Morgunblaðið - 23.07.1955, Blaðsíða 11

Laugardagur 23. júlí 1955
MORGUNBLAÐIÐ
11
"Átfrceð í dag:
. CuSaý MSrisijánsdótt-
ir SkammheinsstöSum
- Norðurlandsvepr
ÞAÐ MTJN sjálfsagt ekki þykja! að vinna út á við. Af hinum
stór tíðindi þó kona, er aldrei '
hefur fengist neitt við opinber j
mál, verði áttatíu ára. Það er nú
einu sinni þannig, að þeirra sem
vinna sín storf í kyrrþey, er j
sjaldnar getið en hinna er. vinna
sín störf á opinberum vettvangi.
Hitt er þó víst að verk hinna
mörgu ónefndu blasa við augum
hvert sem litið er og eru ein
trausta undirstaða okkar þjóðfé-
lags í dag.
Því skal nú staldrað við um
6tund og seidd fram á sviðið ein
persóna, er langa æfi hefur unn-
ið að því að byggja upp landið
af þeim dugnaði og myndarskap,
að ekki gleymist þeim er til
þekkja.
Það var um aldamótin að ung
hjón reistu bú að Skammbeins-
stöðum í Holtum. Bæði komu
þau um nokkurn veg til að helga
framandi sveit æfistarf sitt. —
Þessi ungu hjón voru Pétur Jóns-
son frá Stokkalæk á Rangárvöll-
(Um og Guðný Kristjánsdóttir frá
Árgilsstöðum í Hvolshreppi, og
®r hún áttræð í dag. Ekki voru
þau rík af fjármunum, fremur
en flestir á þeim árum, en þau
áttu trú á framtíðina og eigin
dugnað og moldina er þau helg-
uðu starfskrafta sína. Að þeirri
trú varð þeim líka á verðugan
hátt.
Skammbeinsstaðir eru frá
ffornu fari höfuðból. Þegar þau
Guðný og Pétur hófu þar búskap
hafði jörðin um langa hríð verið
tvíbýlis jörð. Þau höfðu því hálfa
|örðina til afnota og voru lengi
ffram eftir búskapnum leiguliðar,
en eignuðust hana síðar.
' Um aldamótin síðustu og
reyndar all-lengi síðar voru all-
ir búskaparhættir mjög á annan
Veg en nú gerist. Ferðalög öll
voru erfið og lífsbaráttan yfir-
leitt hörð, en uppskeran einatt
býsna rýr og ekki í neinu sam-
ræmi viS erfiðið. Fólk, sem alið
er upp við öll nútíma þægindi,
skilur þetta ef til vill ekki ætíð
til fulls, en hollt er þó að minn-
ast þeirra er á undan gengu og
ruddu veginn.
Þau Skammbeinsstaða-hjón
tirðu aldrei rík af veraldlegum
fjármunum, en börnin þeírra níu
er til aldurs komust voru þeirra
auður er þau skiluðu þjóð sinni
og öll reynst fyrirmyndar þegn-
ar þjóðfélagsins.
Pétur á Skammbeinsstöðum
var drengur góður, hafði auga
fyrir þvi sem til íramfara horfði.
Hann var traustur maður, er all-
ir kunnugir minnast með þakk-
læti og virðingu. Pétur lézt árið
1940, nokkru áður höfðu þau hjón
brugðið búi. Nú hefur býli þeirra
Guðnýjar og Péturs fyrir all-
löngu verið skipt í tvö býli og
búa þar nú tveir synir þeirrá með
mesta myndarbrag.
Það lætur að líkum að oft hafi
Starfsdagur Guðnýjar verið lang-
ur og erfiður. Einyrkja kona með
fullt hús af börnum og varð þar
að auki að sinna verkum úti við
— eins og sveitakonur hafa
lengstum orðið að gera — varð
að búa yfir meir en meðal þreki.
