Morgunblaðið - 19.05.1957, Blaðsíða 11

Sunnudagur 19. maí 1957.
MORGVNBLAÐIB
lfL
Reykjavikurbréf; Laugardagur 18. maí
./
Bankafrtimvörpin - Formannaráðstcfnan - Grænlandsflug - Vertíðarlok - Sívaxandi kostnaður -
Segja ekki upp - Alþýðublaðið fagnar kauphækkun - Hækkun vísitölunnar - Sogsvirkjunin - Lán
takan - Samvizkan óró - Eysteinn og stóresgnaskatturinn - Auði stóllinn.
Banka-frumvörpin
LOKSINS á 220. degi þingsins
voru bankamálafrv. ríkisstjórnar
innar lögð fram, en eins og í einu
frv. segir eru þau „flutt í sam-
ræmi við yfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar, þegar hún tók við völd-
um.“ Allan þennan tíma hafa
stjórnarflokkarnir verið að semja
um það sín á milli, hvernig þeir
skyldu skipta á milli sín hinum
nýju stöðum, sem stofna á, og
hver ja reka skuli til að losa stóla
fyrir þá, sem eru orðnir þreytt-
ir á því að standa á eigin fót-
um.
Ávöxturinn er sá, að leið-
togum kommúnista verða opnað-
ir nýir möguleikar til að fá mold-
vörpustarfsemi sinni stöðvar inn-
an fjármálastofnana þjóðarinnar.
Þetta á að gera með því að breyta
einmitt þeirri bankalöggjöf, sem
Framsókn setti á sínum tíma. Allt
hlýtur þetta brölt að leiða til
vaxandi vantrausts almennings
innanlands á ríkisstjórninni og að
setja enn nýjan blett á stjórnar-
far okkar í augum annarra þjóða.
Formannaráðstefnan
FORMANNARÁÐSTEFNA Sjálf-
stæðisflokksins, sem haldin var
um síðustu helgi, var sótt af for-
ystumönnum Sjálfstæðisflokks-
ins víðs vegar um landið. Þar
voru fyrst og fremst til umræðu
skipulagsmál flokksins, starfsemi
hinna einstöku félaga innan
flokksins og flokksbaráttan í
heild.
í upphafi fundarins gaf Ólafur
Thors ágætt yfirlit um stjórn-
málaástandið í landinu, og að
lokum samþykkti fundurinn
stjórnmálayfirlýsingu, þar sem
rakin var stjórnmálaþróun síð-
ustu tíma og bent á nokkur
helztu verkefnin, sem nú bíða
úrlausnar.
Aðalverkefni fundarins var þó
eins og fyrr segir sjálft flokks-
starfið. Birgir Kjaran, formaður
skipulagsnefndar, gerði þar
rækilega grein fyrir viðfangs-
efnunum. Hann lagði þar með
grundvöllinn að megin-umræð-
um fundarins. Eftirtektarverðast
við ræður manna var áhugi
þeirra og sóknarhugur. Undan-
tekningarlaust lýsti sér eindreg-
inn stuðningur við stefnu og
starfshætti flokksins og mál-
gagna hans undanfarna mánuði.
Flokksmenn finna vel að þó að
stjórnarflokkarnir þrír reyni að
einangra Sjálfstæðisflokkinn, -þá
nær sú einangrun ekki til al-
mennings. Hans á meðal á flokk-
urinn nú öflugra fylgi að fagna
en nokkru sinni Sður.
Grænlandsflug
Björns Pálssonar
GRÆNLANDSFLUG Björns
Pálssonar vakti almenna aðdáun
hér á landi. Þarf í senn kjark
og aðgæzlu til að fljúga með
þessum hætti fyrirvaralaust á lít-
illi flugvél yfir úthafið norður
á ísbreiður Grænlands. Með
þessu er þó ekki sagt, að þetta
sé út af fyrir sig meira afrek
en önnur, sem Björn hefur unn
ið í starfi sínu og aðrir íslenzk-
ir flugmenn. En hin ytri atvik
eru slík, að með réttu hlýtur að
vekja óvenjumikla athygli.
Þessu óskylt en þó þess vert,
að á það sé minnzt, er, að úr
flugvél slíkri sem Björn Pálsson
flýgur, fá menn betri hugmynd
um landið, sem flogið er yfir
en úr hinum stærri og hrað-
fleygari flugvélum. Flugvel
Björns flýgur hægar og fer lægra
og er því miklu auðveldara að
átta sig á því, sem fyrir augu
ber úr henni en þegar farið er
með venjulegum farþegaflugvél-
um.
