðs.
Sveinbjörn Egilsson vann það
einstæða afrek, að þýða svo hin
fagurfræðilegu söguljóð Hómers,
að þau urðu ævarandi verk í
bókmenntum íslendinga! Vinnu-
brögð hans eru slík, að enginn
mun voga að hrófla við þeim;
hann gaf okkur Hómer fyrir alla
framtíð, islenzkaði hann þann-
ig, að við höfum eignast meiri
hlutdeild í honum en flestar aðr-1
ar þjóðir, að Grikkjum undan-
skildum.
Kviður Hómers komu út fyrir i
skömmu hjá Bókaútgáfu Menn-
ingarsjóðs. En bók sú, er hér um .
ræðir, er úrval úr þpim. E’U
það ellevu þættir úr Illíonskviðu
og sextán úr Odysseifskviðu, en
auk þess fróðlegur inngangur, I
eftir Jón Gíslason og eftirmáli.
Þá eru í bókinni fimmtíu mynd
j ir. Frágangur er ágætur og kver-
i ið hið eigulegasta. Mun það vel
, henta til notkunar í skólum. En
því spái ég, að þessir vel völdu
þættir freisti margra til að lesa
kviðurnar allar og væri það vel.
farið, því þær eru einn hinn
fegursti fjársjóður í heimsbók-
menntunum.
ANDVARI — Tímarit hins
íslenzka Þjóðvinafélags. —
77. ár.
Ritið hefst á minningargrein
um fyrsta forseta íslands, herra
Svein Björnsson, eftir Steingrím
Steinþórsson. Er hún vel og
virðulega gerð, og þótt stutt sé,
gefur hún skilmerkilegt yfirlit
yfir ævi þessa stórmerka sonar
Islands.
Þá er ágæt grein eftir Þorkel
Jóhannesson, er nefnist: „Skúli
Magnússon og Nýju innrétting-
arnar. Tvö hundruð ára minn-
ing.“ Er þar haglega saman tek-
inn mikill fróðleikur um Skúla
og samtíð hans í ljósri og sam-
anþjappaðri frásögn.
Sveinn Bergsveinsson hefur
ritað grein um „Nútízku í ljóða-
gerð“. Greinin er fjörlega skrif-
uð og víða skemmtileg aflestrar,
er nokkuð andar þar köldu í
garð hinna svonefndu ..atóm-
skálda", að mér finnst. Um eitt
þeirra, Hannes Sigfússon, ræðir
hann þó af fullri sanngirni, og
lokaorð greinarinnar eru höf. til
sóma.
Þá er grein um Sveinbjörn
Egilsson, Hundrað ára dánar- j
minning, eftir Vilhjálm Þ. Gísla-
son, stutt og góð, skrifuð af
skilningi.
„Vísindi og styrjaldír“ nefnist
Velvakandi skrifar:
ÚB DAGLEGA LtFINU
Enn um „Ágirnd“.
OSKAR Gíslason ljósmyndari
hefur sent sér athugasemd í
tilefni af skrifum þeim, sem birst
hafa hér um kvikmynd hans. Fer
bréf hans hér á eftir, en það er
dagsett 10. þ.m.:
„Kæri Velvakandi!
Vegna yfirlýsingar hr. Frið-
finnst Ólafssonar, framkvæmdar
stjóra Tjarnarbíós í dálkum þín-
um í gær, vildi ég bæta við eftir-
farandi:
Kvikmyndin „Ágirnd“ var
sýnd til skoðunar (prufusýnd) í
Tjarnarbíó s.l. fimmtudag að við-
stöddu kvikmyndaeftirlitinu og
hr. Friðfinni Ólafssyni, fram-
framkvæmdastjóra. Hafi fram-
kvæmdastjóranum fundist mynd-
in á takmörkum þess að vera
sýningarhæf — eins og komist er
að orði í ofangreinuri ytirlys-
ingu — lét hann þess að engu við
mig getið, né heidur, að nein
vandkvæði væru á því yfirleitt,
að myndin væri tekin til sýning-
ar.
