Morgunblaðið - 14.04.1954, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 14. apríl 1954
Ekki endanlega gengið frá
samkomulagi við Bandaríkin
Yfirlýsing ufanríkssráðherra á Alþingi í gærkveldi
Frá hæjarstjórnarfundi i gær:
Bærínn tekur í sínnr hendur
brunutryggingur húsu í bænum
TANRÍKISRÁÐHERRA, dr.
Kristinn Guðmundsson,
kvaddi sér hljóðs á fundi Sam-
•einaðs þings í gærkveldi og ræddi
um viðræður íslendinga og Banda
ííkjamanna um framkvæmd varn
«armálanna. Fer ræða ráðherr-
jins hér á eftir:
Áður en ég fór utan í fylgd
forseta íslands á dögunum, lét ég
J>ess getið hér á háttv. Alþingi,
^tð ég gerði ráð fyrir að koma
^ftur 12. þ.m. og að ég mundi þá
4*eta skýrt frá niðurstöðum sam-
Scomulags þess milli íslands og
Eandaríkjanna um framkvæmd
varnarmálanna, sem unnið hefur
verið að síðan í byrjun febrúar.
Hafði ég fulla ástæðu til að líta
svo á, að þá yrði endanlega frá
-öllu gengið.
Af ástæðum, sem islenzkum
stjórnvöldum eru með öllu óvið-
Táðanlegar, hefir þetta á hinn bóg
inn farið svo, að ekki er ennþá
-endanlega búið að staðfesta sam-
komulagið og því get ég ekki
.gefið háttv. Alþingi skýrslu á
3>ann hátt, að greína frá einstök-
■um atriðum málsins.
Samkomulagið er að visu til-
“búið af hendi hinna íslenzku og
bandarísku fulltrúa, sem að því
liafa unnið af hálfu ríkisstjórn-
anna, en staðfestingu vantar á
nokkrum atriðum af hálfu utan-
líkisráðuneytis Bandaríkjanna.
Það er nóg til þess að mér er
jneð engu móti fært að gera grein
íyrir málinu efnislega. Þykir mér
bað miður og hefi ég gert allt,
sem í mínu valdi stendur til þess
að hraða svo málinu, að ég geti
ííc-fið háttv. Alþingi efnislega
jskýrslu áður en það lýkur störf-
iim.
A hinn bóginn veit ég, að allir
ckilja það, að ég hefi eklci viljað
"vinna það fyrir aukinn hraða á
snálinu, að fá í nokkru atriði
lakari niðurstöðu en ella.
Ég tel rétt í þessu sambandi að
greina nokkuð frá aðdraganda og
meðferð málsins.
Með orðsendingu, sem ég af-
benti sendiherra Bandaríkjanna
í Reykjavík 4. desember 1953, var
íarið fram á það af hálfu íslands,
að teknar yrðu upp viðræður
milli ríkisstjórnar íslands og
líkisstjórnar Bandaríkjanna um
mokkur tiltekin atriði varðandi
berverndarsáttmálann frá 5. maí
1951 og framkvæmd hans. Var
J>cssi upptaka málsins í samræmi
•við yfirlýsingu er ég hafði flutt
á Alþingi 19. október s.l.
I orðsendingunni var sérstak-
Jega óskað viðræðna um brott-
llutning erlendra verkamanna,
dærslu framkvæmda fyrir varn-
jirmálin yfir á íslenzkar hendur,
aðgreiningu dvalarsvæða varn-
■arliðsins og dvalarsvæða íslend-
ánga, sem vinna á samningssvæð-
"unum, takmörkun á samskiptum
varnarliðsmanna og íslendinga,
aðstöðu íslenzkra ríkisstofnana
~til starfsemi á Keflavíkurflug-
velli og ný vandamál í sambandi
við hinar fyrirhuguðu radar-
stöðvar. Orðsendingunni fylgdi
Týtarleg skrifleg greinargerð um
■framkvæmd sattmálans árin
1951—1953 og íslenzk sjónarmið
í því máli.
