Morgunblaðið - 23.05.1957, Blaðsíða 6

6
MORCVNBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 23. maí 1957
Meðalvegur Gomulka
GOMULKA, forsætisráðherra
Póllands, hélt nýlega ræðu,
sem mikla athygli hefur
vakið. — Innan kommúnista-
flokksins pólska er sterkur hóp-
ur, sem krefst þess, að ótrauðlega
verði haldið áfram á þeirri braut
að koma á frjálslegri stjórnar-
háttum í landinu. Gomulka tók
þennan hóp manna harkalega aft-
ur úr skaftinu í ræðu sinni. Ef
þessir menn eru ekki gammála
meirihluta flokksins, er bezt að
þeir afhendi flokksskírteini sín
og fari nú þegar, sagði hann.
Það er ekki hægt að veita lýð-
ræðisleg réttindi í Póllandi nema
í hlutfalli við styrk kommúnista-
flokksins, eins og hann er á hverj-
um tíma, sagði Gomulka enn-
fremur. Hann lagði megináherzlu
á að flokkurinn yrði að standa
saman, en hann væri í hættu,
ef reynt yrði að ganga lengra á
þeirri braut, sem farin hefði ver-
ið eftir stjórnarbreytinguna í
fyrra. Eina ráðið til að halda
flokknum saman og lama óvini
kommúnistaflokksins, er að tak-
marka lýðræðisleg réttindi, sagði
Gomulka. Hann lofaði að mál-
frelsi mætti njóta sín innan
flokksins sjálfs, en ekki víðar.
Það var mikið ósamræmi milli
þessarar ræðu og þeirrar sem
Gomulka hélt, þegar þingið kom
saman í október síðastliðnum, en
þá barðist hann á móti þvingun-
um Rússa, sem herveldi þeirra
í landinu stóð þá á bak við í
október hvatti hann til breytinga
í frjálslegri átt en nú hamaðist
hann á móti þeim, sem vildu
halda áfram á þeirri braut og
kallaði þá í fyrirlitningartón,
„endurskoðunarmenn". Þá lá við
uppreisn allrar þjóðarinnar og
það var gagnvart þeirri stað-
reynd, sem Gomulka stóð upp
og orð hans þá mótuðust af því
ástandi, sem í landinu var.
Það kom fram hjá Gomulka, að
hann teldi að Pólverjar hefðu nú
gengið eins langt og þeir gætu
án þess að eiga á hættu sömu
örlög og Ungverjar og var raun-
ar að heyra, að þjóðin mætti vel
vera ánægð með það sem hún
hefði fengið. Gomulka nafn-
greindi þrjá menn, sem hann vítti
fyrir „borgaralegar tilhneiging-
ar“. Það voru þeir Leszek-Kola-
kowski, ungur háskólakennari í
heimspeki við háskólann í Varsjá,
sem náði mikillL lýðhylli fyrir
baráttugreinar í blöðum á s. 1.
ári, Roman Zymand, sem er rit-
stjóri við vikublaðið Po Prostu,
og Viktor Woroszylski, sem er
ritstjóri Nowa Kultura, en það
er málgagn rithöfundasambands-
ins.
Þessir menn eru í tölu oddvita
hinna frjálslyndari manna í Pól-
landi.
Gomulka viðurkenndi að borg-
aralegt lýðræði veitti mótstöðu-
mönnum sínum meira frelsi en
kommúnistaríki gerðu en bætti
því við, að barizt hefði verið fyr-
ir þeim rétti „um aldaraðir".
Gomulka hrósaði mjög Sovét-
ríkjunum og Kína, enda væru
þau beztu bandamenn Pólverja.
Sagði hann að hernaðaraðgerðir
Rússa gagnvart ungversku þjóð-
inni hefðu verið „óhjákvæmileg-
ar til að varðveita frið og öryggi
allra kommúnistalanda".
Um sama leyti og þessar fregn-
ir bárust um ræðu Gomulka, kom
svo frétt um að hann hefði látið
til skarar skríða gegn „stalinist-
um“ í flokki sínum. Mest þóttu
þau tíðindi að Gomulka hefði
rekið stalinistann Ochab úr mið-
stjórn flokksins. Jafnframt voru
tveir fylgismenn Gomulka tekn-
k í miðstjórnina en annar var
þekktur rithöfundur, Morawski
að nafni. í þessu sambandi kom
til átaka milli Gomulka og Mijal
nokkurs, sem er fyrrverandi ráð-
herra. Taldi Mijal að Gomulka
væri kominn í vasa kaþólskra
og stefndi að „endurreisn kapital-
ismans“ í landinu. Gomulka svar-
aði og lýsti því yfir, að hann
teldi stefnu stalinistanna jafn
íorkastanlega og stefnu „endur-
skoðunarmanna“. Hvorugir ættu
rétt á sér — það væri hin „pólska
leið til sósíalisma", sem fara
ætti.