Vertíðarlok
áÐUR fyrri var lokadagurinn
einn helzti merkisdagur ársins.
Hann er 11. maí og er því nú lið-
in rétt vika frá honum. Að þessu
sinni varð lokadagsins lítt vart
í bæjarlífinu og er það mjög frá-
brugðið því, sem var fyrir 40—
50 árum. Atvinnuhættir eru nú
aðrir, og Reykjavíkurbær raunar
orðinn svo stór, að menn verða
þess ekki varir, þótt nokkur
hundruð manns bætist við á göt-
ur eða mannamót og var því þó
naumast nú til að dreifa, þar sem
vertíð hættir engan ákveðinn dag
Endanlegar tölur um afkomu
vertíðarinnar eru enn ekki fyrir
hendi. Víst er þó, að hún hefur
verið með erfiðari vertíðum fyr-
Sú ráðstöfun var vissulega viljinn gagnrýna þá hækkun
ekki gerð verkalýðnum til hags,
heldur til þess að koma í veg
fyrir, að hann fengi samnings-
bundnar hækkanir kaupgjalds
vegna hækkunar vísitölu í sam-
ræmi við raunverulega verðlags-
hækkun. ,
Hinir lægst launuðu
segja ekki upp
í' ÞESSARI sömu grein vekur
Þjóðviljinn athygli á því og er
mjög ánægður yfir, að nú séu
það ekki hinir lægst launuðu, sem
segi upp samningum og fái kjara-
samtímis því, að þeir hælast um
yfir samþykkt Alþingis á alþjóða
samningum um launajafnrétti
kvenna og karla.
1 þessu er Alþýðubláðið þó
heilsteyptara en samstarfsblöð
þess. Það hefur viðurkennt, að
um Iðjusamningana sé ekkert
nema gott að segja. Á sama veg
lætur Alþýðublaðið fimmtudag-
inn 16. maí s.l. mjög vel yfir
fregn, sem það birti með þess-
um fyrirsögnum:
„Verkakvennafélagið Fram-
sókn og Framtíðin ná nýjum
samningum án uppsagnar.
Þetta er frekari samrýming
kvennakaups og karlakaups."
í undirfyrirsögn er svo talað
Mntmtii:
þegar reyndur að gerhygli og ör-
yggi í öllum sínum athöfnum.
Langvad verkfræðingur verður
aðal framkvæmdastjóri verksins.
Hann hefur þegar unnið hér að
mörgum^ stórframkvæmdum og
er allra manna kunnugastur
hvað til slíkra hluta þarf hér &
landi. Sameining hinna íslenzku
aðila og erlendu var því mikið
heillaspor, og ber að þakka
Gunnari Thoroddsen, borgar-
stjóra, fyrir ötula forystu hans i
því máli. Hann og Steingrímur
Jónsson rafmagnsstjóri, hafa ó-
sleitilega unnið að því á undan-
förnum árum að undirbúa Sogs-
virkjunina og hrinda henni í
framkvæmd.
1!«g«>n om anibat>»sdltsr«
íílbagetva'knin^
; íslAnrts i KalxssSavtt
i I »nf<N}(0n« af mtxMolitom. fe*
1 oíb, a;
i i skulJe Rarcs
; at al <1« wfarídtít«
j kaj) Rmbassatfen
ivso. rreciffejcttíín bv«rke» toikaðs
I -■•íiTtr.u r. aflrt „Tltniím"* rilcr selve
........... ’ ■ a- er*i-
bfáet
f figbed til at áT«íte (Jnjjfcn. og
| «»t gvttgive «t«re tíicr œtíidrift isas
■ 9% : S
Morgunblaðið hefur öruggar heimildir fyrir því, að fréttatilkynning sú, sem hér birtist ljósmynd
af, hafi verið gefin út „í samráði við“ utanríkisráðuneytið íslcnzka. Óhugsandi er, að það hafi átt
þar hlut að nema með samþykki Hermanns Jónassonar forsætisráöherra. 1 fréttatilkynningunni er
því neitað, að tillagan um „auða stólinn“ í Kaupmannahöfn túlki skoðanir Tímans og hefur Þórar-
inn Þórarinsson ritstjóri Tímans þó lýst yfir því í blaði sínu, að hann sjálfur beri „ábyrgð“ á að
blaðið birti tillöguna. Þórarni er því sýnd einstök óvirðing með fréttatilkynningu ríkisstjórnarinnar,
og vita menn betur eftir en áður, hvert mark má taka á skrifum Tímans.
ir togaraflotann og mikinn hluta
bátaflotans. Veldur þar hvort
tveggja um, lítil fiskveiði og mik-
ill kostnaður. Minnkandi veiði
hlýtur að vekja menn til um-
hugsunar um nauðsyn aukinnar
friðunar fiskimiða. I þeim efn-
um verða menn þó að hafa í
huga, að ekki má um of miða við
aflamagn einstaks árs heldur
verður að taka nokkuð mörg ár
til samanburðar, ef rétt hugmynd
á að fást. Þetta er ekki sagt til
að draga úr áhuganum á frið-
un. Þvert á móti, því að hún er
lífsnauðsyn. Einmitt þess vegna
verða öll okkar rök að hvíla á
öruggum grunni, svo að þeim
verði ekki haggað.
