Morgunblaðið - 25.02.1956, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 25. febrúar ’56
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjóminál aritstj óri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Ámi Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritetjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. —•' Sími 1600.
Ásferiftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlande.
í lausasölu 1 króna eintakið.
LyksHsnn að jafnrœði
HVARVETNA í vestrænum lýð-
ræðislöndum er veitt athygli bar-
éttu svertingjastúlkunnar Aut-
herine Lucy, sem sótti um inn-
göngu í háskóla Alabama-ríkis,
en þ* ð er sá hluti Bandaríkjanna,
þar sem svertingjarnir eru fjöl-
■lennastir, og hvítu mennimir
feafa gripið til hinna verstu
bragða, kynþáttakúgunar og ali^
kyns ofstækis, til að viðhalda
herrarétti sínum.
Fyrir nokkrum árum hefði eng
nm svertingja á þessum slóðum
komið til hugar að sækja um
inngöngu í skóla hvitra manna.
En stöðug framþróim til batnað-
ar hefur orðið í kynþáttavanda-
málinu. Yfirgnæfandi meirihluti
binnar bandarísku þjóðar hefur
þann skilning, að í lýðræðisríki
dtuli allir án undantekningar
vera jafnir fyrir lögunum, alveg
én tillits til litarháttar eða trú-
arbragða. Lítill hópur hvítra
manna þykist þess umkominn í
róðríki, að setja sig á háan hest
og beita fólk af öðmm litarhætti
hinum verstu kúgunaraðgerðum.
Þær tilhneigingar eiga rót sína
í gömlum fordómum og1 fulls stuðnings yfirgnæfandi
í
þar í landi, en þó sýndl þetta
boð nokknð skilningsleysi
högum svertingja í Banda-
ríkjunum. Svertingjastúlkan
getur að sjálfsögðu hvenær
sem hún óskar þess fengið inn
göngu við tugi háskóla Banda-
ríkjanna, Hún getur fengið
inngöngu, ef hún hefði óskað
þess við f jölda háskóla, sem
teljast fremri menntastofnan-
ir en Alabama-háskólinn. —
Hún gæti þar setið við hlið-
ina á hvítum jafnöldrum sin-
um. En miklll misskilningur
er að ætla að stúlkan taki
slikum tilboðum. Menn ættu
að gæta þess, að hún er að-
eins ein af mörgum ungum
svertingjum, sem standa
framvarðarsveit kynþáttar
síns í baráttu fyrir þeim rétt-
indum, sem hún á sem borg-
ari í lýðræðis-þjóðfélagL —
Þess vegna tekur hún að sjálf-
sögðu ekki í mál að hörfa frá
þeirri ákvörðun, sem hún hef-
ur tekið af fúsum vilja og
fuFlum réttL
þessari baráttu nýtur hún
éreltum siðvenjum, en hljóta að
víkja með bjartari framtíð eins
og allar aðrar vanhugsaðar öfga-
stefnur.
Saga Autherine er sú, að hún
fékk inngðngu í Alabama-háskól-
ann með úrskurði sambands-
dómstólsins. En þegar hún fór að
sækja skólann þá komst allt í
bál og brand. Nokkur hluti stúd-
entanna, hinir öfgafyllstu, fóru
að efsækja hana á margan hátt,
réðust með grjótkasti að bifreið
hennar og fóru kröfugöngur til
að mótmæla skólagöngu stúlk-
unnar. —
Ofbeldisaðgerir þessar gengu
svo langt, að skólastjómin vís-
aði Autherine úr skólanum með
þeim rökstuðningi, að það væri
henni siálfri til öryggis. Er það
sérstaklega þessi brottvikning,
sem hefur vakið furðu og gremju
um öll Bandaríkin og víðar um
heim. Brottvikningin var þó eftir
skamma stund tekin aftur, enda
tók Eisenhower forseti sjálfur
mál þetta til meðferðar og lýsti
einbeittrí andúð á slíkri fram-
komu skólastjómar.
Allir einlægir fvlgjenSúr lýð-
ræðis og mannréttinda í heimin-
um hljóta að hafa áhuga á
því hvernlg mál svertingjastúlk-
unnar levsist.
Því var mjög fagnað, þegar
Hæstiréttur Bandaríkjanna kvað
uot) fvrir tveimur árum úrskurð
um að aðski’naður kvubátta í
skólamábim værí með öllu ólög-
legur. Að«kilnaður bafði að vísu
ekki tíðkazt í meainhluta Banda-
ríkjanna. en augum allra hugs-
andi manna var stefnt til Suður-
ríVianna. bar sem mannréttinda-
hugsjónunnm hafði ekki enn tek-
irt að r-vði -i sér Hraut inn að
hiarta fólksins. Þ“im sömu Suð-
urríkium. s°m hófu unnreisn og
borparastvriöld fvrir um 90 ár-
nm. begar þrælahald skyldi af-
numið.