Hinn 21. desember s.l. tjáði
Bandaríkjastjórn íslenzku ríkis-
.stjórninni, að Bandaríkin hefðu
fallizt á að hefja viðræður og að
viðræðurnar færu fram hér á
landi. Þeir af fulltrúum Banda-
ríkjanna, sem þaðan voru sendir,
Ikorriu hingað um mánaðamótin
janúar—febrúar, en viðræðurnar
ánilli fulltrúa íslenzku ríkisstjórn
arinnar og Bandaríkjastjórnar
hófdst í Reykjavík 2. febrúar.
Fulltrúar Islands í viðræðunum,
auk'mín, voru tilnefndir alþing-
ismennirnir Hermann Jónasson
og Björn Ólafsson, Ólafur Jó-
hannesson prófessor, Magnús V.
Magnússon, skrifstofustjóri í ut-
anríkisráðuneytinu, Tómas Árna-
son, fulltrúi í varnarmáladeild
utanríkisráðuneytisins og Hans
G. Andersen, þjóðréttarfræðing-
ur. Af hálfu Bandaríkjanna áttu
þátt í samningaviðræðunum,
sendiherra þeirra hér á landi,
Edward B. Lawson, ásamt full-
trúum frá utanríkisráðuneytinu
og hermálaráðuneytinu. Eftir að
líklegt þótti, að samkomulag
myndi nást í meginatriðum, hefi
ég og sendiherra Bandaríkjanna
aðallega unnið að því, ásamt
starfsmönnum okkar, að ganga
frá samkomulaginu í einstökum
atriðum. Leitað hefir verið álits
íslenzkra sérfræðinga og stofn-
ana um ýmis atriði, eftir því sem
nauðsyn þótti til bera.
Eins og ég gat um áðan hefi
ég í útvarpsræðu á Alþingi gert
grein fyrir höfuðatriðum þeim,
sem af hálfu íslenzkra stjórn-
valda yrðu lögð áherzla á í við-
ræðum um framkvæmd varnar-
málanna.
Hafa umræður af okkar hendi
verið byggðar algerlega á þeim
grundvelli.
Ég vil gjarnan við þetta tæki-
færi endurtaka það, sem ég sagði
áður en ég fór í utanlandsförina
nú um daginn, að ég hefi fulla
ástæðu til að vona, tel mig raun-
ar geta treyst því, að kröfur þær,
sem gerðar hafa verið af okkar
hendi nái í aðalatriðum fram að
ganga, og viðunandi samningar
náist.
Að lokum vil ég taka það skýrt
fram, að ég mun skýra lands-
mönnum frá niðurstöðum sam-
komulagsins jafnskjótt og það hef
ur verið endanlega staðfest.
Broftnám skrúð-
klæðanna
í Vallaneskirkju
Blaðinu hefur borizt eftirfar-
andi tilkynning út af brottnámi
skrúðklæðanna í Vallaneskirkju:
VIÐ undirritaðir viljum vekja
athygli á því, að það eru hrein
ósannindi, sem ,Þjóðviljinn‘ þyk-
ist hafa eftir frú Guðrúnu Páls-
dóttur á Hallormsstað, þar sem
sagt er, að séra Pétur í Valla-
nesi hafi reynzt ófáanlegur til
að fara eftir ábendingum sóknar-
barna sinna um það, að segja af
sér prestskap. Það er ekki nema
eitt af sóknarbörnum séra Pét-
urs, sein hefur farið þess á leit.
Þetta sóknarbarn er frú Guðrún
Pálsdóttir. Enginn annar af sókn
arbörnum séra Péturs hefur stutt
hana í þessu. Þvert á móti birtu
sóknarnefndir og safnaðarfull-
trúar beggja 'sókna séra Péturs
þegar í stað í „Tímanum" gagn-
orð mótmæli gegn árás frú Guð-
rúnar á prestinn, en fól jafnframt
í sér viðurkenningu um séra Pét-
ur sem ágætan kennimann. Það
er í sannleika ömurlegt til þess
að vita, að til skuli vera íslenzkt
þjóðmálablað, sem vill reyna að
nota sér svona alvarlegt ástand
til að ná sér niðri á harðvítug-
um andstæðindi, á þann hátt, sem
„Þjóðviljinn“ gerir.