Gomulka styrkir nú persónu-
lega aðstöðu sína innan flokks-
ins meir og meir. Hann berst á
tveim vígstöðvum — gegn frjáls-
lyndi annars vegar og gegn
stalinistum hins vegar. Gomulka
ætlar sér að rata milliveginn
milli hins austræna og vest-
ræna. — Gomulka byggir á
því, að ef hann láti of mjög und-
an frjálslyndari öflum, sé hætta
á að Pólland fari sömu leið og
Ungverjaland. Ef hann hins veg-
ar hallist of mjög til austurs sé
hætta á uppreist í landinu.
Aðvaranir Gomulka til hinna
frjálslyndu og brottrekstur stalin
istanna eru dæmi þess hvernig
Gomulka þræðir nú sinn þrönga
veg.
Við þurfum uð byggju fiski-
mjöls- og síldurverksmiðju
Sfutt samfal við Jóhann
Magnússon trá Neskaupstað
UNDANFARNA daga hefir dvalizt hér í bænum Jóhann
Magnússon frá Neskaupstað. Þar rekur Jóhann síldar-
söltun og er það eina síldarsöltunin í Neskaupstað. Mbl.
náði tali af Jóhanni skamma stund og spurði hann frétta
að austan, hvað þaðan væri markverðast að heyra.
Jóhann Magnússon
Framkvœmdastjóri
þýzks slysavarnafélags
í heimsókn
UNDANFARNA daga hefir dvalist hér á landi þýzkur maður að
nafni Berber-Gredner. Er hann framkvæmdastjóri þeirrar deild-
ar þýzka slysavarnafélagsins, sem annast björgun úr sjávarháska.
Er hann hingað kominn til þess að heimsækja Slysavarnarfélag Is-
lands. Berber-Credner hefir látið gera sérstaka útgáfu af kvik-
mynd þeirri er Óskar Gíslason tók af björguninni við Látrabjarg,
og ritað litla bók um það björgunarafrek, og eru bæði myndin og
bókin mjög kunn í Þýzkalandi.
AGÆT MYND
Hin samþjappaða þýzka útgáía
myndarinnar þykir mikið lista-
verk úti í Þýzkalandi og hefur
hún og höfundur hennar Óskar
Gíslason hlotið mikið lof. Hefur
myndin verið sýnd í fjölmörgúm
skólum. Þýzka textann skrifaði
Berber-Credner sjálfur og vann
að styttingu myndarinnar. Hefur
Slysavarnafélag íslands fengið
nokkur ókeypis eintök af mynd-
inni til sinna afnota. Berber-
Credner kom að miklu leyti hing
að til lands til þess að sjá stað-
inn þar sem myndin var tekin og
togarinn Dhoon strandaði.
YFIR STRANDSTAÐINN
Fór Björn Pálsson með hann í
flugvél sinni yfir bjargið og
strandstaðinn og lenti síðan á
Hvallátrum, þar sem Berber-
Credner hitti allmarka af þeim
mönnum, sem við þetta frækilega
björgunarafrek unnu, þá Þórð
Jónsson, Ásgeir Erlendsson, Daní
el Eggertsson og Ólaf Halldórs-
son. Hafði hann sérstaklega vilj-
að hitta þá alla saman, þá líka
Hafliða Halldórsson, Andrés
Halldórsson og Bjarna Snæbjörns
son.
Þótti framkvæmdastjóra þýzka
slysavarnafélagsins mjög mikið
til fararainnar koma og hvað sig
aldrei hafa grunað hve björgunin
við Látrabjarg hefði verið ein-
stakt þrekvirki, þótt sér hefði
áður verið ljóst að hún væri mik-
ið afrek.
Hungurdauði
KARACHI, 20. maí. — Pakistan-
stjórn hefur sent mörg þúsund
tonn af korni til Austur-Pakist-
an, þar sem ríkir hin mesta hung-
ursneyð. 45 milljónum manna er
ógnað af hungurvofu þessari, en
allt er gert, sem í mannlegu valdi
stendur, til að bæta úr matar-
skortinum. — Þetta er í annað
skiptið á níu mánuðum, sem
hungursneyð ríkir í Austur-Pa-
kistan.