Það var auðvitað. eins og allt
er í pettinn bnið í Suðurríkiun-
uin. að dómur Hæstaréttar mvndi
kosta átök, þegar faríð væri að
framkvaema hann. Mái Auther-
ine Lucv. er aðeins einn þáttur
miklu vfðtækari átaka. sem nú
eiga sé*- stað i Suðurríkiunum.
Það yar að vísu vel huvsað
a# Aslóar-háskóia að bjóða
svertingjastúlkunni skólavist
meirihluta bandarísku þjóðar-
innar, enda nálgast nú óðum sá
dagur þegar kynþáttavandamál
Bandaríkjanna hverfur. Nú voga
Suðurrikin eklti að skera sig út
úr og hefja nýtt þrælastríð, enda
er skilningurinn vaxandi einnig
meðal hvítra manna þar, að for-
dómamir verða að hverfa.
Fyrir nokkru birtist hér í blað-
inu ferðaþáttux frá Bandaríkj-
unum eftir Friðleif I. Friðriks-
son vörubílstjóra. Hann skýrði
þar m. a. frá heimsókn í svo-
nefndan Roosevelt-háskóla í
Chicago Sköli þessi hefur að
fremsta markmiði afnám kyn-
þáttaóréttis. Þar ganga saman aðj
staríi hvíti maðurinn og bróðir
hans sá svarti, og gagnast báðum
vel að því samstarfi. Hann er
ekki eini skólinn sem starfar í
þessum anda.
Það sem í reynd hefor e. t.
v. orðið til mests aðskilnaðar
rnillí kynþáttanna er að svert-
íngjarnir hafa ekki að jafnaði
getað notið jafn mikillar
menntunar og hvíta mennirn-
ir. Af þessu hafa spunnizt sög-
ur og fordómar um að svarti
kynstofninn stæði hinum
fevítu að baki. Reynslan sýn-
ir, að þeir fordómar eru mikil
fjarstæða. Þegar svertingjan-
um veitist hin sama aðstaða
og hvíta manninum stendur
hann ekkert að baki og hann
telur sig bera hinar sömu
skyldur til fósíurjarðar sinn-
ar. Þess vegna beinist sókn
blökkumannanna nú að skól-
unum. Þelr vita, að einmitt
þar er lykillinn að jafnræðinu.
Þeir vita sem er að niðarbæld
ir og menntnnarsnauðir geta
þeir aldrel orðið aðnjótandi
neins raunhæfs jafnréttis.
Um leið og lýðræðissinnar
ÚR DAGLEGA LÍFINU
9 9 ÞAÐ eru svo margir, sem
© vilja verða ríkir. — Já, og
fæstir þeirra verða nokkurn tíma
ríkir. Georg Argentine, sem býr
skammt fyrir utan Los Angeles í
Bandaríkjunum, er einn af þeim,
sem dreymir stóra drauma. Hann
-^JJrinqeh
rnnfleRfan
9 9 OG þó að þeir, sem hér
9 segir frá hafi ekki verið
var dag nokkurn á gangi í garð- prófessorar, þá virðist svo sem
inum sínum — og var að hugsa þeir hafi verið fullmikið utan
um hvað hann mundi nú gera ef gátta, eða óvenju bíræfnir. Þeir
hann auðgaðist skyndilega. Allt í voru tveir, sem gengu út úr lög-
einu nam hann staðar, þvi að það reglustöðinni, og höfðu fyrir
opnaðist lind fyrir fótum hans. nokkrum mínútum verið dæmdir
Og það var amerískur hraði á í allháar sektir fyrir bílþjófnað.
þessari lind, eins og öllu öðru í Nokkrum tímum síðar voru þeir
Ameríku, því að lindin var ekki aftur handteknir af lögreglunni,
lengi óbreytt lind — heldur var — enn sekir um bílþjófnað. Bíin-
um höfðu þeir stolið fyrir utan
KSgreglustöðina, þegar þeir komu
hún orðin að mikium goshver.
★ ★ ★
> ® EN Georg fannst vökvinn,
® sem upp kom harla ein-
kennilegur. Þegar hann fór svo
að athuga þetta nánar, sá hann
að það var olía. „Ólía, olía“, —
hrópaði hann. ,JÉg er orðinn rík-
ur“. Hann þaut inn og sagði konu
sinni tíðindin, — að það hefði
sprottið upp olía í garðinum
þeirra. Það var tekið að liða á
kvöldið
út frá því að vera dæmdir fyrir
fyrra brotið.