Sívaxandi kostnaður
STJÓRNARLIÐIÐ talar mikið
um að tekizt hafi að stöðva verð-
bólguna og lækna meinsemdir
atvinnulífsins. Allir vita þó, að
þetta er fjarri lagi. Sjálf verða
stjórnarblöðin að játa þetta í
öðru orðinu. Þjóðviljinn segir
t. d. stórum stöfum s.l. fimmtu-
dag, 16. maí:
„Vísitalan hækkar um 4 stig.
Tímakaup Dagsbrúnarmanna í
almennri dagvinnu hækkar um
42 aura frá næstu mánaðarmót-
um.’‘
Þessi hækkun er því ískyggi-
legri sem óvefengt er, að vísi-
talan er nú gersamlega fölsuð og
hefur aldrei verið fjær því að
gefa réttar hugmyndir um raun-
verulegt verðlag. Blygðunarleysi
kommúnista er svo magnað að
þeir hæla sér af þessu athæfi
og segja t. d. í forustugrein 11.
maí s.l.r
„íhaldið“ —• — „var sannar-
lega ekki að undanþiggja nauð-
synjavörurnar álögunum eins og
núverandi ríkisstjórn gerði í sam
bætur, heldur hinir, sem hærri
launin hafa. Auðvitað vill Þjóð-
viljinn kenna „íhaldinu“ um
þetta, og þegir þess vegna um
þær staðreyndir, sem máli
skipta.
SÍS veitti fastlauna-fólki sínu
8% kauphækkun rétt fyrir ára-
mótin á meðan kaupbindingar-
lögin enn voru í gildi. Ihaldið
ræður þó litlu í stjórn SÍS því
að sennilega telur Þjóðviljinn
Eystein Jónsson ekki að sinni í
þeim hópi, en hann er sem kunn-
ugt er, mestur ráðamaður í stjórn
SÍS.
Ennþá minni áhrif hefur íhald-
ið þó væntanlega að dómi Þjóð-
viljans innan ríkisstjórnarinnar,
en hún sjálf beitti sér fyrir kjara-
bótum til handa flugmönnum í
vetur með því að veita þeim sér-
stök gjaldeyrisfríðindi. Leiddi
það til þess, að kunnugra manna
dómi, að þessir hálaunamenn
fengu 30—40% kauphækkun.
Allra minnstu ræður „íhaldið"
þó í sjálfri stjórn Dagsbrúnar,
sjálfri herstöð kommúnista á ís-
landi. En nú hefur sú deild Dags-
brúnar, sem starfsmenn Mjólkur
samsölunnar eru í ,sagt upp samn
ingum og sama gildir um mjólk-
urfræðinga. Þessir menn, sem
hafa hærri laun en almennt ger-
ist, heimta kjarabætur, sem jafn-
gilda 25%kauphækkun. —
Alþýðublaðið fagtiar
kauphækkun
SÚ KAUPHÆKKUN, sem komm
únistar hvergi komu nærri, var
aftur á móti hækkunin til Iðju,
því að þar var bætt úr um-
hyggjuskorti kommúnista fyrir
hag þeirra verst settu. Þar fékk
einmitt láglaunafólkið kjarabæt-
ur, ekki sízt konur. Er óneitan-
ráði við verkalýðshreyfinguna.“ lega hlálegt, að Tíminn og Þjóð-
um „verulegar kjarabætur“ og
„hæsta kvennakaup á Norður-
löndum.“
Hækkun vísitölunnar
VERST af öllu er, eins og áður
er sagt, að hækkun vísitölunn-
ar um aðeins 4 stig gefur al-
ranga mynd af hinu raunverulega
verðlagsástandi. Hækkanirnar
eru miklu meiri en hún segir
til um. En þrátt fyrir þá fölsun
er hér um mjög mikla hækkun
að ræða á svo fáum mánuðum,
ekki sízt þegar haft er í huga,
að launþegar hafa alveg verið
sviftir uppbót sem nemur vísi-
tölustigunum 6, en tekin var af
þeim með bráðabirgðalögum rík-
isstjórnarinnar í ágúst s.l. Vísi-
talan hefur frá því í febrúar
hækkað um 4 stig og er fróðlegt
að bera það saman við þá stað-
reynd að vísitalan var lægri, þeg-
ar verkfallið mikla hófst 1955
en hún hafði verið í árslok 1952.