— Atvinnulífið hjá okkur fyrir
austan hefir verið heldur dauft
í vetur, sagði Jóhann, vegna þess
mikla óhapps, sém við urðum
fyrir að bæjarútgerðartogarinn
skyldi farast, svo sem kunnugt
er úr fregnum.
Það hefir að vísu bætt úr skák,
að við höfum fengið nýjan og
ágætan togara í staðinn, hinn
nýja Gerpi, en þrátt fyrir það
hafði atburðurinn lamandi áhrif
á atvinnuna í bænum. Norðfirð-
ingar eru ánægðir með Gerpi,
hann er mjög gott og vandað skip
og þykir afburða-gott sjó-
skip. En afli togara í vetur hefir
verið mun rýrari en í fyrra, svo
afkoman er ekki sérlega góð. Nú
er Gerpir farinn á veiðar á Græn
landsmið og líklegt er að hann
haldi e. t. v. einnig til Hvíta-
hafsins og stundi þar veiðar um
skeið.
* Á FÆRI
Bátarnir komu nokkru fyrr
heim af vertíð, en áður og nú
stunda allmargir bátar færaveið-
ar. Afli hefir verið heldur treg-
ur hjá þeim bátum, það sem af
er, en atvinnan hefir farið vax-
Rússneskur
verksmiðjutogari
við landið
FÆREYSKA blaðið 14. septem-
ber, segir frá því að hér við
íslandsstrendur hafi togaramenn
séð stóran rússneskan togara að
veiðum. Hefur hið færeyska blað
þetta eftir blaðinu Austurlandi,
sem kommúnistar á Norðfirði
halda úti. Heimildarmenn eru
sagðir skipverjar á togaranum
Gerpi, sem eftir frásögn blaðs-
ins munu vera þeirrar skoðunar
að um hafi verið að ræða einn
hinna fljótandi verksmiðjutogara,
um 3000 tonna skip, sem vinna
úr öllu sem aflast jafnóðum.
Eru 80 konur á þessum rússnesku
risatogurum og vinna við fisk-
flökun, sem fer fram undir þilj-
um.
sb’rifar úr
daglega lifinu
Ibréfi frá Ferðalang segir:
Nú er vorið komið og sumar-
ferðalög innanlands og utan að
komast í algleyming. lengi vel
urðum við íslendingar að svala
útþrá þeirri sem okkur er í blóð
borirt með því að lesa ferðaminn-
ingar og frásagnir hinna tiltölu-
lega fáu útvöldu, sem áttu þess
kost að heimsækja ókunn lönd
og lýði.
Nú er orðið þykir það hins
vegar ekkert tiltökumál þótt
norðlenzkur bóndi sjáist á baki
úlfalda suður í Sahara, skrif-
stofustúlka bregði sér vestur um
haf í heimsókn til vinkonu sinnar
eða hópur skólanemenda fari at-
an og komi heim með „sjö landa
sýn“. — Svona hefir þetta breytzt
með hinum stórauknu samgöng-
um, batnandi afkomu fólks og
fyrirgreiðslu hinna ýmsu ferða-
stofnana. — Draumurinn er orð-
inn að veruleika.
Mjög er það misjafnt, hvernig
fólk vill helzt ferðast. Sumir
leggja aðaláherzluna á að fara
sem víðast, sjá sem allia flest,
aðrir vilja heldur fara rólegar í
sakirnar, athuga hlutina nánar og
nota ferðina sér til skemmtunar
og hvíldar í senn. Mörgum þykja
hópferðirnar skemmtilegastar,
aðrir kjósa heldur að fara sinna
eigin ferða, ferðast á eigin
spýtur — þar á meðal ég, sem
þessar línur skrifa. — Þó brá ég
út af venjunni s.l. sumar og brá
mér í hópferð frá ferðaskrif-
stofunni „Útsýn“. Mig langaði til
að vita, hvernig slíkt ferðalag
væri. Leiðin lá allvíða: — til
Parísar, Sviss, Austurríkis, Suð-
ur-Þýzkalands og heimleiðis
norður Rínardalinn. Þetta var í
stuttu máli dásamleg ferð, ferða-
félagarnir ágætt fólk, ferðin
prýðilega skipulögð og farar-
stjórinn okkar, Ingólfur Guð-
brandsson frábær í sínu starfi,
svo að allir í hópnum voru á einu
máli um að ekki yrði á betra
kosið. Skal þó vissulega nokkuð
til að geta sinnt hinum margvís-
legu óskum og áhugamálum
hvers og eins í sundurleitum 30
manna hópi, svo að öllum líki. —
Að verulegu leyti hlýtur það að
vera undir fararstjóranum komið,
hvernig til tekst með slíka ferð.