En Guðný á Skámmbeinsstöðum
átti meira þrek en flestum er gef-
ið og viss er ég um það, að mörg
hennar dagsverk hefðu þótt hæfi-
leg fyrir tvo að leysa af hendi.
Það hefur áður verið minnst
á það að börn þeirra Skamm-
beinsstaða hjóna urðu níu er til
aldurs komust. Þá var ekki
greiddur barnalífeyrir eins og nú,
heldur varð fólk að ala upp sín
börn styrkjalaust. Það gerðu þau
hjón með prýði. Að sjálfsögðu
þurfti hið stóra heimili margs
með og ekki munu börnin hafa
verið orðin gömul, er þau fóru
að leggja hönd á plóginn til hjálp
ar við bústörfin. Og undir eins
er aldur og geta leyfði, fóru þau
mannvænlega systkinahópi
aðeins bændurnir á Skammbeins
stöðum búsettir í sveitinni, hin
hafa öll helgað höfuðborginni
Starfskrafta sína.
Guðný eignaðist eina fyrstu
prjónavélina er kom í þessa
sveit. Eftir það tók hún mikið
prjón af öðrum og bætti þannig
á sín búverk er voru þó ærin
fyrir. En dugnaður hennar var
slíkur að allt komst áfram með
myndarskap, og hafi hún nokkru
sinni orðið þreytt, sem ég held
að hljóti að hafa verið, þá mun
enginn hafa heyrt hana kvarta
um það.
Guðný er greind kona og mjög
bókelsk, og enda þótt tími til
lestrar væri enginn, gat hún samt
stundum veitt sér þá ánægju. __
Hún gat lesið við vinnuna án þess
að taka sér tíma til þess. Oft kom
það fyrir að hún spann band á
rokk og las samtímis, ekki minn-
ist ég þess þó að hafa séð aðrar
konur þeyta rokkinn af meira
kappi, enda þótt bók væri henni
við hlið og hún hefði hennar full
not.
Oft var gestkvæmt hjá þeim
hjónum, enda voru þau gestrisin
og höfðingjar heim að sækja. Og
þrátt fyrir lítil efni og takmörk-
uð húsakynni var eins og þar
væri rúm fyrir alla. Og ef ég
man rétt, þá stendur einhvers
staðar skrifað eitthvað á þá leið
að þar sem nóg hjartarúm er þar
er líka nóg húsrúm, en hjartarúm
áttu þau einmitt í ríkum mæli.
Framh. af bls. 7
Silfrastaðafjalli, en skriðuföll þar
geta án efa orðið vegfarendum
að fjörtjóni. Eða hvað getur
gerzt, ef heilar spildur falla yfir
þjóðveginn í náttmyrkri að
hausti? Eftir eru þó að vísu Kota-
eru hlíðar, Kotá, Valagilsá og hugs-
anleg truflun við röskun eða af-
nám Norðurárbrúar, og má því
vera að horfið verði að því að
leggja þjóðveginn sunnanmegin
Norðurár, allt til Öxnadalsheið-
ar, en á þeirri leið er Króká og
tveir lækir, sem þarf að brúa, þó
hvorugur stór.
Svo sem áður er að vikið hafa
ábyrgðarlitlir menn hér í sveit,
stofnað til einræningslegs áróð-
urs fyrir brú á Norðuráreyrum
við Skeljungshöfða, og mun ég
ekki að þessu sinni fara fleiri
orðum um það, verði ekki frek- |
ara tilefni gefið. En ég spyr
eins: Hvað segir þjóðin, ef fjár-
veitingavaldið leyfir sér að ausa
fé almennings í glæfrafyrirtæki,
sem kosta milljónir og óútreikn- .
anlegt viðhald, þegar önnur leið
er til, sem án efa er margfalt ör-
uggari og væntnnlega þarf aðeins
venjulegt viðhald? Hvert verður
svar almennings í landinu, ef
slíkt yrði gert? Er ekki víðar
vant vegarspotta eða brúar, ef
þarna mætti eitthvað spara, en
leysa þó vandann á viðunandi og
hagkvæman hátt. Þá kann ég
ekki við, að öll þjóðin sé smánuð
með því, að hvaða fólk sem er,
þykist geta lagt sokkabönd sín
við æðstu valdamenn landsins. —
Að sjálfsögðu hef ég ekkert slíkt
í huga. Hér er um að ræða þjóð-
mál, og það sem fyrir mér vakir
er aðeins það, að hlutlaus og
gaumgæfileg rannsókn málsins
fari fram og rök ein verði látin
ráða.