Sýnir þetta hversu fyrrverandi
ríkisstjórn tókst miklu betur í
baráttunni gegn verðbólgu og
hækkunum en núverandi stjórn,
þrátt fyrir allt skrumið og full-
yrðingarnar um, að með sam-
vinnu við „vinnustéttirnar“
mundi hægt að stöðva allar verð-
lags- og kaupgjaldshækkanir.
Sogsvirkjunin
ÁKVARÐANIRNAR um endan-
lega lántöku Sogsvirkjunarinnar
og framkvæmd þess mikla mann-
virkis eru sannarlega gleðitíð-
indi. Þátttaka íslenzkra verktaka
í framkvæmdinni er mikils virði.
Geta okkar í þeim efnum fer
stöðugt vaxandi og með nýjum
verkefnum fæst ómetanleg
reynsla. Af hálfu íslendinga
hafði Árni Snævarr verkfræðing-
ur um þetta forustu, en hann er
Lántakan
EITT af því, sem Tíminn hefur
gert sér til dundurs að undan-
förnu, er að skrökva því upp, að
Sjálfstæðismenn hafi verið and-
vígir því að lántaka til Sogsins
fengist í Bandaríkjunum. Auð-
vitað er þetta tilhæfulaust með
öllu. Sannleikurinn er sá, að und-
irbúningur lántöku var vel á veg
kominn fyrir kosningarnar í sum
ar, en stöðvaðist þá eins og margt
fleira nytjamála. Síðan hélt nýja
stjórnin svo óhönduglega á mál-
inu, að Þjóðviljinn, málgagn
stærsta stjórnarflokksins, lýsti
yfir því í vetur, að sú meðferð
væri enn ískyggilegri en nýir
hernámssamningar.
Bjarni Benediktsson rakti
þessa sögu lítillega í Heimdallar-
ræðu sinni um varnarmálin 14.
apríl s.l. og sagði þá m. a.:
„Um þessar mundir er verið
að ganga frá láni til Sogsins, sem
er auðvitað mjög gott mál og
mikilsvert út af fyrir sig, en
tíminn, sem það er afgreitt á og
atvik öll segja nokkuð í hvaða
sambandi við önnur mál það er
gert.“
Skörin er farin að færast upp
í bekkinn, þegar því er haldið
fram, að sagt sé málum til spill-
is, að þau séu mjög góð og mik-
ilsverð.
Samvlzkan óró
EN ÞAÐ var önnur lántaka, sem
Bjarni Bnediktsson minntist á í
sömu ræðu, og sagði um:
„Allir vita að lántakan sem
gerð var fyrir áramótin og feng-
in var hjá Bandaríkjunum, þeg-
ar íslenzka stjórnin fékk 4 millj.
dollara, — og efasamt er að ríkis-
stjórnin hefði getað haldið velli,
ef hún hefði ekki fengið þá skild-
inga hjá Bandaríkjamönnunum
— sú lánveiting var bein for-
senda þess að fallið var frá end-
urskoðun varnarsamningsin*
nokkrum vikum áður“.
Þessari frásögn hafa stjórnar-
blöðin ekki reynt að hnekkja,
enda er hún örugglega rétt. Ann-
ars er það gamalþekkt að sá, sem
afsakar sig er oft í rauninni aS
ásaka sig. Það hefur áþreifan-
lega sannazt á yfirlýsingum Ey-
steins Jónssonar undanfarið. Af-
sakanir Eysteins í sambandi við
töku Sogslánsins sýna óróa sam-
vizku hans og hljóta að leiða til,
að staðreyndir málsins séu rifj-
aðar upp.
lj
jSysleinn og" f !
síójreignaskatturinn
ÓSENNILEGT er og, að Eysteinn
Jónsson skilji ekki ósamræmið,
sem er milli orða og gerða hans,
þegar hann í útvarpsræðu sinni
um Sogslánið sagði:
„En okkur er öllum hollast að
gera okkur það ljóst, að við get-
um ekki byggt stórframkvæmdir
okkar allar á erlendum lánum,
og takist ekki að auka sparnað-
inn, þ. e. a. s. fjármagnsmynd-
Frh. á bls. 15.