© © EN hér er saga um Dana
© nokkurn, sem er á ferðalagi
í Afríku. Hann skrifaði heim —
og sagði frá því, að hann hefði
þá nýlega ekið yfir Sahara-
eyðimörkina. Síðan segir hann:
„Við höfum ekið 1200 kílómetra
yfir eyðimörkina án þess að sjá
mannlega veru. Svo langt sem
augað eygði, sást ekkert annað
en sandur — og endalaus sandur.
Við ferðafélagarnir vorum ein-
mitt að tala um þetta, og okkur
kom saman um það, að hér hefði
sennilega enginn mannleg vera
komið, því að svo gjörsamlega
var eyðimörkin laus við allan
blæ, sem gæti gefið það til kvnna
að menntaðir menn hefðu nokkru
Frh. á bls. V2
uu andi áhrif-ar:
i
Hlaupár.
ÁR er hlaupáir, og bætist okk-
ux þax einn dagur, og ætti það
og Georg réði sér ekki að bæta ofurlítið úr því tímaleysi
fyrir fögnuðL Hann hringdi í er þjakar menn á þessum síðustu
alla kunningja, til þess að segja og hraðfleygu tímum. Samkvæmt
þeim að hann væri orðinn ríkur Almanakinu er hlaupársdagur í
— „og á morgun ætlaði hann að dag — 25. febr. Febrúar er annar
fara til borgarinnar til þess að mánuðurinn í gregoríanska tíma-
semja við olíufélag um vinnslu- talinu, en í eldra rómverska
réttindL" (tímatalinu var febrúar siðasti
© © GEORG svaf lítið um nótt- mánuður ársins, og hlaupársdeg-
ina, og fór á fætur fyrir inum var því skotið inn í hann.
allar aldir, til þess að verða ekki Febrúar ber nafn hins rómverska
af lestinni til borgarinnar. Hann guðs Februus (Pluto).
kvaddi síðan konu sína og gekk
út. En hvað haldið þið að hann
hafi séð? Jú, í garðinum hans var
heiil herskari af mönnum, sem
voru eitthvað að krunka yfir olí-
unna hans. Hann gerði sig nú all-
mikinn „karl“ og spurði náunga
iessa hvað þeir væru að gera í
sínum garðL Og hvað haldið þið
að svarið hafi verið? „Það sprakk
héma olíuleiðsla.“
★ ★ ★
© ÞÓ að blásið hafi í móti
) ,skattamanninum‘ Poujade,
er hann alls ekki af baki dottinn.
Fréttzt hefur, að hann hafi í
hyggju að útbreiða kenningar
sínar í belgísku Kongo, og ætli að
Sumir verja ævinni þannig, að
öll þau ár, er yfir þá líða, mættu
í bókstaflegri merkingu heita
koma upp skrifstofum fyrir flokk „hlaupár". Ég hugsaði margt, er
ég sá fullorðinn, gráhærðan
bættu þeir einum mánuði við ár-
ið, sem var að líða. Urðu þannig
sum árin 384 dagar.
Maya-Indíánarnir, er byggðu
suðausturhluta Mexíkó og hluta
Mið-Ameríku, höfðu gert sér
merkilega nákvæmt tímatal —
og mun það vera eitt hið nákvæm
asta, sem þekkt er af fornum
tímatölum. Skiptu þeir árinu mð
ur í 18 tuttugu daga tímabil og
fimm daga að auki. Á 20 ára fresti
reistu þeir áletraða steina til að
fylgjast nákvæmlega með ára-
fjöldanum. Nokkrir þessara
steina eru enn til.
Tímatal okkar, sem nú er not-
að með kristnum þjóðum og víð-
ar, er runnið frá Rómverjum.
Rómversku hofprestarnir boðuðu
byrjun hvers mánaðar, og var
nafn fyrsta dags hvers mánaðar
dregið af því — kalends. Br það-
an runnið orðið kalendar.
Árið 46 f. Kr. endurbætti Júlíua
Caesar rómverska tímatalið með
aðstoð heimspekingsins frá Alex-
andríu, Sosigenes. Hét það
júlíanska tímatalið eða öðru
nafni gamli stíll. Var tímatalið
þá ekki lengur miðað við gang
tunglsins — eins og gert hafði
verið í eldra rúmverska tímatal-
inu — heldur við gang sólarinn-
ar. En hér var einnig skekkja, er
mann hlaupa yfir Austurstræti, nam um 11 mínútum á ári hverju.
þó að götuvitamir sýndu rautt
fyrir gangándi fólk. Það ískraði
í hemlum bifreiðarinnar, sem
snarstanzaði og maðurinn hraðaði
sér áfram yfir götvma án þess að
líta til baka, en hefir vonandi
hlUgleitt það, að flas er ekki til
fagnaðar.
Um tímatal.