Sóknarnefndarmenn og safn-
aðarfulltrúi Vallanessóknar.
Ketilsstöðum, 8. apríl 1954.
Magnús Jónsson,
Einar Stefánsson,
Tryggvi Sigurðsson,
Bergur Jónsson.
IGÆR samþykkti bæjarstjórn Reykjavíkur með 14 atkvæðum
gegn 1 að taka í sínar hendur brunatryggingar húsa í lög-
sagnarumdæminu og taka tilboði Ásgeirs Þorsteinssonar um endur-
tryggingu á áhættu bæjarins. Hafði bæjarráð áður samþykkt til-
lögu þessa efnis. — Möguleiki til bæjarreksturs trygginganna skap-
aðist er Alþingi afgreiddi sem lög frumvarp er allir þingmenn
Reykvíkinga í Neðri deild fluttu.
TILLAGA BÆJARRAÐS
Tillaga sú er bæjarráð sam-
þykkti um bæjarrekstur trygg-
inganna og sem bæjarstjórnin
staðfesti í gær var svohljóðandi:
Bæjarstjórnin ákveður að taka
í eigin hendur brunatryggingar
allra húseigna í lögsagnarumdæm
inu, fyrst um sinn til 1. jan. 1959.
Við ákvörðun brunabótaverðs,
iðgjalda og mats á brunatjónum
skal til næstu áramóta fylgt sömu
reglum sem gilt hafa síðustu un-
anfarin ár. Samkvæmt því inn-
heimtir bæjarstjórn tryggingar-
iðgjöldin fyrir tímabilið 1. apríl
til 31. des. 1954 með % hlutum af
ársiðgjaldi, með gjalddaga í
aprílmánuði.
Bæjarstjórn felur bæjarráði að
hafa með höndum yfirstjórn
trygginganna, þ. á. m. að gera
svo fljótt sem unnt er frumvarp
að ýtarlegum reglum skv. 6. gr.
laga um brunatryggingar í
Reykjavik.
Jafnframt samþykkir bæjar-
stjórnin að taka tilboði um end-
urtryggingu frá Ásgeiri Þorsteins
syni, verkfr., dags. 15. marz s.l.,
þannig, að eftir tilvísun tilboðs-
gefanda verði samið við trygging-
arfélagið íslenzka endurtrygg-
ingu á grundvelli tilboðsins. End
urtryggingu skal fyrst um sinn
miða við brunatjón, sem kunna
að fara fram úr 1.25/ú — promille
— af trvggingarfjárhæðinni. Er
borgarstjóranum veitt fullt og ó-
takmarkað umboð til að undir-
rita endurtryggingarsamninginn.
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri kvað bæinn undanfarna
áratugi hafa samið um bruna-
tryggingar húsanna til 5 ára í
senn. Oft hefði þó komið til orða
að breyta þeirri skipan mála. Að
mörgu leyti væri hentugt og
kostnaðarminna að bærinn hefði
tryggingarnar í sínum höndum,
iðgjaldainnheimtu mætti sam-
ræma fasteignagjaldainnheimtu
án verulegs kostnaðarauka o. s.
frv.
ENDURTRYGGING NOKKURS
HLUTA ÁHÆTTU
Sú spurning hefði þó vaknað,
hvort bærinn ætti ,að endur-
tryggja gagnvart allri áhættu hjá
einhverju vátryggingarfélagi eða
taka í eigin hendur nokkuð af
áhættunni. Þessir möguleikar
voru báðir opnir við útboð er
bærinn gerði.
Varðandi fyrri leiðina hefði
tilboð Samvinnutrygginga verið
lægst, en varðandi hina síðari
var tilboð frá Ásgeiri Þorsteins-
syni lægst. Borgarstjóri kvað hag
fræðing bæjarins hafa verið falið
að gera samanburð á tilboðunum.