S.l. laugardag komu hinsvegar
fram tumæli írá lögregiustjóra
um að fresta sýningum á kvik-
myndinni þar til nánari athugun
færi fram. Varð ég við þeim til-
mælum og hætti sýningum á
sunnudag, — og er þannig Ijóst,
að sýningum var ekki hætt að
frumkvæðis Tjarnarbíós.
Úrskurður dómnefndar.
DÓMNEr iNiJ logreglustjóra at-
hugaði síðan myndina, og
leyfði á henni sýningar, en Tjarn
arbíó hinsvegar — eða stjórn
þess — taldi sér ekki fært, að
hefja sýningar að nýju.
Þiátt fyrir ítrekaðar fyrir-
spurnir bíógesta, að því er Frið-
finnur Ólaísson hefir tjáð mér,
en myndin mun annars verða
sýnd í öðru kvikmyndahúsi á
næstunni.
Viðbrögð manna og yfirlýsing-
ar í tilefni af sýningu kvikmynd-
arinnar „Ágirnd“, eru annars
með nokkuð broslegum hætti, og
tæplega situr á kvikmyndaliús-
unum — hverju sem er — að
þykjast um of næm fyrir hrylli-
myndum“ — eins og eitt dag-
blaðið nefnir mynd mína.
Óskar Gíslason.11
„Það blæðir úr
morgunsárinu".
SVO er hér bréf frá tveimur
ungum menntamönnum. Þeir \
skrifa allhressilegan ritdóm um
ljóðabókina „Það blæðir úr morg
unsárinu“, eftir J. E. Svafár.
Enda þótt ég sé ekki allskostaí-
sammála niðurlagi ritdóms
þeirra læt ég hann fjúka. Hann
er á þessa leið:
„Kæri Velvakandi!
Nú fyrir skömmu barst oss í
hendur bókarkorn eitt, hvert
prentað er í prentverki ,,Þjóð-
viljans“. Þá er oss barst bókin,
glugguðum vér í Snorra og hugð-
umst finna þar líka bragarháttu,
en í Ijós kom, að arfleifð hans
hefir aldrei verið eins herfilega
fyrir borð borin.
Bragarháttinn nefndum vér að
lokum tröllriðuslag.
(Tröllriða merkir maximun
hins negativa gáfnafars, sbr. lýs-
ingarorðið tröllriðinn, sem al-
þekkt er).
I bókinni er enga hugsun að
finna, engan frumleik, enga stæl-
ingu og alls ekki háð, því að háð
og skopstæling krefst jafnan
nokkurrar snilli.
„Gasalegt puð —“
DÆMI tekið af handahófi:
„andi minn glímdi við guð •
og það var gasalegt puð.
þjáningin þakti mitt borð
með þögninni sekri um orð“.
Það er nokkuð, sem andi skálds
ins hefir ekki gert. Hann heíir
slegizt upp á guð og ritlistina, og
erum vér þess fullvissir, að höf-
undar prent- og ritlistarinnar
hefðu aldrei birt uppgötvanir sín
ar, hefðu þeir séð fyrir téða morg
unsársblæðingu. Þá má vikja að
nafni bókarinnar. Það eitt orsak-
ar blæðingu í máitilfinningu
vorri, því að samsetning orðsins
morgunsár er morguns ár (sbr.
árla, árdegis o. fl.) Endemin hefj
ast því ekki, eins og oft vill verða
með fyrsta kvæði bókarinnar,
heldur strax með nafni hennar.
Regnbogastrengir
kvíðans.
VÉR beinum því þeim tilmæl-
um til landa okkar, að þeir
fái morgunsársblæðandi skáld-
um hæfan samastað, enda verði
þar enginn aðgangur að neins-
konar ritföngum, svo að hljómar
regnbogastrengja kvíðans fái
aldrei náð eyrum þjóðarinnar,
eins og höfundur hótar fremst í
téðri bók!! — H. J. og H.B.“.