Hann þarf að vera vel að sér,
stjórnsamur lipur og hjálpsamur
í senn. Alla þessa kosti fannst
okkur fararstjórinn okkar hafa
til brunns að bera, enda heyrðist
aldrei kvörtun eða óánægjuorð
í hópnum. Má það einstakt heita.
Því stakk ég nú niður penna
að mig — og ferðafélagana alla
langar til að þakka sérstaklega
þessa ánægjulegu ferð. Þeim tíma
og fé sem hún tók var sannarlega
vel varið.
„ Ferðalangur".
andi og má nú heita góð. Netja-
bátarnir eru flestir hættir veið-
um, m. a. Goðaborg og Gullfaxi
og Hrafnkell er víst um það bil
að hætta. Afli þeirra hefir verið
góður. Allir fara bátarnir á síld
sumar og verða þeir um 10
talsins.
— Líkar ykkur ekki vel að
hafa fengið svo vandað og full-
komið sjúkrahús í bæinn?
— Yfir því eru allir mjög
ánægðir, og þá er ekki minni
ánægja manna á meðal með
lækna- og hjúkrunarliðið. Mjög
mikil aðsókn hefir verið að
sjúkrahúsinu nýja síðan það tók
til starfa og margir uppskurðir
verið framkvæmdir þar. Það er
gífurlegt öryggi sem í því felst
fyrir íbúa Neskaupstaðar að hafa
svo fullkomið sjúkrahús í bæn-
um og reyndar fyrir Austfirð-
inga alla. Frá flestum fjörðum
sækir fólk til sjúkrahússins, en
áður fyrr fóru flestir sjúklingar
suður til Rvíkur, í sjúkrahúsin
þar. Er það vel, að hið nýja
sjúkrahús skuli nú vera tekið til
starfa.
AFKOMA GÓD
Tíðarfar hefur verið mjög
gott í vetur, og tún eru nú farin
að grænka. Ekki varð ég var við
að minnzt væri neitt á heyleysi
manna í vetur og mun flestum
hafa vel búnazt.
Segja má að afkoma manna I
Neskaupstað sé heldur góð. Þar
er nú á fjórtánda hundrað, íbúa,
og stendur sú tala nokkurn veg-
inn í stað. Lítið sem ekkert ber á
húsnæðisvandræðum og allmörg
íbúðarhús eru nú í byggingu.
* FISKIMJÖLS-
OG SÍLDARVERKSMIÐJA
— Hver eru helztu nauðsynja-
málin að þínum dómi sem nú
ber nauðsyn til að hrinda í fram-
kvæmd austur þar?
— Helzt vildi ég minnast á
fiskimjöls- og síldarverksmiðju.
Okkur er mjög nauðsynlegt að
fá fiskimjölsverksmiðju, sem
starfaði í sambandi við fyrsti-
húsið í Neskaupstað, til þess að
vinna togarafiskinn og bátafisk-
inn. Um það hafa verið ráða-
gerðir uppi og vonandi er að
bygging hennar geti hafizt hið
allra fyrsta. Þá væri og mjog
æskilegt að byggja síldarverk-
smiðju. Síldin virðist alltaf vera
að færa sig austar og austar, og
væri nauðsynlegt að hafa litla
verksmiðju í Neskaupstað til
þess að taka við aflanum. Oft er
það á sumrin sem síldarsöltun-
arstöðin annar ekki þeim afla
sem að berst og bátarnir verða
jafnvel að fara til Eskifjarðar eða
Fáskrúðsfjarðar með aflann. Það
er óhagstætt og væri mjög æski-
legt að hafa verksmiðju sem tek-
ið gæti við afganginum og nýtt
hann.
44 létust
KANSAS CITY, 21. ma: — Mikill
hvirfilvindur gekk yfir Kansas
City í Missourifylki í gær. Sein.
ustu fregnir herma, að a.m.k. 44
hafi beðið bana í hamförunum og
yfir 200 slasazt meira og minna.
Mestar urðu skemmdirnar í bæ
einum skammt fyrir sunnan borg
ina sjálfa. í alla nótt voru hjálp-
arsveitir önnum kafnar við að
grafa særða og látna úr rústun-
um. Vindurinn rauf allt rafmagns
samband við bæinn og olli það
lögreglu og björgunarliði miklum
erfiðleikum. Neyðarástandi hefir
verið lýst yfir í fylkinu af þess-
um ástæðum.