Slíkt væri að vísu erfitt þar sem
tilboðin væru gerð á ólíkum
grundvelli. En ef miðað er við
reynslu síðustu 5 ára, þá yrði til-
boð Ásgeirs að teljast hagstæðara.
Borgarstjóri kvað bæjarstjórn
hljóta að miða fyrst og fremst
við reynslu siðustu ára. Bruna-
tækni færi vaxandi og skipulag
bæjarins batnandi hvað bruna-
hættu snerti. Kvað borgarstjóri
enn þurfa að leggja kapp á aukn-
ar brunavarnir.
TRYGGINGAR MIÐAÐ VIÐ
ALMANAKSÁR
Borgarstjóri sagði að áður hefði
tryggingarárið verið miðað við
1. apríl. Nú yrði því breytt og það
yrði almanaksárið. Af því leiddi
að á þessu ári kæmi til innheimtu
% hlutar brunatryggingarið-
gjaldsins. Hann kvað bæjarráð
hafa samþykkt að breyta ekki
iðgjaldinu út þetta ár, þar eð
nauðsynlegt væri að efla trygg-
ingarsjóðinn.
HAGSTÆÐ TILBOÐ
Borgarstjórinn ræddi og sam-
ráð bæjarins við Fasteignaeig-
endafélagið í þessu máli og skýrði
bæjarstjórn frá bréfaskiptum
milli þeirra aðilja í því sambandi.
Hann drap og á það að Islending-
ar hefðu á Þjóðveldistímanum
verið framar flestum öðrum þjóð-
um í samtryggingum. Svo væri
ennþá á marga lund. Reykvík-
ingar hefðu lengi byggt á sam-
hjálp og samvinnu um bruna-
tryggingar. Með því að bjóða út
tryggingu allra húsa á stóru
svæði fengist hagstæðara tilboð
en ef hver ætti að tryggja fyrir
sig. Máli sínu til skýringar sýndi
borgarstjóri fram á að iðgjöld af
brunatryggingum steinhúsa í
Reykjavík væru nú 0,7%,., en af
innanstokksmunum í sömu hús-
um, þar sem um væri að ræða
frjálsar tryggingar, væru iðgjöld-
in 1.8%, eða 2Vz sinnum hærri.
ÓRÁÐSHJAL KOMMÚNISTA
Fulltrúar kommúnista báru
fram tillögu um að húseiger.dum
yrði endurgreitt hluti af þeim
hagnaði er bærinn kynni að fá
af tryggingunum. Það upplýstist,
að þessi tillaga kommúnista mið-
aði að því að endurgreiddar yrðu
af iðgjaldinu 36,80 ef um 200 þús.
kr. brunatryggingu var að : æða.
— Hitt upplýstist og að ef þessi
endurgreiðsla færi fram myndi
það muna tryggingarsjóð nál.
700 þúsund kr., en á það þarf að
leggja höfuðkapp að efla hann.
Þessi tillaga kommúnista var
felld með 10 atkv. gegn 5.
ÞORÐUR KLÓRARí
BAKKANN
Þórður Björnsson, bæjarfull-
trúi Sambandsins, hélt langa tölu.
Hann og flokksfélagar hans hafa
sem kunnugt er neytt allra
bragða til að tefja þetta mál bæði
í bæjarstjórn og á Alþingi, er
þeir sáu að Samvinnutryggingar
höfðu ekki boðið lægst og tilboðí
þess yrði ekki tekið. Hann greip
nú til síðasta hálmstrásins og
spurði: „Er búið að undi”rita lög-
in sem samþykkt voru á Alþingí
í gær? Er búið að birta þau í
Stjórnartíðindum?" o. s. frv.