Andlát Slcúla Johnson
prófessors Winnipeg
FYRIR NOKKRU andaðist vest-
an hafs, hinn kunni Vestur-íslend
ingur, prófessor Skúli Johnson,
en hann var lengi helzti kennari
í klassískum fræðum og bók-
menntum við Manitoba-háskóla í
Winnipeg.
Eftir lát hans birtist eftirfar-
andi grein í vestur-íslenzka blað-
inu Heimskringlu:
Miðvikudaginn 1. júní lézt á
Almennasjúkrahúsinu í Winni-
peg, einn af kunnustu mennta-
mönnum íslendinga hér vestra,
1111
:
Þrátt fyrir fremur lítil efni,
átti Guðný ætíð nóg til að gefa
öðrum og viss er ég um það, að
ekki veit hún sjálf, hve oft hún
hefur glatt aðra, an Guðný er af
þeirri manngerð, er ekki heldur
sjálf góðverkum sínum á lofti. —
Um hana má segja: hún hefur
ævinlega glatt þá sem á vegi
hennar hafa orðið.
Ég minnist þess hversu af-
kastamikil Guðný hefur verið við
öll verk, t. d. það, að um sláttin
er hún hafði verið við heimaverk
allan daginn og kom með miðdeg
ismatinn á engjarnar til fólksins,
settist hún ekki niður, heldur tók
hrífu í hönd, gekk út í teiginn og
rakaði Ijá á meðan fólkið matað-
ist. Þannig gekk hún að hverju
verki með óbugandi þreki og
viljafestu.
Nú er margt breytt frá því sem
áður var, þar sem áður var órækt
armói eða fúa mýri, er nú renni-
slétt tún. Engjaheyskapur er að
mestu eða öllu úr sögunni. Ný og
betri hús yfir fólk og fénað. Vél-
ar vinna mörg erfiðustu verkin.
Samgöngur góðar, sími og raf-
magn á sveitabæjum. Allt þetta
hefur Guðný séð og lifað og gleðst
nú yfir þessu öllu. En því má ekki fyrirtækinu þess efnis, að hvenær
gleyma, að hún og hin eldri kvn- Sem ég viidi stæði mér til boða
slóð lagði á margan hátt undir- að halda starfinu áfram, en ég
stöðuna að öllum bessum fram- ! veit ekki ennþá, hvað ég ætlast
förum. j fyrir, segir Kristín.
Þrátt fyrir áttatíu ái að baki Löngunarfullur svipur á and-
Egilsá í júlí 1955.
Guðm. L. Friðfinnsson.
KS.
Framh. af bls. 6
oftast úr þykkra efni og ekki eins
litrík. Einna kynlegast þótti mér
samt að sjá konurnar bera börn-
in í einskonar pokum á bakinu —
hvergi var barnavagn að sjá.
í Japan lá Fern Side lengstum
í höfn Kobe, sem er aðalútflutn-
ingsborgin í Japan og stendur við
Osaka-flóann á suðurströnd
Honshu-eyj arinnar.
Japanir eru mjög heiðarlegt
fólk og á sinn hátt mjög þrifnir
— þeir skilja tréskóna sína eftir
við útidyrnar — þar standa oft
’ langar raðir af skóm, en engum
i vegfaranda mundi detta \ hug að
hafa þá á' brott með sér.
★ ★ ★
Nýlega fékk ég skilaboð frá
Próf. Skúli Johnson.
Skúli próf. Johnson, yfirkennari
um mörg ár í klassískum fræð-
um í Manitoba-háskóla. — Hann
var 66 ára.