N snúum okkur nú aftur að
tímanum og tímatalinu, þessu
merkilega fyrirbæri, sem á stund-
E
Er aldirnar liðu, urðu þessar mín-
útur að klukkustundum ©g
klukkustundirnar að dögum. Á
16. öld nam skekkjan 10 dög-
um. Bar nauðsyn til að bæta
úr þessu, og mælti Gregoríus
páfi XIII. svo fyrir, að tfu dög-
um skyldi sleppt úr árinu 1582.
f júlíanska tímatalinu var
hlaupár í fyrstu þriðja hvert ár,
en síðar á þeim árum er ártalið
var deilanlegt með tölunni 4. Jók
þetta nokkuð á skekkjuna og
um gerir okkur lífið grátt, en við ákvað Gregoríus því, að síðasta
Poujade leitar hófanna meial
mannæta.
getum samt ekki án verið. Talið
er, að menn hafi fyrst tekið að
láta sig tímann og árstíðirnar
einhverju varða, er þeir tóku
að yrkja jörðina og áttu allt und-
ir því, að uppskeran brygðist
ekki. Enda eru Egyptar taldir
fyrstir hafa reiknað út árið nokk-
urn veginn nákvæmlega. Áin Níl
flæddi yfir Nílardalinn á jöfnum
fresti, og egypzku prestunum
taldist svo til, að sólin kæmi upp
um það bil 365 sinnum á þeim
tíma, er leið milli flóðanna.
Skiptu þeir því þessu tímabili
niður í 12 þrjátíu daga tímabil
sinn þar suður frá. Umboðamað-
ur hans verður að sögn blaða,
frændi hans, Jean Poujad*. Er
Jean þeesi starfsmaður stjórnar-
innar í Kongó, og fer þar með
mál þjóðflokks eins, aesa enn
lýsa yfir harmi vegna þess a8 stundar mannát. Mun hafa reynzt
enn skuli finnast í Suðurrikj-1 erfitt að uppræta mannátið, en og daga að auki. En raun-
unum ofstækismemi sem ætla' ekki er að vita hvernig Jean veruleSa tekur Það íörðina 365
að viðhalda kyr.þáttakúgun,! gengur að troða kemúngum PouJ-
þá hljóta lýðræðísinnar þó a9, ade í mannætumar.
fagna því, að geysimikið hef-j ★ ★ ★
nr ánnnizt í afnámi þessa © © HÉR kemur svo ein „pró-
vandamáls, Þeir treysta því að © fessorssaga“. — Dómara skekkíu að ræða-
vinir þeirra, frjálslynt fólk af, nokkrum í Kansas i Bandaríkj- Babýlóníumenn byggðu tímaút
öllum stéttum, skipar meiri-1 unum barst bréf frá prófessor, reikninga sína á gangi tunglsins
hluta þeirrar þjóðarsamvizku sem hann hafði gift nokkrum og töldu árið vera 354 daga. Er
Bandaríkjanna, sem Uetur sinnum. Þar stóð: „Gjörið svo babýlónsku prestamir urðu þess
engum öfgaöCuim líffast aff vel að gefa mér upp nafið á kon- varir við komu árstíðanna, að
CÝnXvO - * _______L _ _1 t 'ae . i
daga, fjórar klukkMstimdír, 48
mínútur og 46 sekúndur, að fara
kringum sólina, svo að með tim-
anum varð hér um talsverða
stöðva hina réttu þróun.
unni, sem ég giftist árið 1918“. skekkjan var orðin talsverð, Hallvarðsmessu.
ár hverrar aldar skyldi ekki vera
hlaupér nema ártalið væri doilan
legt með tölunni 400.
í kaþólskum löndum var
gregoríanska tímatalið þegar tek
ið upp, en mótmælendur voru
tregari til, og þótti allri alþýðu
manna, sem verið væri að svipte
hana 10 dögum að ástæðulausu.
Hér á landi var gregoríanska
tímatalið ekki lögtekið fyrr en
1700. Var þá skekkjan orðin 11
dagar. Segir í Fitjaannál, að kon-
ungsbréf útgefið 10. apríl þaö ár
hafi fjallað „um almanaksáns um-
brerting eftir þeim nýja stfl hér
á landí og í Færeyjum..“ Mælti
konungsbréf svo fyrir: Er kom-
inn ræri 10. nóv. sem var laugas-
dagur, „skyldu undanfellast 11
dagar og sunnudagurinn a@
morgni teljast sá 28. Nomembris
og fyrsti sunnudagur í aðvent®
..“ Með nýja stílnum varð m. a.
sú breyting á, að vinnuhjuasfeil-
dagi, er áður var 3. maí — á vor-
krossmessu — skyldi *pp trá
þessu vera 14. maí, daginn fyrir