Borgarstjóri upplýsti að öll forms
atriði yrðu í lagi og svaraði fjar-
stæðum þessa bæjarfulltrúa Sam
bandsins. Hann kvað það mikið
blygðunarleysi af fulltrúum
Framsóknar bæði í bæjarstjórn
og á Alþingi að reyna eftir mætti
að standa gegn því að þetta máí
næði fram að ganga, er 14 bæjar-
fulltrúar af 15 hefðu staðið ein-
huga um.
Nikil effirspurn effir Norður-
iandðferðum Hekfu
i
H'INS OG kunnugt er hefur mjög skort á að beinar skipaferðir
Al milli íslands og Noregs ættu sér stað. Hefur Skipaútgerð
ríkisins bætt þetta mikið, með því að tvö s. 1. sumur hefur m.s,
Hekla farið þriggja vikna Norðurlandaferðir, og hafa þá við-
komustaðir verið Bergen, Ósló, Kaupmannahöfn og Þórshöfn. Hafa
ferðir þessar orðið mjög vinsælar meðal ferðafólks, sem heimsækja
vill Norðurlönd, og einnig borið sig vel. í sumar mun félagið hafa
sama hátt á og halda uppi þessum Norðurlandaferðum. Átti for-
stjóri Skipaútgerðar ríkisins, Guðjón Teitsson, viðtal við blaða-
menn um þetta efni í gær.
Á árunum 1936—38 tók Skipa-
útgerðin upp ferðir milli Reykja-
víkur og Glasgow. Til að byrja
með jók þetta talsvert ferða-
mannastraum, og var oft helm-
ingur farþega útlendingar. Voru1 •
þessar ferðir mjög vinsælar með-
al íslendinga, en þær voru aðal-
lega miðaðar við að flytja ís-
lendinga til útlanda. Eftir að
Hekla kom til landsins 1948 tók
hún við þessum ferðum og hélt
þeim til ársins 1953. Virtist þá
áhugi fólks vera farinn að dofna
á Glasgowferðunum, en meiri
áhugi og eftirspurn eftir ferðum
til Norðurlanda og þó sérstak-
lega til Noregs.
ig möguleika til verzlunar fyrir
farþegana, sem er mikið atriði.
REGLUBUNDNAR
ÁÆTLUNARFERÐIR
í sumar hefur verið ákveðið
að Hekla fari reglubundnar sigl-
ingar til Norðurlanda. Mun skip-
ið fara frá Reykjavík annan
hvorn laugardag, og vera í
höfnum á sömu virkum dögum
út í gegnum áætlunina. Verða
þessar ferðir aðallega miðaðar
við að flytja útlendinga til ís-
lands. Sú tilhögun, að skipið
verður á sömu virkum dögum í
erlendum höfnum, hefur þann
kost, að hægara verður um af-
greiðslu skipsins, og gefur einn-
SKIPIÐ NOTAÐ SEM HÓTEL
Skipið mun samkvæmt áætlun-
inni koma til Reykjavíkur á mið-
vikudögum og láta úr höfn á laug
ardögum. Hafa þeir útlendingar,
sem með því koma hingað, þesa
vegna fjögurra daga viðdvöl hér.
Geta þeir búið í sjálfu skipinu,
en Ferðaskrifstofa ríkisins mun
greiða fyrir þeim er hingað er
komið og annast hópferðir út um
land, svo sem til Gullfoss, Geys-
is og Þingvalla o. fl.
Nú þegar hafa borizt allmarg-
ar fyrirspurnir erlendis frá um
ferðir Heklu. Fyrir nokkru pant-
aði til dæmis 40 manna hópur
frá París far með skipinu frá
Kaupmannahöfn um mánaðar-
mót júní og júlí. í Glasgow er
einnig mikil eftirgrenslan um
ferðir þess. Þá hafa Þjóðverjar
einnig í hyggju að senda flug-
vél hingað með ferðafólk í sum-
ar, sem hyggst taka sér far til
Kaupmannahafnar til baka með
skipinu.
Fargjöld með skipinu verða
svipuð og með Dr. Alexandrine,
og sams konar fæði verður fyrir
alla farþega, þ. e. 1. farrýmis
fæði.