Það verður ekki langt mál
skrifað um hinn látna að þossu
sinni. Það verður væntanlega
gert af samverkamönnum hans,
enskum eða íslenzkum, er frá líð-
ur. En í örfá atriði í æfi hans
nú við lát hans og þau er hann
varð kunnastur fyrir á meðal
landa sinna, er ekki úr vegi nú
að minnast.
er Guðný ennþá við góða heilsu.
Hún er létt á fæti sem áður fyrr
og traust sínum vinum sem jafn-
an áður. Eg vil nota þetta tæki-
færi ti.1 að þakka henni órofa
tryggð við mig og mitt fólk. Alla
mína æfi hef ég verið hennar
næsti nágranni og á traust það
og virðingu, er ég hef borið til
hennar, hefur aldrei borið neinn
skugga.
Marga síðustu veturna hefur
Guðný dvalist hjá börnum sínum
í Reykjavík. En þegar vorar, vor-
sólin ljómar og hellir geislaflóði
yfir okkar fögru austur-fjöll, leit
ar hugur hennar heim á fornar
slóðir; þangað sem hún dvaldi
öll sín beztu ár bæði í gleði og
erfiðleikum, þangað sem hún elsk
aði og byggði landið.
Skúli var fæddur 1888 að Hlíð
á Vatnsnesi í Húnavatnssýslu.
Foreldrar hans voru Sveinn
óðalsbóndi Jónsson og Kristín
Þórðardóttir, er til Vesturheims
fluttu ári síðar. Ólst Skúli hér
upp og stundaði skólanám, sem
ekki varð neiít hlé á unz hann
lauk góðu prófi frá Oxford-há-
skóla, einni viðurkenndustu
menntastofnun í heimi. En það
nám féll honum þannig í skaut,
að honum voru úthlutuð Rhodes-
námsverðlaunin frá Manitoba ár-
ið 1909, fyrir framúrskarandi á-
stundun og áhuga við nám hér.
Varð hann fyrsti íslendingur til
að hljóta Rhodes-verðlaun. Er
Jósep Thorson, er ári síðar vann
þessi sömu verðlaun, annar Is-
lendingurinn, sem bau hefur hlot-
ið, svo oss sé kunnugt. Skúla ein-
kenndu góðir námshæfileikar frá
byrjun. Á skólaárunum hér, hvort
sem var í æðri eða lægri skólum,
vann hann ávalt einhver verð-
laun fyrir nám sitt. Eitt árið á
Manitoba-háskóla hlaut hann svo
háa einkunn í ölium helztu náms-
greinum skólans, að hann hefði
tekið öll verðlaunin ef veita hefði
mátt þau einum og sama nem-
anda. Það var ekki; af handahófi
valið, að gera hann að Rhodes-
nema.
Fyrir framgöngu Skúla við
fyrr, því ennþá er þrekið mikið námið fór það orð að borast af js.
og viljinn óskertur til að leysa jen(jingum, að þeir væru óvið-
verkin fljótt og vel af hendi. jafnanlegir námsmenn.
í dag munu afkomendur Guð- j gfttr framhaldsnámið í Eng-
nýjar og venslafólk heimsækja | landi> varð skúli hér um n ár
hana, heim á gamla heimihð og i kennari á Weslev-skóla, fvrst
eiga með henni ánægjulega j sem fyrh-iesari í klassiskum fræð-
stund. Og hinir fjölmörgu vinir um> siðar prófessor og að lokum
liti hennar, ber þess greinilegan
vott, að hún hefði ekkert á móti
því að taka aftur til við sjó-
mennskuna.
G. St.
hann heiðraður á ný með því að
vera gerður félagi i Royal Society
of Canada, sem er ein hin mesta
viðurkenning sem nokkrum borg
ara getur hlotnazt fyrir starf sitt
á sviði vísinda, bókrnennta eða
menningarframfara. Að því er
oss er kunnugt, eru það aðeins
tveir fslendingar sem hlotið hafa
þessa viðurkenningu áður Eru
það dr. Thörbergur Thorvaldson,
efnafi'æðmgur við Saskatoon há-
skóla og dr. Thorvaldur Johnson
lífeðlisfræðingur við Manitoba-
háskóla.
Mikið hefur Skúli skrifað.
Kefur margt af því lotið -að
klassiskum fræðum, þar á meðal
áhrært yfirskoðun ritgerða um
þau, er send hafa verið tímarit-
um, er um þau fræði fjalla aðal-
lega. En Skúli hefur einnig þýtt
mikið latneska höfunda á ensku.
Hann hefur ráðist á skáldverk
Horazar og þýtt. Var sýnishorn
af því starfi Skúla gefið út á
75 ára aímæli Manitoba-háskól-
ans í heiðurs og viðurkenningar-
skyni fyrir þýðandann. Horaz
hefur til þessa ekki verið talið
néinum manni mögulegt að þýða.
Skúli hefur enn fremur þýtt
mikið af íslenzkum kvæðum á
ensku. Má heita að hann ríði þar
á vaðið. Hann var góður í ís-
lenzku og skrifaði hana mjög vel.
Á minningarhátíð. sem íslending-
ar í þessum bæ héidu í tilefni af
endurreisn sjálfstæðis íslands,
hélt Skúli aðalræðuna og rakti
tildrög og gerðir fslendinga og
Dana í málum frá byrjun, og
þótti meistaralega levsa það af
hendi. Hann var ekki aðeins
kunnugur átökum íslendinga og
þróun frelsis þjóðarinnar, heldur
rakti hana fet fyrir fet, unz sag-
an öll var komin og meira að
segja kryddaði hana með viðeig-
andi og áhrifarniklum orðum
stórskáldanna.
Skúli tilheyrði Humanities-
Research Council of Canada og
var stofnandi Humanities As-
sociation of Canada. Hann var
heiðursfélági þjóðræknisfélags-
ins og Icelandic Canadian Club.
Hann var og sæmdur Fálkaorð-
unni af stjórn íslands.
Skúli var giítur enskri konu,
Evelyn að nafni, er lifir mann
sinn og tveir synir, Harold og
Fichard, báðir uppkomnir og út-
skrifaðir af Manitoba-sáskóla.
Utförin fór fram s.l. föstudag
13. júní), frá Clark Leatherdal
útfararstofu. Rev. Harold A.
Frame jarðsöng. Flutti hann fá-
ein hluttekningarorð frá þjóð-
ræknisfélaginu og íslendingum
yfirleitt er hann var be-ðinn um
af dr. Valdimar J. Evlands. Heið-
urslíkmenn voru margir af sam-
starfsmönnum hins látna frá
Mar.itoba-háskóla. Grafið var í
Garry Memorial Park grafreit.
Með Skúla er til moldar hnig-
inn einn af menntuðustu og merk
ustu mönnum úr hópi Vestur-ís-
lendinga, er með starfi sínu var
ekki aðeins sjálíum sér, heldur
og þeim cg ættjörðinni til sóma.
hennar og samferðamenn munu
senda henni hlýjar kveðjur með
virðingu og þakklæti.
Ég óska henni þess að þegar
deginum hallar. megi aftanskm
Á góðviðrisdögum gengur hún ið yerða bjart og fagurt, til þess
ennþá með hrífuna sína út á tún- hefur hún vel unnið.
ið og er vel liðtæk sem jafnan M. G.
yfirkennari í einni deild (arts),
þess skóla.
Síðan 1940 hefur hann verið
yfirkennari í deild klassiskra
mála, grískum og latneskum
bókmenntum og sögu, á Manitoba
i háskóla.
' Á síðastliðnu ári, 1954, var
'"5' ;rmI
Liþ_LÁT.h..-v:^:—i&LJSSmsi
S&71
*
tit.ii At> avhlísa
! uoHGiimi.A&im